רוי:נח"ל חרדי

נצח יהודה (גדוד 97), וועלכער ווערט אויך אָפט גערופן דער חרדישער נח"ל, איז אַן אינפאַנטעריע-גדוד וואָס געהערט צו דער כפיר בריגאַדע אין צה"ל. דער גדוד איז אויסגעפירט צו ערלויבן חרדישע יוגנטליכע צו דינען אין אַ קאַמף-ראָל בשעת זיי היטן אָפּ אַ גאַנץ חרדישן לעבנסשטייגער. דער נאָמען "נצח יהודה" שטאַמט פון די ראשי תיבות פון "נוער צבאי חרדי" און דעם נאָמען פון זיין גרינדער, יהודה דובדבני.

היסטאָרישער איבערבליק

חרדים אין די פריע יאָרן פון דער מדינה

אין די פריע יאָרן פון מדינת ישראל איז די נאָרמע, אַז אַלע חרדישע בחורים בלייבן אין ישיבה עד לגיל פטור, נאָך נישט געווען פעסטגעשטעלט. בעת דער מלחמת השחרור האָט דער חרדישער עולם, אַריינגערעכנט די רבנים, געהאַלטן אַז אַלע מענער אין מאָביליזאַציע-עלטער, אַחוץ אַ קליינער גרופּע תּלמידי ישיבות, מוזן זיך מאָביליזירן צו ראַטעווען דעם פאָלק און לאַנד. אַגודת ישראל האָט פּובליקירט כּרוזים און אַפילו געגרינדעט רעקרוטירונג-צענטערן פאַר דער חרדישער יוגנט.

אַ סך חרדים האָבן זיך דעמאָלט מאָביליזירט און געקעמפט, און פיל האָבן זיך אידענטיפיצירט מיט דער מדינה און צה"ל. די מגויסים זענען אָרגאַניזירט געוואָרן אין רעליגיעזע פּלוגות, וועלכע זענען געבויט געוואָרן אויף יחידות וואָס האָבן שוין געאַרבעט אינערהאַלב דער הגנה און פּלמ"ח. אין ירושלים איז אַפילו אויפגעשטעלט געוואָרן דער "גדוד טוביה", וועלכער איז גערופן געוואָרן נאָך זיין מפקד טוביה ביר. אין דער יוניט האָבן געדינט אַרום 370 ישיבה-בחורים (פון 17 ביז 27 יאָר) האָבן געדינט אין פאַרפעסטיגונגס-אַרבעט פאַר אַרום זעקס חדשים, צווישן זיי בחורים פון "קנאישע" ישיבות ווי דושינסקי און סאַטמאַר.

אַן אינטערעסאַנטער פאַל איז געווען הרב אליעזר האַגער, דער זון פונעם סערט-וויזשניצער רבי'ן, וועלכער האָט געדינט אין אַ רעליגיעזער פּלוגה אין דער "הגנה" אין חיפה. נאָך דער שואה איז נישט געווען אַ ספק אַז מען דאַרף משקם זיין די וועלט פון תּורה, און דוד בן-גוריון האָט מסכים געווען צו שטופּן דעם דינסט פאַר אַרום 400 ישיבה-תּלמידים. לויט דעם דאָקומענט פון נאָוועמבער 1948 זענען בערך 800 ישיבה-בחורים באַפרייט געוואָרן פונעם דינסט.

דער ערשטער נח"ל חרדי (1961–1974)

דער אָריגינעלער "נח"ל חרדי" האָט געווירקט צווישן די יאָרן 1961 און 1974. די יוניט איז געגרינדעט געוואָרן אַלס אַ דורכברוך אין אינטעגרירונג פון חרדים אין צה"ל. די גרינדונג איז געקומען אין ליכט פון אַן עכטער נויט, אַ מענטשן פאַר חרדישע יוגנטליכע וואָס האָבן פאַרלאָזט די ישיבות און געוואָלט ביישטייערן צו דער זיכערהייט פון דער מדינה.

די איניציאַטיוו איז געקומען פון הרב משה ערנסטער, דער איידעם פונעם וויזשניצער רבי ר' חיים מאיר האַגער (בעל "אמרי חיים"), מיט דער שטיצע פונעם רבי'ן און דוד בן-גוריון. די בחורים, אַ טייל פון זיי פון דער חרדישער עליטע, האָבן קאָמבינירט מיליטערישן דינסט מיט תּורה-לימוד און אַ שטרענגן רעליגיעזן לעבנסשטייגער. די צילגרופּע זענען געווען חרדישע יוגנטליכע וואָס האָבן פאַרלאָזט די ישיבות און געוואָלט ביישטייערן צו דער זיכערהייט פון דער מדינה. די ראַם האָט קאָמבינירט ישיבה-לימוד, קורצן מיליטערישן דינסט און באַזעצונג אין אַן אַגראַריש-אינדוסטריעלן כּפר, כּדי צו שאַפן אַ נייע ישובה.

די נח"ל אַרבעט איז באַזירט געווען אויף אַ "גרעין" (קערן-גרופּע) פון בלויז אַ פּאָר צענדליג בחורים. די ערשטע רעקרוטן זענען געווען וויזשניצער חסידים, וואָס האָבן זיך געדינט צוויי מאָל אַ יאָר. מען האָט פּלאַנירט אַז די גרופּע זאָל זיך באַזעצן אין אַן אַגראַריש-אינדוסטריעלן כּפר גערופן "כּפר וויזשניץ" (ביי מושב עמיעוז), וואו זיי זאָלן אַרבעטן אין אַ דיאַמענטן-פּאָלירונג פאַבריק. דער פּראָיעקט אין עמיעוז איז דורכגעפאַלן, און די סאָלדאַטן זענען אַריבערגעפירט געוואָרן צו מושב קוממיות, דער איינציגער מושב געגרינדעט דורך אַגודת ישראל, און וועלכער איז געווען אונטער דער שטרענגער פיקוח פון הרב בנימין מענדעלסאָן.

כאָטש דער וויזשניצער רבי האָט אין אָנהייב געגעבן זיין ברכה, האָט ער שפּעטער אַראָפּגענומען זיין אָפיציעלן חסות נאָך קריטיק פון קנאישע חוגים, וואָס האָבן געהאַלטן אַז ער פאַרשטאַרקט די רעגירונגס-וואונטש צו רעקרוטירן ישיבה-תּלמידים. טראָץ דעם, האָבן זיך צוגעשלאָסן אַנדערע גרופּעס, אַריינגערעכנט חב"ד (1963) און גורע חסידים, מיט דער שטיצע פון רבנים חשובים, ווי הרב אליעזר דעסלער. הרב אלעזר מנחם שך האָט דעמאָלט באַשלאָסן זיך נישט אַריינצומישן אין דעם פּולמוס איבער דעם לאָקאַל פונעם נח"ל חרדי.

רב משה חיים שיינפעלד, אַ גורער חסיד און אַ וויכטיגע עסקן, איז געווען דער וואָס האָט זיך פאַרנומען מיט דער גרינדונג פונעם ערשטן נח"ל חרדי.

די חרדישע נח"ל סאָלדאַטן האָבן זיך באַטייליגט אין מלחמת ששת הימים (1967) און מלחמת יום הכיפורים (1973). נאָך דער זעקס-טאָגיגער מלחמה האָט דער נח"ל חרדי געזען אַ פאַרשטאַרקונג אין רעקרוטירונג. רבנים אין בני ברק און ירושלים האָבן געשיקט בחורים אין מיליטער און געבעטן די עלטערן זיי זאָלן זיך גיוסן כדי צו פאַרדינען אַ פּרנסה פאַר זייערע פאַמיליעס. אַ סך חרדישע מענער האָבן געדינט אין דער מילואים דינסט.

יעקב מזרחי און מאיר דוד לעווענשטיין, ביידע כנסת-מיטגלידער פאַר אַגודת ישראל, האָבן פאַרלאָרן קינדער אין מיליטערישע אָפּעראַציעס/מלחמות (לעווענשטיין אין מבצע סיני, מזרחי אין יום כיפור). יצחק דרעקסלער, וועלכער האָט געלערנט אין דער חתם סופר חדר אין בני ברק און אין דער ישיבת ערלוי, האָט געדינט אין דעם נח"ל חרדי און איז שווער פאַרוואונדעט געוואָרן אין מלחמת יום הכיפורים. טראָץ דעם ערפאָלג, איז די איינהייט פאַרמאַכט געוואָרן אין 1974. די סיבות זענען געלאָפן צווישן פּאָליטישע איבערלעגונגען און אי-אָנהאַלטונג פון צה"ל'ס צוזאָגן בנוגע דת און כשרות.

די שינוי אין נאָרמע (נאָך 1977)

אין 1977 האָט מנחם בעגין, אַלס טייל פון דער קאָאַליציע מיט די חרדישע פּאַרטייען, מבטל געווען די מכסות פאַר דעם הסדר "תורתם אומנותם". דאָס האָט געפירט צו אַ באַדייטנדער ענדערונג אין דער חרדישער געזעלשאַפט, וועלכע האָט פאַרשטאַרקט דעם נאָרם פון בלייבן אין ישיבה און כולל פאַר גאַנצע יאָרן. דער צאָל דחויי שירות איז געשטיגן פון בערך 8,260 אין 1977 צו בערך 16,000 אין 1986. די געזעלשאַפטליכע נאָרמע פון בלייבן אין לערנען ביזן פטור עלטער (גיל 35 אָדער 41 אין פאַרשידענע יאָרן) האָט זיך עטאַבלירט, אַפילו אויב פריער האָבן זיך אַ סך חרדים מגייס געווען צו אַרבעטן.

נצח יהודה באַטאַליאָן (1998–היינט)

נאָך אַ פּעריאָד פון כּמעט צוויי יאָרצענדליג פולער אָפּשיידונג צווישן דעם חרדישן ציבור און צה"ל, איז אין 1999 געגרינדעט געוואָרן אַ חרדישע פּלוגה אינעם נח"ל גדוד 903, וואָס איז אָנגערופן געוואָרן דער נח"ל חרדי. אין 2002 איז די יוניט געוואָרן אַן אומאָפּהענגיגער גדוד, טראָץ רבנישן ווידערשטאַנד. שפּעטער איז דער גדוד אַריבער צו דער כפיר בריגאַדע און באַקומען דעם נאָמען נצח יהודה (גדוד 97).

די מאָדערנע איניציאַטיוו פאַרן חרדישן נח"ל איז, אַנדערש ווי אין דער פריערדיגער צייט, געקומען פון אָפיציעלע קרייזן, די מיליטער און רעגירונג, און נישט פונעם חרדישן מדינה-געזעלשאַפט.

צילן און פּיקוח

דער גדוד איז געגרינדעט געוואָרן אין קאָאָפּעראַציע מיט רבנים פון דער "נצח יהודה" אַסאָציאַציע און מיטן אָפטייל פון מיליטעריש-סאָציאַלער יוגנט ביים מיניסטעריום פון פאַרטיידיגונג. דער ציל איז צו געבן חרדים אַ מעגליכקייט צו דינען אַלס קעמפער בשעת זיי היטן אָפּ אַ שטרענג רעליגיעזן לעבנסשטייגער. דער גדוד פאָדערט פולע סעפּאַראַציע פון פרויען, האָבן קבועדיגע צייטן פאַר תּורה-לימוד און דריי תּפילות אין טאָג, און באַקומען כּשר למהדרין עסן.

נאָך צוויי יאָר אַקטיוון דינסט, גייען די סאָלדאַטן צו אַ "שנת משימה" (אויפגאַבעס יאָר), וועלכע איז געווידמעט צו לערנען אַ פאַך, אָדער צו פאַרענדיגן בגרויות (מאַטריקל) און פּרעפּאַראַציע פאַר אַקאַדעמישע שטודיעס, מיט דער ציל זיי צו אינטעגרירן אין אַרבעטס-מאַרק.

דער גדוד רעקרוטירט אָפט בחורים וואָס זענען אַרויסגעפאַלן פון דער ישיבה-וועלט, כאָטש די רעקרוטירונג האָט אויך אַריינגעצויגן חרדישע-נאַציאָנאַלע יוגנט, ווי אויך פרייוויליקע פון חוץ-לארץ, ספּעציעל פון אַמעריקע און פראַנקרייך.

רבנישע שטיצע און קעגנערשאַפט

די גרינדונג פון נצח יהודה האָט אַרויסגערופן שאַרפע קעגנערשאַפט ביים חרדישן ציבור און אירע רבנים, וועלכע איז אויסגעדריקט געוואָרן אין שאַרפע "פּאַשקווילן" (וואַנט-פּלאַקאַטן). אַ טייל פון די פּאַשקווילן זענען געווען געצילט קעגן הרב אהרן יהודה לייב שטיינמאַן, וואָס האָט, לויט טייל מקורים, געגעבן שטילע הסכמה. הרב שטיינמאַן אַליין האָט זיך אָפּגעזאָגט פונעם נח"ל חרדי און גע'טענה'ט אַז ער האָט עס קיינמאָל נישט געשטיצט. רבנים וועלכע האָבן אונטערגעשריבן קעגן דער ראַם זענען געווען הרב עובדיה יוסף, הרב יצחק כדורי, הרב שמואל הלוי וואזנער און האדמו"ר מרחמיסטריווקא.

פון דער אנדערער זייט האבן אַ צאָל פון די חשובסטע ראשי ישיבות, אַריינגערעכנט הרב ש. ז. ברוידא, הרב א. י. זאַלזניק, און הרב ח. פ. שיינבערג, געחתמעט אויף אַ בריוו וואָס שטיצט די איניציאַטיוו פאַר אַזעלכע בחורים, וואָס זענען אַרויסגעפאַלן פון דער ישיבה-ראַם, זעענדיג דאָס אַלס אַ "תּכנית הצלה" (רעטונגס-פּראָגראַם).

מיליטערישע און דיפּלאָמאַטישע געשעענישן

אין יאַנואַר 2022, האָבן מיטגלידער פון נצח יהודה אַרויסגעצויגן דעם 78-יאָריגן פּאַלעסטיניש-אַמעריקאַנער מאַן, עמאַר עבד על-מאַדזשיד עסעד (Omar Abdel Majeed Asaad), פון זײן אויטאָ, אים פאַרדעקט די אויגן, פאַרבונדן די הענט, און געצוואונגען אים צו ליגן אויפן מאָגן אין דער קעלט. עסעד איז געפונען געוואָרן טויט קורץ נאָך די סאָלדאַטן האָבן פאַרלאָזט דעם אָרט. פּאַלעסטינישע דאָקטאָרים האָבן באַשטימט אַז ער איז געשטאָרבן פון אַ האַרץ-אַטאַק אַלס רעזולטאַט פון "דרוק און געוואַלד וואָס איז געווענדט געוואָרן קעגן אים". צה"ל האָט באַשטראָפט דעם באַטאַליאָן-קאָמאַנדיר מיט אַ נזיפה און צוויי אָפיצירן זענען אַוועקגענומען געוואָרן פון זייערע שטעלעס. די ישׂראלישע פאַרטיידיגונג מיניסטעריום האָט קאָמפּענסירט די משפּחה מיט אַ האַלבן מיליאָן שקל.

נצח יהודה האָט גענומען אַ טייל אין קאַמף-אַקטיוויטעטן אין דעם עזה סטריפּ (ביים קרב פון בית חנון) אין דער מלחמת חרבות ברזל. נאָכן אויסבראָך פון דער מלחמה אין 2023, האָבן הונדערטער חרדים וואָס אַרבעטן שוין, זיך פרייוויליג מאָביליזירט פאַר קורצע טרענירונג און רעזערוו-דינסט. כאָטש די צאָל מגויסים איז נישט געווען גרויס אין פאַרהעלטעניש צו דער גאַנצער חרדישער געזעלשאַפט, האָט מען געזען אַ פאַרבעסערטן און מער פּאָזיטיווער באַציאונג צו חרדישע סאָלדאַטן אין דער געזעלשאַפט בעת דער קריזיס.

אַ צאָל געשעענישן אַרום דעם נצח יהודה גדוד האָבן געפירט צו פּאָליטישע קאָנטראָווערסיעס. למשל, אין אַפּריל 2024 איז באַריכטעט געוואָרן, אַז די פאַראייניגטע שטאַטן האָבן מעגליך בדעה צו אָנלייגן סאַנקציעס אויפן גדוד לויט דער "לייהי געזעץ" (Leahy Law), צוליב טענות וועגן ברוטאַלקייט אין יהודה ושומרון. די מעגליכע סאַנקציעס האָבן אַרויסגערופן אַ שאַרפע פאַרדאַמונג פון ישׂראלדיגע פּאָליטישע פירער.