רוי:יעקב הלוי ליפשיץ (קאוונא)

רבי יעקב ליפשיץ (געב' ה' בטבת תקצ"ח, 2טן יאַנואַר 1838 – נפטר כ"ט באלול תרפ"א, 2טן אָקטאָבער 1921) איז געווען אַ חרדישער עסקן, פּובליציסט און היסטאָריאָגראַף. ער איז געווען דער סעקרעטאַר און רעכטער האַנט פון רבי יצחק אלחנן ספּעקטאָר פון קאָוונאָ, און דער פירער פון דער אַנטי-ציוניסטישער אולטראַ-אָרטאָדאָקסישער אָרגאַניזאַציע, וועלכע זיינע קעגנער האָבן גערופן די "שוואַרצע לשכה".

ביאָגראַפיע און קאַריערע

רבי יעקב ליפשיץ איז געבוירן געוואָרן אין ווילקאָמיר (Wilkomir, ליטע) צו רבי אליעזר ליפמאַן ליפשיץ. אין עלטער פון 13 יאָר איז ער אַריין אין דער קיידאַן ישיבה. נאָך זיין חתונה האָט ער געוואוינט אין קיידאַן, און אין 1870 האָט ער זיך אַריבערגעצויגן קיין קאָוונאָ.

פאַר מער ווי דרייסיג יאָר, ביז ר' יצחק אלחנן ספּעקטאָר'ס טויט אין 1896, איז ליפשיץ געווען דער סעקרעטאַר, געהילף, און רעפּרעזענטאַנט פון רב ספּעקטאָר אין עפנטליכע ענינים. מען האָט אים באַטראַכט אַלס דער אָריגינעלער "עסקן". ער האָט געניצט זיין פּאָזיציע צו קאָנטראָלירן צוטריט צו רב ספּעקטאָר'ס אָפיס.

בשעת דער ערשטער וועלט־מלחמה איז ער געווען אין גלות אין אוקריינע, וואו ער האָט געשריבן זיין ווערק זכרון יעקב. ער איז נפטר געוואָרן אין קאָוונאָ אין 1921.

פּאָלעמיק און "די שוואַרצע לשכה"

ר' יעקב ליפשיץ האָט זיך געווידמעט זיין לעבן צו מלחמה האַלטן קעגן דעם השכלה באַוועגונג און די פירער פון דער ציוניסטישער באַוועגונג. ער איז געווען דער פירנדיקער אָרטאָדאָקסישער זשורנאַליסט, שרייבנדיג שאַרפע אַרטיקלען (רוב מאָל אַנאָנים) קעגן דער השכלה. ער האָט אַפילו אַרויסגעגעבן מאַניפעסטן און לאַמפּונען קעגן ציוניזם פון זיין אָפיס אין קאָוונאָ.

זיין אָפיס אין קאָוונאָ איז געווען די הויפּטקוואַרטיר פון דער אולטראַ-אָרטאָדאָקסישער אַנטי-ציוניסטישער אָרגאַניזאַציע. די קעגנער האָבן גערופן דעם צענטער "די שוואַרצע לשכה". די פילע קאָנדעמנאַציעס (פאַרשילטונגען) קעגן זיין זשורנאַל הפלס זענען נאָר געקומען צוליב זיין איבערגעגעבנקייט צו דער תורה און אידישקייט.

ליפשיץ אַלס זשורנאַליסט: ער האָט אונטערגעשטיצט דער רעליגיעזער פּרעסע. ער איז געווען שותף אין דער גרינדונג פון די צייטשריפטן הלבנון, הכרם, און הפּלס. הפּלס, וואָס ער האָט געגרינדעט, איז געווען בדעה צו קעמפן קעגן די משכילים און די ציוניסטישע פירערשאַפט. כדי צו באַקומען אַ ליצענץ צו פאַרעפנטלעכן הפּלס, האָבן די רבנים געמוזט דורכגיין טעסטן און פאַרהערן דורך דער ווילנער רעגירונג.

קעגנערשאַפט צו מוסר: ליפשיץ האָט אַפילו געקעמפט קעגן דער מוסר באַוועגונג, וואָס ער האָט געהאַלטן אַלס אַ נייע טרענד. ער האָט אַפילו געווען דער וואָס האָט געצויגן די סטרונעס הינטער די סכסוכים קעגן דער מוסר באַוועגונג נאָך רב ספּעקטאָר'ס טויט. לויט טייל שמועות, האָט ר' יעקב ליפשיץ געהאַט אַ האַנט אין פאַרפאַסן אַ שאַרפן בריוו קעגן די מוסר-אנהענגער, ועלכע זענען געווען אונטערגעשריבן דורך רבנים אַנדערע.

היסטאָריאָגראַפיע און ווערק

רבי יעקב ליפשיץ האָט געשריבן פילע ספרים וואָס האָבן געדינט זיין אָרטאָדאָקסישער אידעאָלאָגישער ציל:

1. זכרון יעקב: דאָס איז זיין דריי-באַנדיקע זכרונות-געשיכטע, וועלכע ער האָט געשריבן אין אוקריינע בעתן גלות. דער פולער נאָמען איז ספר זכרון יעקב, חלק שני, הסטורי' ישראלית מחיי היהודים ברוסיא ופולין. עס איז אַרויסגעגעבן געוואָרן פּאָסטהום (נאָך זיין טויט) דורך זיין זון נטע הלוי ליפשיץ, צווישן 1924 און 1930. דאָס ווערק איז אַ חשובער מקור פאַר דער געשיכטע פון די אידן אין רוסלאַנד אינעם 19טן יאָרהונדערט.
   • היסטאָריאָגראַפישער צוגאַנג: זכרון יעקב איז אַ פּאָלעמיש-אַפּאָלאָגעטיש ווערק וועגן דער געשיכטע פון אידן אין דער צאַרישער אימפּעריע. ליפשיץ האָט עס געזען אַלס אַ "קאָונטער-היסטאָרי" (היסטאָריאַ שלֶא-כּנגֶד), וואָס אָפערט אַ רעליגיעזע אַלטערנאַטיוו צו דער מאָדערנער וועלטלעכער היסטאָריאָגראַפיע. ער האָט געוואָלט פאַרענדיקן די קאָנקורענץ פון די יורשים פון דער השכלה, און ברענגען כּבוד צוריק צו די פאָרגייער.
   • דער יאָר 5600: ליפשיץ האָט פאַרבונדן דעם אָנהייב פונעם נייעם יידישן יאָרהונדערט אין 5600 (1839/1840), באַזירט אויף אַ רמז אין זוהר. ער האָט דעם דאָזיקן טאָג פאַרבונדן מיט דער עפענונג פון די "טויערן פון חכמה" (וואָס האָט געבראַכט מאָדערנע טעכנאָלאָגיעס ווי באַן, טעלעגראַף, און עלעקטריע). אָבער, ער האָט אויך אונטערגעשטראָכן, אַז דאָס יאָר האָט אָנגעהויבן אַן עלטער פון שווערער קנעכטשאַפט, אַריינגערעכנט די געבורט פון השכלה און דער אויפקום פון מאָדערנער אַנטיסעמיטיזם.
2. תולדות יצחק און גאון יצחק: אַ ביאָגראַפיע פון רבי יצחק אלחנן ספּעקטאָר. דאָס ווערק איז אַרויס אין 1897 אַלס תולדות יצחק, און אויך אין יידיש אַלס גאון יצחק אין 1899.
3. ספר מחזיקי הדת: דאָס ווערק (1903) פּרעזענטירט זיין אָרטאָדאָקסישע אידעאָלאָגיע.
4. דברי שלום ואמת: (1884), אַ ווערק קעגן דעם פאָרשלאָג צו גרינדן אַ רבנים-סעמינאַר אין רוסלאַנד.

משפּחה

זיין זון, נטע הלוי ליפשיץ (מקאוונא-סלאַבאָדקאַ), איז געווען אַ שותף אין זיין עסקנות אין די לעצטע יאָרן און האָט פאַרעפנטלעכט די סעריע ספרים זכרון יעקב נאָך זיין טויט. נטע ליפשיץ איז אַליין פאַרשוווּנדן געוואָרן אין קאָוונאָ געטאָ (וויליאַמפּאָלע געגנט).

זיין אייניקל, וועלכער איז אויך גערופן געוואָרן רבי יעקב הלוי ליפּשוץ, איז געווען דער סעאָ פון OU כּשרות פון 1977 ביז 1980.