בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,387
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
ק (תנא קמא האט אריבערגעפירט בלאט רוי:ועד פקידי ארץ ישראל בקושטא צו ועד פקידי ארץ ישראל בקושטא אן לאזן א ווייטערפירונג) |
אין תקציר עריכה צייכן: תו כיווניות מפורש |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|קערעפּערשאפט צו שטיצן ארץ־ישראל'דיגן ישוב}} | |||
דער '''ועד פּקידי ארץ ישראל בקושטא''' (אין קורצן: פקידי קושטא) איז געווען אַן אָרגאַניזאַציע וואָס איז געגרינדעט געוואָרן אין [[קושטא]] (איצטיגער איסטאַנבול), די הויפּטשטאָט פון דער [[אטאמאנישע אימפעריע|אָטאָמאַנישער אימפּעריע]], אין אָנהייב פונעם 18טן יאָרהונדערט מיט'ן ציל צו זאַמלען געלט פאַר די אידן אין ארץ ישראל, און ספּעציעל פאַר די אידן אין ירושלים, וואָס האָבן געליטן פון אַ שווערן פינאַנציעלן קריזיס. די אַקטיוויטעטן פון דער אָרגאַניזאַציע האָבן געבליט דעם 18טן יאָרהונדערט און עס האָט ווירקזאַם פונקציאָנירט ביזן אָנהייב 19טן יאָרהונדערט. דורך דער אַקטיוויטעט, איז דער ועד געוואָרן דער פאַקטישער הערשער פון די אידישע קהילות אין ארץ ישראל, און די ירושלימער קהילה איז געוואָרן אַ צווייג פון דער קושטא קהילה, אָן קיין אויטאָנאָמיע. | דער '''ועד פּקידי ארץ ישראל בקושטא''' (אין קורצן: פקידי קושטא) איז געווען אַן אָרגאַניזאַציע וואָס איז געגרינדעט געוואָרן אין [[קושטא]] (איצטיגער איסטאַנבול), די הויפּטשטאָט פון דער [[אטאמאנישע אימפעריע|אָטאָמאַנישער אימפּעריע]], אין אָנהייב פונעם 18טן יאָרהונדערט מיט'ן ציל צו זאַמלען געלט פאַר די אידן אין ארץ ישראל, און ספּעציעל פאַר די אידן אין ירושלים, וואָס האָבן געליטן פון אַ שווערן פינאַנציעלן קריזיס. די אַקטיוויטעטן פון דער אָרגאַניזאַציע האָבן געבליט דעם 18טן יאָרהונדערט און עס האָט ווירקזאַם פונקציאָנירט ביזן אָנהייב 19טן יאָרהונדערט. דורך דער אַקטיוויטעט, איז דער ועד געוואָרן דער פאַקטישער הערשער פון די אידישע קהילות אין ארץ ישראל, און די ירושלימער קהילה איז געוואָרן אַ צווייג פון דער קושטא קהילה, אָן קיין אויטאָנאָמיע. | ||
==היסטאריע== | ==היסטאריע== | ||
די גרינדונג פונעם ועד איז געקומען נאָך אַן אומדערטרעגליכן קריזיס אין ירושלים אין די ה'ת"פ יאָרן. די אשכנזים וואָס זענען געקומען קיין ירושלים מיט דער חבורה פון [[רבי יהודה חסיד]], וועלכער איז געשטאָרבן אין ירושלים אין ה'ת"פ, בלויז עטליכע טעג נאָך | די גרינדונג פונעם ועד איז געקומען נאָך אַן אומדערטרעגליכן קריזיס אין ירושלים אין די ה'ת"פ יאָרן. די אשכנזים וואָס זענען געקומען קיין ירושלים מיט דער חבורה פון [[רבי יהודה חסיד]], וועלכער איז געשטאָרבן אין ירושלים אין ה'ת"פ, בלויז עטליכע טעג נאָך זיין אָנקומען, זענען געווען צעבראכן פון דער טראגעדיע, פארזינקען אין שווערע חובות, און האבן געליטן פון די רדיפות פון זייערע בעלי-חובות און פון פילע פטירות דורך מגפות. סיי די אידן פון קושטא (איסטאמבול) און סיי די קהילות אין אייראפע האבן גענומען שריט זיי צו העלפן דורך שתדלנות ביי די רעגירונגס-אינסטאנצן און דורך שאפן געלטער. די באמיאונגען זענען אבער נישט געלונגען, און ווען די אשכנזישע שול אין ירושלים איז אונטערגעצינדן געווארן דורך די מוסולמענער בעלי-חובות אין יאר ה'ת"פ, האט זיך די גרופע צעשפרייט. | ||
די דאמינאנטע ספרדישע קהילה האט אויך געליטן אלס פועל-יוצא דערפון, און פילע האבן געמוזט פארלאזן די הויפטשטאט און זיך באהאלטן. אלס רעזולטאט, איז דער "ועד פקידי ארץ ישראל בקושטא" ווידער-ארגאניזירט געווארן אין יענעם יארצענדלינג מיטן ציל ווידער אויפצושטעלן די קהילה. ווען זיי האבן באקומען א "פירמאַן" (קעניגליכע ערלויבעניש) וואס האט ערלויבט די אשכנזים צו באצאלן זייערע חובות דורך יערליכע ראטעס, זענען די ספרדים צוריקגעקומען, אבער די אשכנזים האבן נאך אלץ מורא געהאט, און נאר א קליינע צאל זענען צוריקגעקומען (זייער פירער אינמיטן דעם 18טן יארהונדערט איז געווען [[רבי אברהם גרשון קיטובער]], דער שוואגער פונעם הייליגן בעל שם טוב). די "פקידים" האבן ווידער מסדר געווען די קהילה, שטעלנדיג פארשטייער אין ירושלים און מאכנדיג תקנות בנוגע שטייערן און אויסגאבן. | די דאמינאנטע ספרדישע קהילה האט אויך געליטן אלס פועל-יוצא דערפון, און פילע האבן געמוזט פארלאזן די הויפטשטאט און זיך באהאלטן. אלס רעזולטאט, איז דער "ועד פקידי ארץ ישראל בקושטא" ווידער-ארגאניזירט געווארן אין יענעם יארצענדלינג מיטן ציל ווידער אויפצושטעלן די קהילה. ווען זיי האבן באקומען א "פירמאַן" (קעניגליכע ערלויבעניש) וואס האט ערלויבט די אשכנזים צו באצאלן זייערע חובות דורך יערליכע ראטעס, זענען די ספרדים צוריקגעקומען, אבער די אשכנזים האבן נאך אלץ מורא געהאט, און נאר א קליינע צאל זענען צוריקגעקומען (זייער פירער אינמיטן דעם 18טן יארהונדערט איז געווען [[רבי אברהם גרשון קיטובער]], דער שוואגער פונעם הייליגן בעל שם טוב). די "פקידים" האבן ווידער מסדר געווען די קהילה, שטעלנדיג פארשטייער אין ירושלים און מאכנדיג תקנות בנוגע שטייערן און אויסגאבן. | ||
אין יאר תפ"ז איז דער "ועד פקידי ארץ ישראל בקושטא" געווארן א סטאבילע, גוט-ארגאניזירטע קערפערשאפט. זיי האבן פארלאנגט אז זייערע פארשטייער זאלן צושטעלן דעטאלירטע באריכטן (דו"חות) פון הכנסות און הוצאות, און האבן איינגעפירט רעגלמעסיגע ביישטייערונגען פון דער גאנצער אידישער וועלט, באשטימענדיג די סומעס וואס יעדע קהילה דארף צאלן און באנייענדיג די אפמאכן יעדע צען יאר. מען האט אויך איינגעפירט א ספעציעלן פאנד גערופן "פּאַרה-ביישטייערונג" (די | אין יאר תפ"ז איז דער "ועד פקידי ארץ ישראל בקושטא" געווארן א סטאבילע, גוט-ארגאניזירטע קערפערשאפט. זיי האבן פארלאנגט אז זייערע פארשטייער זאלן צושטעלן דעטאלירטע באריכטן (דו"חות) פון הכנסות און הוצאות, און האבן איינגעפירט רעגלמעסיגע ביישטייערונגען פון דער גאנצער אידישער וועלט, באשטימענדיג די סומעס וואס יעדע קהילה דארף צאלן און באנייענדיג די אפמאכן יעדע צען יאר. מען האט אויך איינגעפירט א ספעציעלן פאנד גערופן "פּאַרה-ביישטייערונג" (די פּאַרה איז געווען א טערקישע מטבע). ספעציעלע גבאי-צדקה זענען באשטימט געווארן איבער דער גאנצער אטאמאנישער אימפּעריע און אין אייראפע, און די היפשע סומעס געלט זענען אריבערגעפירט געווארן קיין קושטא. די געלטער וואס זענען אזוי געזאמלט געווארן זענען בעיקר געניצט געווארן צו באצאלן חובות, שטייערן און שוחד: די ארימעלייט האבן בלויז נהנה געווען דערפון א קליין ביסל, אבער די געלטער וואס זענען געשיקט געווארן צו זיי דורך קרובים פון אויסלאנד זענען אויך פארוואלטעט געווארן דורך די פקידים. די פקידים האבן געהאלטן פאר זיך די אויסשליסליכע רעכט צו באשטימען [[שד"ר]]ים (שלוחים) צו די תפוצות. זיי האבן אויפגעשטעלט נוצבארע פארבינדונגען מיט די רעגירונג-אינסטאנצן אין קושטא, דמשק, און ירושלים, דורך זיי געבן שווערע [[כאבאר|כאַבאַר]]. | ||
אין א קורצער צייט זענען אויפגעשטעלט געווארן אונטער-קאמיטעטן פאר יעדער פון די פיר "ערי הקודש" אין ארץ ישראל – ירושלים, חברון, צפת און טבריה – פון וועלכע די וויכטיגסטע איז געווען ירושלים, וואו עס זענען געווען זיבן פקידים{{הערה|[https://www.posenlibrary.com/entry/appointment-jerusalem-officials Appointment of the Jerusalem Officials], Posen Library}}. אלס רעזולטאט, איז במשך די ה'ת"צ יארן די אידישע באפעלקערונג אין ירושלים שנעל געוואקסן, און אין די ה'ת"ק יארן איז זי געשטיגן צו בערך 3,000 נפשות. די פקידים, וועלכע האבן מורא געהאט פון די עקאנאמישע און פאליטישע אויסווירקונגען פון דעם שנעלן וואוקס, האבן מתקן געווען א תקנה וואס האט ערלויבט נאר אימיגראנטן איבער די 60 יאר זיך צו באזעצן אין ירושלים. | אין א קורצער צייט זענען אויפגעשטעלט געווארן אונטער-קאמיטעטן פאר יעדער פון די פיר "ערי הקודש" אין ארץ ישראל – ירושלים, חברון, צפת און טבריה – פון וועלכע די וויכטיגסטע איז געווען ירושלים, וואו עס זענען געווען זיבן פקידים{{הערה|[https://www.posenlibrary.com/entry/appointment-jerusalem-officials Appointment of the Jerusalem Officials], Posen Library}}. אלס רעזולטאט, איז במשך די ה'ת"צ יארן די אידישע באפעלקערונג אין ירושלים שנעל געוואקסן, און אין די ה'ת"ק יארן איז זי געשטיגן צו בערך 3,000 נפשות. די פקידים, וועלכע האבן מורא געהאט פון די עקאנאמישע און פאליטישע אויסווירקונגען פון דעם שנעלן וואוקס, האבן מתקן געווען א תקנה וואס האט ערלויבט נאר אימיגראנטן איבער די 60 יאר זיך צו באזעצן אין ירושלים. | ||
| שורה 23: | שורה 24: | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[קאַטעגאָריע:ספרדים]] | |||
[[קאַטעגאָריע:ישוב הישן]] | |||
[[ק:אטאמאנישער אימפעריע]] | |||
[[ק:איסטאנבול]] | |||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | |||
[[he:ועד פקידי קושטא]] | [[he:ועד פקידי קושטא]] | ||