שמועס:חודש

הערות

עטליכע הערות:
א. די לעצטע קאפילט איז אביסל אומאקוראט. "בן חודש" איז פונקט ווי "בן שנה", וואס מיינט אז מען איז אנגעקומען צוריק צום זעלבן פלאץ אין חודש ווי ווען מען איז געבוירן. פדיון הבן איז א חידוש טאקע, און מען דארף עס ארויס ברענגען, אבער נאר פדיון הבן. אסאך פון די דגמאות דארט דערמאנען בכלל נישט "חודש", נאר "ל' יום" אדער "ירח ימים". ווי: נפל, נזיר יפת תואר.
ב. "א חודש דארף אבער אנטהאלטן א גאנצע צאל פון טעג, אן קיין רעשט פון שעות; יעדער חודש איז דעריבער לאנג 29 אדער דרייסיג טעג". דער "דעריבער איז נישט מוכח, אויך נישט די אנדייטונג אז א חודש איז געבויט צו זיין פון מולד צו מולד. ארגענעל איז א חודש פון ליל הראיה צום ליל הראיה, וואס זענען 'ביי דעפינישן' גאנצע טעג איינס פון צווייטן. דער מולד העלפט אפשאצן ווען ליל הראיה קען זיין (ע"ע מולד זקן). דער מהלך אינעם ארטיקל קען האבן א מקור - עס מוז אבער צוגעצייכנט ווערן, ווי אויך מוז דער אנדערע מהלכים אויך געברענגט ווערן.
ג. ליגט מיר אין קאפ אז א "חודש" האט ארגענעל געמיינט "ראש חודש", און שפעטער האט זיך עס געטוישט. ^{[מקור פארלאנגט]}.
ד. אין מעסאטאפאמיע איז אויך געווען צוויי אלולו'ס אמאל.
נאך הערות (און פיזישע צופוץ...) וועט נאכפאלגען... שווערמער (שמועס) 01:58, 31 אויגוסט 2023 (UTC)

א דאנק פאר דיינע הערות!
קודם איין כלליות'דיגע ענטפער: דער ארטיקל איז איבער דער טערמין "חודש" אין אידיש, כאטש וואס כמובן קומט דערין אריין די דינים והגדרות פון א חודש אין דער תורה. עטליכע פון דיינע הערות באציען זיך ווען ענדערש צו אזא ארטיקל אין אן אנציקלופדיה תורנית, אבער ווייניגער ווען די רעדע איז פון א אידישע (אלגעמיינע) ענציקלאפעדיע.
א. שתי תשובות בדבר: ערשטענס, ווער זאגט אז אין ארטיקל יאר וואלט איך נישט געשריבן די זעלבע זאך?... בלשון תורה איז אפשר א חילוק צווישן חודש (שנה) און בן חודש (בן שנה), אבער לגבי דעם אידישן באנוץ ווערט דא ארויסגעברענגט א איינפאכע נקודה, אז עס מיינט נישט נאר אזאנס ווי "אלול" (תשפ"ג) נאר אויך א משך פון צייט. (אגב, וואס וועט איר זאגן לגבי נדרים, וואו עס איז א דירעקטע מחלוקת הראשונים, און רוב לערנען כנראה אז עס באדייט נישט צוריקקומען צום זעלבן פלאץ אין קומענדיגן חודש?)
צווייטנס, אלע דינים געברענגט שטייט ביי זיי, אדער לערנען זיך פון א פלאץ וואו עס שטייט, חודש אדער ירח (מיט "ימים" אדער אן). עטליכע מקורות דארף איך נאך טאקע צולייגן. כ'האב אינגאנצן נישט אנגעהויבן ברענגען אזעלכע דינים וואס נעמען זיך בלויז פון "ל' יום" וכדומה.
ב. איך האב דאך צוגעצייכנט די מקורות - מגילה ה,ב און רמב"ם פ"ח א-ב. אריגינעל וואלט א חודש געווען פון פאקטישע ראיה ביז פאקטישע ראיה, אבער וויבאלד ימים אתה מונה ולא שעות, טאקע דערפאר איז דער דעפיניציע פון ליל ראיה ביז ליל ראיה - גאנצע טעג. (עס דאכט זיך מיר אז איר האט פארשטאנען אז דא שטייט אז א חודש איז געבויט צו זיין פון מולד ממוצע ביז מולד ממוצע, אבער דער זאץ באציט זיך נישט צום מולד ממוצע נאר צום פאקטישן באנייאונג פון די לבנה און מעגליכע ראיה דערפון. מ'דארף אפשר אביסל טוישן דעם אויסשטעל ארויסצוברענגען קלארער).
ג. עי' לעיל; א חודש אין אידיש האט דאס קיינמאל נישט געמיינט... דער טערמין חודש אין לה"ק נעמט זיך פון די נייע לבנה, ווי בארירט אין אנהייב אפטיילונג. עס האט מתחילה געמיינט די נייע לבנה זעלבסט (און אויך, מסתמא שפעטער, די לבנה בכלל), דערנאך דער טאג ווען די לבנה באנייט זיך (ראש חודש, ווי דו שרייבסט), דערנאך דער גאנצער ציקל אין צייט - וואס איז די איינציגסטע באדייט וואס עס האט נאר געהאט אין אידיש. כ'וועל אפשר צולייגן שפעטער די אלע אפטייטשן, מיט מקורות, אבער עס דארף זיין גענוג קלאר אז אויך אויב מיר ברענגען די השתלשלות פונעם טערמין איז דער ארטיקל בלויז איבער "חודש" אין אידיש.
ד. מ'קען עס צולייגן, ווילאנג מ'נעמט נישט אוועק צופיל אויפמערקזאמקייט פונעם עיקר.
איך קוק ארויס פאר ווייטערדיגע הערות און צופוץ! — צמא לדעת • שמועס • י"ד אלול ה'תשפ"ג 07:20, 31 אויגוסט 2023 (UTC)

ביטע כאפט א בליק וואס כ'האב געטוישט (אונטערשייד). א שטיקל "רעזומע":
א. צוגעלייגט מקורות, וויאזוי אלע דינים נעמען זיך - עכ"פ לויט טייל דעות - פונעם באגריף פון חודש אדער ירח. נאכאמאל, קען זיין אז עס נעמט זיך אריגינעל פון "מען איז אנגעקומען צוריק צום זעלבן פלאץ אין חודש", אבער למעשה איז עס שוין א באגריף פאר זיך, וואס אין פראקטיק באדייט עס דווקא נישט דאס, נאר א באשטימטע שטרעקע פון צייט. (וועט שיעור נזירות, נידוי, בכיית יפת תואר, זיין קורצער ווען עס האט זיך אנגעהויבן אין חודש חסר? ביי די אלע, און נאך, איז דער ענטפער "ניין"). הא למה הדבר דומה, צום באגריף פון "חודש" זעלבסט, וואס האט זיך גענומען פון "באנייאונג פון לבנה" אבער באדייט שוין עפעס ברייטער און א מושג העומד ברשות עצמו. און ווידער, קען זיין אז אין א תורה'דיגע ענציקלאפעדיע אויף לשון הקודש וואלט דער מושג געהייסן "חודש ימים" אדער "בן חודש" (אויך א שטארקע יש לדון), אבער אין אידיש הייסט עס, פשוט, "חודש".
ב. מיט דעם זענט איר געווען כשר גערעכט. דער גאנצער שטיקל איז געווען אומקלאר אויסגעשטעלט, און לויט דער יעצטיגער אויסשטעל פעלט אינגאנצן נישט אויס צו דערמאנען אזא הוה אמינא אז דער חודש זאל זיך ציילן אין שעות (ובפרט אז רש"י טייטשט עס אנדערש).
ג. אנגעמערקט דערוועגן.
ד. צוגעלייגט, א דאנק. — צמא לדעת • שמועס • י"ד אלול ה'תשפ"ג 11:10, 31 אויגוסט 2023 (UTC)