אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:קאלטער קריג"

ק
החלפת טקסט – "׳" ב־"'"
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע)
ק (החלפת טקסט – "׳" ב־"'")
שורה 34: שורה 34:
פיל איינוואוינער פון מזרח דייטשלאנד האבן געוואלט וואוינען אין מערב דייטשלאנד מיט זיין בעסערע קוואליטעט פון לעבן און פאליטישע פֿרייהייטן. דאס האט נישט געפֿאלן זייער רעגירונג וואס האט, אין 1961, געבויט די [[בערלינער וואנט]] וואס האט צעטיילט די שטאט אויף צוויי. זי איז געווען שטארק געהיט כדי צו פארמיידן מענטשן פון אנטלויפן צום מערב. די וואנט איז געווען א סימבאל פון דעם קאלטן קריג און דער [[אייזערנעם פארהאנג]] וואס האט צעטיילט אייראפע.
פיל איינוואוינער פון מזרח דייטשלאנד האבן געוואלט וואוינען אין מערב דייטשלאנד מיט זיין בעסערע קוואליטעט פון לעבן און פאליטישע פֿרייהייטן. דאס האט נישט געפֿאלן זייער רעגירונג וואס האט, אין 1961, געבויט די [[בערלינער וואנט]] וואס האט צעטיילט די שטאט אויף צוויי. זי איז געווען שטארק געהיט כדי צו פארמיידן מענטשן פון אנטלויפן צום מערב. די וואנט איז געווען א סימבאל פון דעם קאלטן קריג און דער [[אייזערנעם פארהאנג]] וואס האט צעטיילט אייראפע.


[[File:Truman signing National Security Act Amendment of 1949.jpg|thumb|פרעזידענט טרומאן חתמ׳עט דעם נאציאנאלן זיכערקייט אקט אמענדמענט פון 1949 מיט אורחים אין דעם אוואַלן ביורא.]]
[[File:Truman signing National Security Act Amendment of 1949.jpg|thumb|פרעזידענט טרומאן חתמ'עט דעם נאציאנאלן זיכערקייט אקט אמענדמענט פון 1949 מיט אורחים אין דעם אוואַלן ביורא.]]


[[שפיאנאזש]] איז בכלל נישט קיין נייע זאך, און איז געווען זייער וויכטיק אין דער תקופה פונעם קאלטן קריג. נאך זייער דערפאלגרייכן שפיאנאז אין דעם [[מאנהעטן פראיעקט]], האט די פֿסס"ר אויפגעבויט אירע שפיאנאזש מיטלען, ספעציעל דעם [[קא גע בע]]. די [[CIA|צענטראלע אינטעליגענץ אגענטור]] האט געפירט די פֿ"ש אָנשטרענגונגען אין אויסלאנד, און דאס [[FBI|פֿעדעראלע ביורא]] האט זיך באשעפטיגט מיט קעגן־שפיאנאזש. צווישן די פונקציעס פונעם קא גע בע איז געווען כאפן פרעמדע שפיאנען, ווי אויך קעמפן קעגן אינלענדישער סובווערסיע.)
[[שפיאנאזש]] איז בכלל נישט קיין נייע זאך, און איז געווען זייער וויכטיק אין דער תקופה פונעם קאלטן קריג. נאך זייער דערפאלגרייכן שפיאנאז אין דעם [[מאנהעטן פראיעקט]], האט די פֿסס"ר אויפגעבויט אירע שפיאנאזש מיטלען, ספעציעל דעם [[קא גע בע]]. די [[CIA|צענטראלע אינטעליגענץ אגענטור]] האט געפירט די פֿ"ש אָנשטרענגונגען אין אויסלאנד, און דאס [[FBI|פֿעדעראלע ביורא]] האט זיך באשעפטיגט מיט קעגן־שפיאנאזש. צווישן די פונקציעס פונעם קא גע בע איז געווען כאפן פרעמדע שפיאנען, ווי אויך קעמפן קעגן אינלענדישער סובווערסיע.)


ווען [[יאזעף סטאלין]], דער דיקטאטאר פון פֿסס"ר, איז געשטארבן אין 1953, איז [[ניקיטא קרושטשעוו]] געווארן זיין ממלא מקום. אין זיין [[געהיימע רעדע|געהיימער רעדע]] האט קרושטשעוו איינגעפירט א ניי מהלך קעגן סטאליניזאציע, ווי די [[גולאג]] לאגערן און דער ׳קולט פון פערזענלעכקייט׳.
ווען [[יאזעף סטאלין]], דער דיקטאטאר פון פֿסס"ר, איז געשטארבן אין 1953, איז [[ניקיטא קרושטשעוו]] געווארן זיין ממלא מקום. אין זיין [[געהיימע רעדע|געהיימער רעדע]] האט קרושטשעוו איינגעפירט א ניי מהלך קעגן סטאליניזאציע, ווי די [[גולאג]] לאגערן און דער 'קולט פון פערזענלעכקייט'.


די 1950ער יארן זענען געווען די צייט פונעם אנהייב פון דעם [[קאסמאס געיעג]], דעם פארמעסט צווישן די פֿאראייניגטע שטאטן און דער פֿסס"ר. זי האט אנגעהויבן ווען די פֿסס"ר האט געשטעלט דעם [[ספוטניק 1]] סאטעליט אין אן ארביט ארום דער [[ערד-פלאנעט|ערד]], און אזוי איז דער ראטנפארבאנד געווארן דאס ערשטע לאנד אינעם קאסמאס. די פאראייניגטע שטאטן האבן זיך אנגערופן מיט אויפשטעלן  [[NASA]] (נאַסאַ), און נאך א קורצער צייט האט ארויפגעשיקט זייערע אייגענע סאטעליטן. אויך האט דער ראטנפארבאנד ארויפגעשיקט דעם ערשטן מענטש ([[יורי גאגארין]]) אין אן ערד־ארביט, מיט דער טענה אז דאס באווייזט אז קאמוניזם איז די בעסערע אידעאלאגיע.
די 1950ער יארן זענען געווען די צייט פונעם אנהייב פון דעם [[קאסמאס געיעג]], דעם פארמעסט צווישן די פֿאראייניגטע שטאטן און דער פֿסס"ר. זי האט אנגעהויבן ווען די פֿסס"ר האט געשטעלט דעם [[ספוטניק 1]] סאטעליט אין אן ארביט ארום דער [[ערד-פלאנעט|ערד]], און אזוי איז דער ראטנפארבאנד געווארן דאס ערשטע לאנד אינעם קאסמאס. די פאראייניגטע שטאטן האבן זיך אנגערופן מיט אויפשטעלן  [[NASA]] (נאַסאַ), און נאך א קורצער צייט האט ארויפגעשיקט זייערע אייגענע סאטעליטן. אויך האט דער ראטנפארבאנד ארויפגעשיקט דעם ערשטן מענטש ([[יורי גאגארין]]) אין אן ערד־ארביט, מיט דער טענה אז דאס באווייזט אז קאמוניזם איז די בעסערע אידעאלאגיע.
שורה 46: שורה 46:
אין [[קובא]] האט א באוועגונג געפירט דורך צוויי יונגע רעוואלוציאנערן, [[פידעל קאסטרא]] און [[טשע געווארא]], געכאפט דעם מאכט אין [[קובא-רעוואלוציע]] אום 1טן יאנואר 1959. זיי האבן אונטערגעווארפן פרעזידענט פולגענסיא באטיסטא.{{sfn|Blumberg|1995|pp=23–24}}
אין [[קובא]] האט א באוועגונג געפירט דורך צוויי יונגע רעוואלוציאנערן, [[פידעל קאסטרא]] און [[טשע געווארא]], געכאפט דעם מאכט אין [[קובא-רעוואלוציע]] אום 1טן יאנואר 1959. זיי האבן אונטערגעווארפן פרעזידענט פולגענסיא באטיסטא.{{sfn|Blumberg|1995|pp=23–24}}


א שטיק צייט נאכהער האבן קובא און די פאראייניגטע שטאטן ווייטער געפירט דיפלאמאטישע באציאונגען אבער, ווען קאסטרא איז געפארן אויף א באזוך אין [[וואשינגטאן די סי]] אין אפריל, האט אמעריקאנער פרעזידענט [[דווייט דעיוויד אייזנהאוער|אייזנהאער]] בדווקא פארלאזט די שטאט כדי נישט צו דארפן טרעפן קאסטרא, און וויצע־פרעזידענט [[ריטשארד ניקסאן]] האט געפירט דעם באטרעף אנשטאט אים.{{sfn|Lechuga Hevia|2001|p=142}} קובא האט אנגעהויבן האנדלען כדי צו קויפן געווער פון דעם מזרח־בלאק אין מערץ 1960.{{sfn|Dominguez|1989|p=22}} אין מערץ יענעם יאר האט אייזנהאער געגעבן זיין הסכמה צו [[Central Intelligence Agency|CIA]] פלענער און פינאנץ כדי איבערקערן קאסטרא׳ס רעגירונג.<ref>{{Cite web|title=It's Time to Stop Saying that JFK Inherited the Bay of Pigs Operation from Ike {{!}} History News Network|url=https://historynewsnetwork.org/article/161188|access-date=2020-09-03|website=historynewsnetwork.org|archive-date=26 July 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200726153536/https://historynewsnetwork.org/article/161188|url-status=live}}</ref>
א שטיק צייט נאכהער האבן קובא און די פאראייניגטע שטאטן ווייטער געפירט דיפלאמאטישע באציאונגען אבער, ווען קאסטרא איז געפארן אויף א באזוך אין [[וואשינגטאן די סי]] אין אפריל, האט אמעריקאנער פרעזידענט [[דווייט דעיוויד אייזנהאוער|אייזנהאער]] בדווקא פארלאזט די שטאט כדי נישט צו דארפן טרעפן קאסטרא, און וויצע־פרעזידענט [[ריטשארד ניקסאן]] האט געפירט דעם באטרעף אנשטאט אים.{{sfn|Lechuga Hevia|2001|p=142}} קובא האט אנגעהויבן האנדלען כדי צו קויפן געווער פון דעם מזרח־בלאק אין מערץ 1960.{{sfn|Dominguez|1989|p=22}} אין מערץ יענעם יאר האט אייזנהאער געגעבן זיין הסכמה צו [[Central Intelligence Agency|CIA]] פלענער און פינאנץ כדי איבערקערן קאסטרא'ס רעגירונג.<ref>{{Cite web|title=It's Time to Stop Saying that JFK Inherited the Bay of Pigs Operation from Ike {{!}} History News Network|url=https://historynewsnetwork.org/article/161188|access-date=2020-09-03|website=historynewsnetwork.org|archive-date=26 July 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200726153536/https://historynewsnetwork.org/article/161188|url-status=live}}</ref>


אין יאנואר 1961, קורץ פארן סוף פון זיין קאדענץ, האט  אייזנהאער אפגעהאקט באציאונגען מיט דער קובא רעגירונג. יענעם אפריל האט די אדמיניסטראציע פונעם  ניי־געוויילטן פרעזידענט [[דזשאן עף. קענעדי|דזשאן קענעדי]] געפירט די אומפאלגרייכע אינוואזיע פונעם אינזל ביי פלאיא גיראן און פלאיא לארגא אין סאנטא קלארא פראווינץ.{{sfn|Smith|1998|p=95}} דערנאך האט דער ראטנפארבאנד צוגעזאגט ווייטער שטיצן קובא.{{sfn|Smith|1998|p=95}} אין דעצעמבער האט די יו עס רעגירונג אנגעהויבן א רייע אטאקעס קעגן קובא און איר אדמיניסטראציע כדי אומצוברענגען די קובא־רעגירונג.{{הערה|<ref name=Bacevich10>{{cite book |last1=Bacevich |first1=Andrew |author-link=Andrew Bacevich |title=Washington rules : America's path to permanent war |date=2010 |publisher=[[Henry Holt and Company]] |location=New York |isbn=978-1-4299-4326-0 |pages=77–80 |edition=First}}</ref><ref name=Franklin16>{{cite book |last1=Franklin |first1=Jane |title=Cuba and the U.S. empire : a chronological history |date=2016 |publisher=[[New York University Press]] |location=New York |isbn=978-1-58367-605-9 |pages=45–63, 388–392, ''[[List of Latin phrases (E)#et passim|et passim]]''}}</ref><ref name=NSArchive19>{{cite report |editor1-last=Prados |editor1-first=John |editor2-last=Jimenez-Bacardi |editor2-first=Arturo |date=October 3, 2019 |title=Kennedy and Cuba: Operation Mongoose |work=[[National Security Archive]] |url=https://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/cuba/2019-10-03/kennedy-cuba-operation-mongoose |location=[[Washington, D.C.]] |publisher=[[The George Washington University]] |access-date=3 April 2020 |quote=The memorandum showed no concern for international law or the unspoken nature of these operations as terrorist attacks. |archive-url=https://web.archive.org/web/20191102010542/https://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/cuba/2019-10-03/kennedy-cuba-operation-mongoose |archive-date=November 2, 2019 |url-status=live}}</ref><ref name=CIP77>{{cite report |date=1977 |title=International Policy Report |location=[[Washington, D.C.]] |publisher=[[Center for International Policy]] |pages=10–12 |quote=To coordinate and carry out its war of terror and destruction during the early 1960s, the CIA established a base of operations, known as [[JM/WAVE]]}}</ref><ref name=Miller02>{{cite book |last1=Miller |first1=Nicola |editor-last1=Carter |editor-first1=Dale |editor-last2=Clifton |editor-first2=Robin |chapter=The Real Gap in the Cuban Missile Crisis: The Post-Cold-War Historiography and Continued Omission of Cuba |title=War and Cold War in American foreign policy, 1942–62 |date=2002 |publisher=[[Palgrave Macmillan]] |location=Basingstoke |isbn=978-1-4039-1385-2 |pages=211–237}}</ref><ref name=Schou11>{{cite book |last1=Schoultz |first1=Lars |title=That infernal little Cuban republic : the United States and the Cuban Revolution |date=2009 |publisher=[[University of North Carolina Press]] |location=Chapel Hill |isbn=978-0-8078-8860-5 |chapter=State Sponsored Terrorism |pages=170–211}}</ref>|name=Mongoose20}}{{-}}
אין יאנואר 1961, קורץ פארן סוף פון זיין קאדענץ, האט  אייזנהאער אפגעהאקט באציאונגען מיט דער קובא רעגירונג. יענעם אפריל האט די אדמיניסטראציע פונעם  ניי־געוויילטן פרעזידענט [[דזשאן עף. קענעדי|דזשאן קענעדי]] געפירט די אומפאלגרייכע אינוואזיע פונעם אינזל ביי פלאיא גיראן און פלאיא לארגא אין סאנטא קלארא פראווינץ.{{sfn|Smith|1998|p=95}} דערנאך האט דער ראטנפארבאנד צוגעזאגט ווייטער שטיצן קובא.{{sfn|Smith|1998|p=95}} אין דעצעמבער האט די יו עס רעגירונג אנגעהויבן א רייע אטאקעס קעגן קובא און איר אדמיניסטראציע כדי אומצוברענגען די קובא־רעגירונג.{{הערה|<ref name=Bacevich10>{{cite book |last1=Bacevich |first1=Andrew |author-link=Andrew Bacevich |title=Washington rules : America's path to permanent war |date=2010 |publisher=[[Henry Holt and Company]] |location=New York |isbn=978-1-4299-4326-0 |pages=77–80 |edition=First}}</ref><ref name=Franklin16>{{cite book |last1=Franklin |first1=Jane |title=Cuba and the U.S. empire : a chronological history |date=2016 |publisher=[[New York University Press]] |location=New York |isbn=978-1-58367-605-9 |pages=45–63, 388–392, ''[[List of Latin phrases (E)#et passim|et passim]]''}}</ref><ref name=NSArchive19>{{cite report |editor1-last=Prados |editor1-first=John |editor2-last=Jimenez-Bacardi |editor2-first=Arturo |date=October 3, 2019 |title=Kennedy and Cuba: Operation Mongoose |work=[[National Security Archive]] |url=https://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/cuba/2019-10-03/kennedy-cuba-operation-mongoose |location=[[Washington, D.C.]] |publisher=[[The George Washington University]] |access-date=3 April 2020 |quote=The memorandum showed no concern for international law or the unspoken nature of these operations as terrorist attacks. |archive-url=https://web.archive.org/web/20191102010542/https://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/cuba/2019-10-03/kennedy-cuba-operation-mongoose |archive-date=November 2, 2019 |url-status=live}}</ref><ref name=CIP77>{{cite report |date=1977 |title=International Policy Report |location=[[Washington, D.C.]] |publisher=[[Center for International Policy]] |pages=10–12 |quote=To coordinate and carry out its war of terror and destruction during the early 1960s, the CIA established a base of operations, known as [[JM/WAVE]]}}</ref><ref name=Miller02>{{cite book |last1=Miller |first1=Nicola |editor-last1=Carter |editor-first1=Dale |editor-last2=Clifton |editor-first2=Robin |chapter=The Real Gap in the Cuban Missile Crisis: The Post-Cold-War Historiography and Continued Omission of Cuba |title=War and Cold War in American foreign policy, 1942–62 |date=2002 |publisher=[[Palgrave Macmillan]] |location=Basingstoke |isbn=978-1-4039-1385-2 |pages=211–237}}</ref><ref name=Schou11>{{cite book |last1=Schoultz |first1=Lars |title=That infernal little Cuban republic : the United States and the Cuban Revolution |date=2009 |publisher=[[University of North Carolina Press]] |location=Chapel Hill |isbn=978-0-8078-8860-5 |chapter=State Sponsored Terrorism |pages=170–211}}</ref>|name=Mongoose20}}{{-}}