אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:שאך (שפיל)"

די ציל פון דער שפיל איז צו שאפן שאכמאט{{הערה|דאס ווארט "שאכמאט" שטאמט פון פערסיש ''שח מת'' ("דער קעניג איז טויט").<!--<ref>{{cite EB1911 |wstitle=Chess |volume=6 |page=101 |short=1}}</ref>-->|group=note}} יענעמ׳ס קעניג דורך שאפן א מצב וואו ער האט נישט וואו אהין אוועקצוגיין ווען מען סטראשעט צו כאפן אים. כדי צו דערגרייכן דעם ציל ניצט א שפילער זיינע חלקים צו אטאקירן און פֿאנגען דעם קעגנער׳ס חלקים. בשעת דעם שפיל טוט מען צומאל ״טוישן״ חלקים מיטן קעגנער מתוך פרובירן זיך אריינשטעלן אין א בעסערן מצב. אחוץ מאכן שאכמאט, קען מען געוואונען ווען יענער רעזיגנירט אדער, ביי אן אפיציעלן שאך פארמעסט מיט זייגערס ווען יענער שפילט נישט זיין שפיל צו דער צייט. אויך איז מעגלעך אז קיינער זיגט נישט, דאס ווערט גערופן ״פאַט״.

דער ערשטער ברייט-אנערקענטער שאך-וועלטמייסטער, ווילהעלם שטייניץ, האט באקומען זיין טיטל אין 1886. זייט 1948 איז די וועלטמייסטערשאפט רעגולירט דורך פֿיד״ע. פֿיד״ע גיט טיטלען צו גוטע שאך-שפילער; דער העכסטער טיטל איז גרויסמייסטער.

ערשט דארף מען באשטימען וועלכער שפילער זאל שפילן ווייס און וועלכער שווארץ. אין פארמעסטן טוט דער ארגאניזירער באשליסן; אין פריוואטע שפילן מאכט מען א גורל, למשל, ווארפֿן א מטבע, אדער איינער באהאלט אין זיינע הענט א ווייסן פיאן און א שווארצן פיאן און זיין קעגנער קלויבט אויס א האנט. דער ערשטער וואס שפילט איז אלעמאל ווייס, און דערנאך שפילט יעדער איינער כסדר, באוועגנדיק איין מענטשל (אחוץ פון ראכירן, ווען מען באוועגט צוויי מענטשעלעך, דעם קעניג און א ראך). מען באוועגט א מענטשל אדער אויף א ליידיג קעסטל, אדער אויף א קעסטל וואס א קעגנדיגן מענטשל, וואס מען כאפט און נעמט אראפ פון טאוול. אחוץ איין אויסנאם ״ביים דורכגייען״, אלע מענטשעלעך כאפן ווען מען באוועגט זיי צום קעסטל וואס האלט א קעגנדיק מענטשל.

באוועגן א מענטשל איז פליכטבאר, אויך ווען עס ברענגט צו פֿארערגערן דעם שפילער׳ס מצב (״צוגצוואנג״). א באוועגונג איז אומלעגאל ווען זי ברענגט אז דער קעניג וועט זיין אין א מצב פון ״שאַך״. טאמער איינער האט נישט קיין לעגאלע באוועגונג, איז ער אדער שאכמאט (פארשפילט) ווען דער קעניג איז שוין געווען אין א מצב פון שאך, אדער פאַט (א רעמי) ווען ער איז נישט געווען אין שאך.