רוי:רבי אברהם טיקטין

רבי אברהם בן גדליה טיקטין (געבוירן ל' כסלו ה'תקכ"ה אין שווערזענץ, נעבן פויזן; געשטאָרבן כ"ב טבת ה'תקפ"א אין ברעסלוי) איז געווען אַ באַרימטער דייטשער אשכנזי'שער רב, הויפּט־רב פון ברעסלוי (ווראָצלאַוו), און א צייטגענאָסע פון בארימטע רבנים. זיין הויפּט ווערק איז "פתח הבית".

ביאגראפיע

יונגע יאָרן און בילדונג

ר' אברהם טיקטין איז געבוירן געווארן ל' כסלו ה'תקכ"ה (לויט אַן אַנדער מקור איז ער געבוירן אין תקכ"א) אין שווערזענץ (Swarzędz), נעבן פּויזן. זיין פאטער איז געווען רבי גדליה טיקטין, וועלכער האט געדינט אלס רב אין פּויזן און שפּעטער אין דער נאָענטער שטאָט שווערזענץ. זיין מוטער איז געווען פריידל. ער איז געווארן א יתום ביים עלטער פון ניין יאר (תקל"ד) און איז דערנאך אדאפּטירט געווארן דורך און געלערנט ביי זיין שוואָגער, הרב יצחק מרדכי פון גריידיץ. רבי אברהם דערמאנט זיין שוואגער און לערער אין דער הקדמה צו זיין ספר, "פתח הבית", און רופט אים אָן "אמת'ער גאון און צדיק".

שפּעטער איז ער אריבערגעצויגן קיין ליסא און האט געלערנט ביי רבי עקיבא אייגער, רבי יעקב לובערבוים (פון ליסא), און רבי חיים אויערבאַך.

ער האָט חתונה געהאַט מיט אסתר, די טאכטער פון ר' אהרן קוטנער און פריידל.

רבנישע קאַריערע

איינצייט האט ער געדינט ווי רב אויף זיין פאטער'ס ארט אין זיין געבורטשטעטל שוורזענץ. דערנאך האָט ער אויך געדינט אין לונטשיץ (Łęczyca) און גרויס גלוגא (Głogów; אין שלעזיע) פאַר 13 יאר. אין גלוגא האט ער געדינט פון תקס"ג. אין זיין צייט אין גלוגא, האט רבי עקיבא אייגער אויסגעדריקט גרויס רעספּעקט פאר זיין מיינונג און געשריבן: "בטלה דעתי הנמוכה והחלושה נגד דעתו הגדולה של הגאון נ"י".

צוליב די נאַפּאָלעאָנישע מלחמות, איז די קהילה פון גלוגא אנטלאפן קיין ברעסלוי (ווראָצלאַוו) אין ניסן תקע"ג, וואו זיי האבן געווארט אויף בעסערע צייטן.

אין 1816 (תקע"ו) איז ער באשטימט געווארן אלס רעגיאנאלער הויפּט־רב ("אבער לאנדעס-ראבינער דער איזראעליטישען געמיינדע") פון ברעסלאו דורך קעניג פרידריך ווילהעלם דער דריטער פון פּרוסיע. ער איז געווען דער ערשטער רב פון ברעסלוי נאך דעם ווי די אידן אין פּרייסן האבן באקומען עמאנציפּאציע (1812), כאטש דאס אפיציעלן אמט פון לאַנד־רב איז דאן בטל געווארן. ער איז געבליבן אין דעם פּאָזיציע ביז זיין פטירה אין תקפ"א.

הנהגה און השפעה

רבי אברהם טיקטין איז גערעכנט געוואָרן ווי איינער פון די גרעסטע פירער פון זיין דור.

זיין קאָלעגע, רבי עקיבא אייגער, האָט וועגן אים געשריבן: "בטלה דעתי הנמוכה והחלושה נגד דעתו הגדולה של הגאון נ"י". תלמידים (תלמידים)

צווישן זיינע תלמידים זענען געווען רבי שלמה פלעסנער און רבי ברוך בנדיט גליקסמאן. רבי שלמה פלעסנער איז געווען דער מחבר פון "כה לחי" און פילע אנדערע ספרים, און איז אויך געווען אַ תלמיד פון רבי עקיבא אייגער.

פטירה און נאכפאלגער

ביי זיין לוויה האָבן רבי יעקב לָאבערבוים, רבי שלמה פלעסנער און רבי משה קראָניק אַלע געהאַלטן הספדים.

ער האָט געהאַט דריי זין: רבי שלמה זלמן טיקטין, רבי יצחק טיקטין און רבי משה טיקטין.

זיין עלטסטער זון, רבי שלמה זלמן טיקטין, האָט אים נאָכגעפאָלגט ווי רב פון ברעסלאַו.

זיין דריטער זון, רבי משה טיקטין, האָט אַרויסגעגעבן זיין פאָטערס ספר "פתח הבית". ער האָט אויך געחתמעט אויף דעם ספר "קורא הדורות" צוזאַמען מיט זיין ברודער רבי שלמה זלמן. משפחה שפּעטער (משפחה מאוחרת יותר)

נאָך אים האָבן געדינט אין רבנות פון ברעסלאַו צוויי פון זיינע אייניקלעך: זיין זון רבי זלמן און זיין אייניקל רבי גדליה (גערופן נאָך זיין פאָטער). אָבער אין זייערע צייטן האָט זיך די קהילה שוין צעטיילט, און די רעפאָרמער האָבן לאַנגזאַם אָבער זיכער איבערגענומען די אויבערהאַנט. די אייניקלעך פון רבי גדליה האָבן שוין נישט געדינט אין רבנות.

ספרים

רבי אברהם טיקטין האָט געשריבן כאָטש 27 ספרים, אָבער רוב פון זיי זענען נישט אַרויסגעגעבן געוואָרן.

דער איינציקער ספר וואָס איז אַרויסגעגעבן געוואָרן אין זיין לעבן איז געווען "פתח הבית" אויף שולחן ערוך (דיהרנפורט, תק"ף).

נאָך זיין פטירה זענען אַרויסגעגעבן געוואָרן די פאָלגנדע ספרים:

• פתח הבית דרושים (ווארשע, תרע"ו). די הקדמה צום ספר שליסט איין אַ ליסטע פון אַלע זיינע געשריבענע ווערק.
• פתח הבית - דבר בעתו - א (ווארשע, תר"ע) אויף מסכת פסחים און די געזעצן פון פסח.
• פתח הבית - דבר בעתו - ב (ווארשע, תרפ"ו) אויף דער צווייטער העלפט פון סדר מועד, און די געזעצן פון די ימים טובים.
• פתח הבית - קונטרס בענייני שליחות בקידושין (ירושלים, תש"ע).
• פינות הבית - שאלות ותשובות (ווארשע, תרמ"ג).

פילע פון זיינע כתבי־ידות געפינען זיך אין דער זאַמלונג פון הרב רפאל רייכמן אין ירושלים.

ביבליאגראפיע

• מרדכי בן אריה, אלון בכות, ברעסלוי: דפוס זולצבאך, תקפ"א
• פרץ וויערניק, ‏"ברעסלוי", יהודה דוד אייזענשטיין (רעדאקטאר), אוצר ישראל, ניו יארק: פרדס, תשי"ב, חלק ג
• נתן צבי פרידמן, אוצר הרבנים, תשל"ה, עמ' 10, נו' 448