בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,367
רעדאגירונגען
ק (החלפת טקסט – "״" ב־""") |
ק (החלפת טקסט – "׳" ב־"'") |
||
| שורה 10: | שורה 10: | ||
==היסטאריע== | ==היסטאריע== | ||
===אנהייב פון דער אימפעריע (יארן 330–476) === | ===אנהייב פון דער אימפעריע (יארן 330–476) === | ||
אין יאר 324, האט דער רוימישער קייסער [[קאנסטאנטין דער גרויסער]] אריבערגעפירט די הויפטשטאט פון דער רוימישער אימפעריע צו דער שטאָט ''ביזאַנטיאן'', וואס ער האט געגעבן דעם נאמען [[קושטא|קאנסטאנטינאפאליס]] ([[גריכיש]]: ''Κωνσταντινούπολις'', [[לאטיין|לאטייניש]]: ''Constantinopolis " | אין יאר 324, האט דער רוימישער קייסער [[קאנסטאנטין דער גרויסער]] אריבערגעפירט די הויפטשטאט פון דער רוימישער אימפעריע צו דער שטאָט ''ביזאַנטיאן'', וואס ער האט געגעבן דעם נאמען [[קושטא|קאנסטאנטינאפאליס]] ([[גריכיש]]: ''Κωνσταντινούπολις'', [[לאטיין|לאטייניש]]: ''Constantinopolis "קאנסטאנטינ'ס שטאָט"''). 150 יאר נאכהער, ווען די שטאט [[רוים]] איז ביסלעכווייז איבערגענומען געווארן איז די איינציגע איבערגעבלינע הויפטשטאט פון דער אימפעריע געווען קושטא (קאנסטאנטינאפאליס). די איבעריגע מזרח אימפעריע האט געהערשט איבער א קלענערע טעריטאריע ווי די אריגינעלע [[רוימישע אימפעריע]]. | ||
במשך דער ממשלה פון יוסטיניאן דער ערשטער (צווישן די יארן 527 און 565), האט די אימפעריע פארשפרייט צו איר גרעסטער מאָס נאך ווידעראמאל אייננעמען א גרויסן טייל פונעם מערב בארטן פונעם מיטלענדישן ים, וואס איז פריער געווען אונטער רוימישער הערשאפט, איינשליסנדיק צפון אפריקע, איטאליע, און אויך רוים, וואס זי האט געהאלטן נאך צוויי יארהונדערטער. | במשך דער ממשלה פון יוסטיניאן דער ערשטער (צווישן די יארן 527 און 565), האט די אימפעריע פארשפרייט צו איר גרעסטער מאָס נאך ווידעראמאל אייננעמען א גרויסן טייל פונעם מערב בארטן פונעם מיטלענדישן ים, וואס איז פריער געווען אונטער רוימישער הערשאפט, איינשליסנדיק צפון אפריקע, איטאליע, און אויך רוים, וואס זי האט געהאלטן נאך צוויי יארהונדערטער. | ||
===קייסערשאפט פון יוסטיניאן=== | ===קייסערשאפט פון יוסטיניאן=== | ||
אין יאר [[518]], נאכן טויט פון [[מארקיאנוס]], האט מען באשטימט קייסער [[יוסטין דער ערשטער]], א פשוטער זעלנער וואס איז געשטיגן אין ראנג ביז מען האט אים באשטימט קאמענדאנט פון דער מיליטער אין קושטא. כאטש יוסטין האט געוואוסט גארנישט וועגן פאליטיק, און אפילו לייענען און שרייבן האט ער נישט געקענט, און ביי זיין באקרוינונג איז ער געווען אלט זיבעציג יאר, דאך האט ער געפירט די אימפעריע מיט מער ווי דערפאלג מיט דער הילף פון אן ארמיי פון געטרייע ראטגעבער. איינער פון די פריערדערמאנטע ראטגעבער איז געווען זיין נעפע, פלאוויוס פעטרוס סאבאטיוס יוסטיניאנוס אויגוסטוס, בעסער באקאנט ווי [[יוסטיניאן דער ערשטער]], וואס טייל | אין יאר [[518]], נאכן טויט פון [[מארקיאנוס]], האט מען באשטימט קייסער [[יוסטין דער ערשטער]], א פשוטער זעלנער וואס איז געשטיגן אין ראנג ביז מען האט אים באשטימט קאמענדאנט פון דער מיליטער אין קושטא. כאטש יוסטין האט געוואוסט גארנישט וועגן פאליטיק, און אפילו לייענען און שרייבן האט ער נישט געקענט, און ביי זיין באקרוינונג איז ער געווען אלט זיבעציג יאר, דאך האט ער געפירט די אימפעריע מיט מער ווי דערפאלג מיט דער הילף פון אן ארמיי פון געטרייע ראטגעבער. איינער פון די פריערדערמאנטע ראטגעבער איז געווען זיין נעפע, פלאוויוס פעטרוס סאבאטיוס יוסטיניאנוס אויגוסטוס, בעסער באקאנט ווי [[יוסטיניאן דער ערשטער]], וואס טייל טענה'ען אז ווירקלעך האט ער אליין געפירט די אימפעריע ביי יוסטינ'ס הערשאפט. יוסטיניאן איז אפיציעל געווארן קייסער מיט יוסטינ'ס טויט אין 527, | ||
יוסטיניאן האט געבויט דעם פראכטפולן קלויסטער (שפעטער געווארן א מעטשעט און היינט א מוזיי) [[האגיא סאפיא]] אין קושטא, און ער האט איניציאירט פאראייניגן דעם גאנצן רוימישן געזעץ אין איין בוך, דאס "ציווילע געזעץ־בוך" (Corpus Iuris Civilis). אין זיינע טעג האבן אויסגעבליט די ביזאנטישע קונסט און ארכיטעקטור דורכאויס דער גארער אימפעריע. | יוסטיניאן האט געבויט דעם פראכטפולן קלויסטער (שפעטער געווארן א מעטשעט און היינט א מוזיי) [[האגיא סאפיא]] אין קושטא, און ער האט איניציאירט פאראייניגן דעם גאנצן רוימישן געזעץ אין איין בוך, דאס "ציווילע געזעץ־בוך" (Corpus Iuris Civilis). אין זיינע טעג האבן אויסגעבליט די ביזאנטישע קונסט און ארכיטעקטור דורכאויס דער גארער אימפעריע. | ||
| שורה 25: | שורה 25: | ||
==עקאנאמיע== | ==עקאנאמיע== | ||
די ביזאנטישע עקאנאמיע איז געווען פון די שטערקסטע עקאנאמיעס אין דעם געגנט פונעם מיטלענדישן ים דורכאויס עטלעכע יארהונדערטער. קושטא איז געווען א הויפט קנופ אין א האנדל־נעצווערק וואס האט פארשפרייט איבער אייראפע, אזיע און [[צפון אפריקע]]. טייל היסטאריקער האלטן אז ביז די אראבער זענען געקומען אינעם 7טן יארהונדערט איז די ביזאנטישע עקאנאמיע געווען די גרעסטע אין דער וועלט. אבער די אראבישע נצחונות האבן געפועלט אן אומקער אין דעם מזל פון דער אימפעריע וואס האט אנגעהויבן צו גיין אראפ. אינעם 8טן יארהונדערט האט דער קייסער [[קאנסטאנטין דער פינפטער]], וואס האט געהערשט פון 741 ביז 775, אייגעפירט רעפארעמס וואס האט געשאפן א ווידעראויפקום, וואס האט זיך געהאלטן ביז 1204. אבער ווען | די ביזאנטישע עקאנאמיע איז געווען פון די שטערקסטע עקאנאמיעס אין דעם געגנט פונעם מיטלענדישן ים דורכאויס עטלעכע יארהונדערטער. קושטא איז געווען א הויפט קנופ אין א האנדל־נעצווערק וואס האט פארשפרייט איבער אייראפע, אזיע און [[צפון אפריקע]]. טייל היסטאריקער האלטן אז ביז די אראבער זענען געקומען אינעם 7טן יארהונדערט איז די ביזאנטישע עקאנאמיע געווען די גרעסטע אין דער וועלט. אבער די אראבישע נצחונות האבן געפועלט אן אומקער אין דעם מזל פון דער אימפעריע וואס האט אנגעהויבן צו גיין אראפ. אינעם 8טן יארהונדערט האט דער קייסער [[קאנסטאנטין דער פינפטער]], וואס האט געהערשט פון 741 ביז 775, אייגעפירט רעפארעמס וואס האט געשאפן א ווידעראויפקום, וואס האט זיך געהאלטן ביז 1204. אבער ווען ס'האט אנגעהויבן דער פערטער [[קרייצצוג]] איז די עקאנאמיע אינגאנצן איינגעזונקען. | ||
==קולטור== | ==קולטור== | ||
| שורה 38: | שורה 38: | ||
דורכאויס די אלע יארן פון דער ביזאנטישער הערשאפט האבן געוואוינט אין דער אימפעריע פיל יידן. די קירכע האט געוואלט פעדערן דאס קריסטלעכע גלויבן וואס איז געווען די אפיציעלע רעליגיע פון דער אימפעריע און האט זיך געפירט אומגעדולדיגט צו געצן דינער, קריסטן וואס זענען אראפ פונעם וועג און אויך צו יידן. די באציאונג צו די יידן האט זיך געטוישט פון צייט צו צייט און פון איין ארט צום צווייטן. עס האט זיך געמאכט פאגראמען קעגן די יידן פון צייט צו צייט, געשטיצט פון דער קירכע, אבער טייל פון די קייסארים האבן יא געפרואווט פירן זיך ארדנטלעך כלפי יידן. אין דער תקופה פון [[יוסטיניאן דער ערשטער]] האבן די יידן געליטן פון רדיפות און פון גזירות און דיסקרימינאציע וואס ער האט אריינגעשטעלט אין דעם געזעץ. | דורכאויס די אלע יארן פון דער ביזאנטישער הערשאפט האבן געוואוינט אין דער אימפעריע פיל יידן. די קירכע האט געוואלט פעדערן דאס קריסטלעכע גלויבן וואס איז געווען די אפיציעלע רעליגיע פון דער אימפעריע און האט זיך געפירט אומגעדולדיגט צו געצן דינער, קריסטן וואס זענען אראפ פונעם וועג און אויך צו יידן. די באציאונג צו די יידן האט זיך געטוישט פון צייט צו צייט און פון איין ארט צום צווייטן. עס האט זיך געמאכט פאגראמען קעגן די יידן פון צייט צו צייט, געשטיצט פון דער קירכע, אבער טייל פון די קייסארים האבן יא געפרואווט פירן זיך ארדנטלעך כלפי יידן. אין דער תקופה פון [[יוסטיניאן דער ערשטער]] האבן די יידן געליטן פון רדיפות און פון גזירות און דיסקרימינאציע וואס ער האט אריינגעשטעלט אין דעם געזעץ. | ||
דערפאר איז נישט קיין גרויסער וואונדער אז, ווען די פערסער האבן איינגענומען ארץ ישראל אין דער תקופה פונעם קייסער [[פאקאס]], האבן די יידן באגריסט די נייע באהערשער וואס זיי האבן לאנג דערווארטעט זיך צו באפרייען פונעם ביזאנטישן יאך. ווי אויך האט מען אויפגעשטעלט יידישע באטאליאנען וואס האבן געהאלפן די פערסער אין זייער קריג. שוין הונדערטער יארן פריער האט [[רבי שמעון בר יוחאי]] געזאגט: "אם ראית סוס פרסי קשור בארץ ישראל - צפה לרגליו של המשיח" (טאמער איר זעט א געבונדענעם פערסישן פערד אין ארץ ישראל – דערווארט די פיס פון משיח). אבער די יידן זענען געווארן שטארק אנטוישט, און ווען די פערסער האבן איינגענומען ירושלים האבן זיי צוריקבאצאלט די יידן מיט פארטרייבן זיי אין גלות אין פערסיע. נאך דעם פֿאַרראַט האבן די יידן איבערגעבעטן די ביזאנטן און געמאכט שלום מיט זיי, און דער קייסער [[העראקליוס]] האט זיי טאקע געגעבן אן אמנעסטיע. אבער נאך האבן זיך ווידער איבערגעדרייט די יוצרות און ווען העראקליוס האט איינגענומען ארץ ישראל פון די פערסער האט ער שוין פארגעסן זיינע צוזאגן צו די יידן און האט אנגעפירט קעגן די יידן שרעקלעכע פאגראמען נאך ערגער ווי די פריערדיקע. די ישועה פאר די יידן איז ערשט געקומען ווען די אראבער זענען געקומען און האבן איינגענומען טיילן פון דער שטח פון דער ביזאנטישער אימפעריע אין סיריע, ארץ ישראל און עגיפטן, וואו די קריסטן האבן שטארק | דערפאר איז נישט קיין גרויסער וואונדער אז, ווען די פערסער האבן איינגענומען ארץ ישראל אין דער תקופה פונעם קייסער [[פאקאס]], האבן די יידן באגריסט די נייע באהערשער וואס זיי האבן לאנג דערווארטעט זיך צו באפרייען פונעם ביזאנטישן יאך. ווי אויך האט מען אויפגעשטעלט יידישע באטאליאנען וואס האבן געהאלפן די פערסער אין זייער קריג. שוין הונדערטער יארן פריער האט [[רבי שמעון בר יוחאי]] געזאגט: "אם ראית סוס פרסי קשור בארץ ישראל - צפה לרגליו של המשיח" (טאמער איר זעט א געבונדענעם פערסישן פערד אין ארץ ישראל – דערווארט די פיס פון משיח). אבער די יידן זענען געווארן שטארק אנטוישט, און ווען די פערסער האבן איינגענומען ירושלים האבן זיי צוריקבאצאלט די יידן מיט פארטרייבן זיי אין גלות אין פערסיע. נאך דעם פֿאַרראַט האבן די יידן איבערגעבעטן די ביזאנטן און געמאכט שלום מיט זיי, און דער קייסער [[העראקליוס]] האט זיי טאקע געגעבן אן אמנעסטיע. אבער נאך האבן זיך ווידער איבערגעדרייט די יוצרות און ווען העראקליוס האט איינגענומען ארץ ישראל פון די פערסער האט ער שוין פארגעסן זיינע צוזאגן צו די יידן און האט אנגעפירט קעגן די יידן שרעקלעכע פאגראמען נאך ערגער ווי די פריערדיקע. די ישועה פאר די יידן איז ערשט געקומען ווען די אראבער זענען געקומען און האבן איינגענומען טיילן פון דער שטח פון דער ביזאנטישער אימפעריע אין סיריע, ארץ ישראל און עגיפטן, וואו די קריסטן האבן שטארק גערודפ'ט די יידן. | ||
אין דער תקופה פון דער "סירישער דינאסטיע" האט דער קייסער לעא דער דריטער, גרינדער פון דער דינאסטיע, וואס האט געהערשט פון 717 ביז 741, ארויפגלייגט אויף יידן נאך גזירות. אבער די שפעטערע קייסארים פון דער דינאסטיע זענען נישט געווען שטארק קעגן די יידן. ווייטער אין דער תקופה פון דער אַמארישער דינאסטיע, געגרינדעט פונעם קייסער [[מיכאל דער צווייטער]], האט מען באפרייט די יידן פון שטייערן און זיי האבן באקומען דעם סטאטוס פון פרייע מענטשן. ווען [[באסיליוס דער ערשטער]] איז ארויף אויפן טראן האבן ווידעראמאל אנגעהויבן די רדיפות קעגן די יידן. | אין דער תקופה פון דער "סירישער דינאסטיע" האט דער קייסער לעא דער דריטער, גרינדער פון דער דינאסטיע, וואס האט געהערשט פון 717 ביז 741, ארויפגלייגט אויף יידן נאך גזירות. אבער די שפעטערע קייסארים פון דער דינאסטיע זענען נישט געווען שטארק קעגן די יידן. ווייטער אין דער תקופה פון דער אַמארישער דינאסטיע, געגרינדעט פונעם קייסער [[מיכאל דער צווייטער]], האט מען באפרייט די יידן פון שטייערן און זיי האבן באקומען דעם סטאטוס פון פרייע מענטשן. ווען [[באסיליוס דער ערשטער]] איז ארויף אויפן טראן האבן ווידעראמאל אנגעהויבן די רדיפות קעגן די יידן. | ||
רעדאגירונגען