בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:טענקסגיווינג"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 3: | שורה 3: | ||
ערליכע אידן פייערן נישט קיין חגאות פון אַן אַנדער רעליגיע, און האָבן זיך תמיד אויסגעמיטן פון אפילו נאָמינעל סעקולערע חגאות וואָס זענען טאַקע רעליגיעז, ווי קריסטמעס. טענקסגיווינג איז אָבער אַן אַנדער פאַל, ווייל עס איז אַן אויסגעצייכנטער אַמעריקאַנער חגא, וואָס איז (לכל-הפּחות היינט) נישט פאַרבונדן מיט קיין באַזונדערן רעליגיעזן גלויבן, הגם עס האָט געהאַט פּיוריטאַנער אָפּשטאַם (אַ מנהג וואָס איז ענליך צו אַ רעליגיעזער סעודה). | ערליכע אידן פייערן נישט קיין חגאות פון אַן אַנדער רעליגיע, און האָבן זיך תמיד אויסגעמיטן פון אפילו נאָמינעל סעקולערע חגאות וואָס זענען טאַקע רעליגיעז, ווי קריסטמעס. טענקסגיווינג איז אָבער אַן אַנדער פאַל, ווייל עס איז אַן אויסגעצייכנטער אַמעריקאַנער חגא, וואָס איז (לכל-הפּחות היינט) נישט פאַרבונדן מיט קיין באַזונדערן רעליגיעזן גלויבן, הגם עס האָט געהאַט פּיוריטאַנער אָפּשטאַם (אַ מנהג וואָס איז ענליך צו אַ רעליגיעזער סעודה). | ||
==היסטאָרישע אָריגינען== | |||
[[טעקע:Williambradford bw.jpg|קליין|וויליאם בראַדפאָרד]] | |||
די אָריגינען פון טענקסגיווינג זענען אַרומגערינגלט מיט לעגענדעס וועגן דער פּוריטאַנישער רעליגיע. | |||
דער פּילגרימס פירער, וויליאם בראַדפאָרד, האָט געהאַט אַ קאָפּיע פונעם תּנ"ך, וועמענס ענגלישע קאָמענטאַרן פון הענרי איינסוואָרט, זענען געווען באַזירט אויף [[רמב"ם]] איבער דעם הלכה פונעם "[[הגומל]]" ברכה{{הערה|1=https://www.yu.edu/sites/default/files/inline-files/Meir-Soloveichik-Gods-Providence-and-the-United-States-2-1.pdf}}. עטליכע האָבן פאָרגעלייגט אַז די פּילגרימס האָבן מעגליך גענומען דעם געדאַנק פון טענקסגיווינג פונעם יום-טוב סוכות{{הערה|{{cite web |title=Thanksgiving's Sukkot Roots |url=https://jewishjournal.com/culture/lifestyle/celebrations_simchas/8736/ |date=20 November 2003 |access-date=7 October 2025 |first=Linda |last=Morel |publisher=Jewish Journal}}.}}{{הערה|{{cite web |title=Did Sukkot Shape Thanksgiving? |url=https://www.algemeiner.com/2013/09/17/did-sukkot-shape-thanksgiving/ |date=17 September 2013 |access-date=7 October 2025 |first=Robert |last=Gluck}}.}}. | |||
אין קאָלאָניאַלע צייטן פלעגן גובערנאַטאָרן דעקלאַרירן ספּעציעלע טעג פון דאַנקבאַרקייט. אין די צייטן ווען די פייערונגען האָבן געהאַט אַ ספּעציפיש קריסטליכן כאַראַקטער, האָט קהילת שארית ישראל זיך אָפּגעהאַלטן פון באַטייליגן. | |||
==היסטאָרישע און קולטורעלע באַציונגען== | ==היסטאָרישע און קולטורעלע באַציונגען== | ||
פון אַ היסטאָרישער פּערספּעקטיוו, האָבן אַמעריקאַנער אידן געפייערט טענקסגיווינג זינט פרעזידענט [[דזשארדזש וואשינגטאן|דזשאָרדזש וואַשינגטאָן]] האָט דאָס פּראָקלאַמירט אַלס אַ נאַציאָנאַלע חגא אין 1789. אין מאַנהעטן האָט קאָנגרעגעישאן [[שארית ישראל]], די עלטסטע שול אין צפון-אַמעריקע, אָבזערווירט דעם טאג יעדן יאָר זינט דעמאָלט | [[טעקע:Thanksgiving Congregation Shearith Israel.jpg|קליין|תפילות פאר שבת איידער טענקסגיווינג ארויסגעגעבן דורך קהילה שארית ישראל אין ניו יארק סיטי, 1905.]] | ||
פון אַ היסטאָרישער פּערספּעקטיוו, האָבן אַמעריקאַנער אידן געפייערט טענקסגיווינג זינט פרעזידענט [[דזשארדזש וואשינגטאן|דזשאָרדזש וואַשינגטאָן]] האָט דאָס פּראָקלאַמירט אַלס אַ נאַציאָנאַלע חגא אין 1789. אין מאַנהעטן האָט קאָנגרעגעישאן [[שארית ישראל]], די עלטסטע שול אין צפון-אַמעריקע, אָבזערווירט דעם טאג יעדן יאָר זינט דעמאָלט{{הערה|{{cite web |last=Reich |first=Aaron |date=24 November 2022 |url=https://www.jpost.com/j-spot/article-723225 |title=Thanksgiving: The origins, criticisms, Jewish views of the holiday - explainer |publisher=[[זשערוסאלעם פאסט|The Jerusalem Post]] |accessdate=2025-10-07}}.}}. זיי האָבן געטוישט דעם נוסח התּפלה צו אָפּלייגן [[תחנון|תּחנון]] און צוגעלייגט תּהילים. גרשום מענדעס סייקסאַס, דער קאַנטאָר פון דער קהילה, האָט געהאַלטן אַ דרשה וואו ער האָט גערופן אידן צו שטיצן די רעגירונג פון אַמעריקע{{הערה|{{לינק|שרייבער=Alan Jay Gerber|קעפל=Celebrating Thanksgiving is a Jewish tradition|אדרעס=https://www.thejewishstar.com/stories/celebrating-thanksgiving-is-a-jewish-tradition,24267|זייטל=The Jewish Star|דאטום=November 12, 2024}}}}{{הערה|1=https://www.scribd.com/doc/23072657/A-Religious-Discourse-Thanksgiving-Day-Sermon-November-26-1789}}. | |||
ביי דער געלעגנהייט פון וואַשינגטאָן'ס באַזוך ביי דער [[טוארא שול|טאָראָ שול]] אין ראָוד איילאַנד (1790), האָט משה סייקסאַס איבערגעגעבן אַ ליבליכן בריוו, און וואַשינגטאָן האָט געענטפערט מיט זיין באַרימטן בריוו, וואו ער האָט ווידערבאַשטעטיגט זיין גלויבן אַז אַמעריקע איז נישט קיין קריסטליכע פאָלק, נאָר אַ לאַנד וואו אַלע מענטשן קענען ביישטייערן און איר באַטיטלען ווי זייער היים{{הערה|1=https://founders.archives.gov/documents/Washington/05-06-02-0135}}. | ביי דער געלעגנהייט פון וואַשינגטאָן'ס באַזוך ביי דער [[טוארא שול|טאָראָ שול]] אין ראָוד איילאַנד (1790), האָט משה סייקסאַס איבערגעגעבן אַ ליבליכן בריוו, און וואַשינגטאָן האָט געענטפערט מיט זיין באַרימטן בריוו, וואו ער האָט ווידערבאַשטעטיגט זיין גלויבן אַז אַמעריקע איז נישט קיין קריסטליכע פאָלק, נאָר אַ לאַנד וואו אַלע מענטשן קענען ביישטייערן און איר באַטיטלען ווי זייער היים{{הערה|1=https://founders.archives.gov/documents/Washington/05-06-02-0135}}. | ||
אין דעם 19טן יאָרהונדערט האָבן | אין דעם 19טן יאָרהונדערט, איז דער חגא גלייכצייטיג מיט אַן איינשטרענגונג פון דער שרייבערין סאַראַ דזשאָזעפאַ העיל צו גרינדן אַן איינהייטליכן נאַציאָנאַלן חגא, וואָס זאָל פאַראייניגן דאָס לאַנד. זי האָט געטענהט אַז דער "איידעלער יערליכער סעודה טאָג פון אונזער טענקסגיווינג איז ענליך, אין געוויסע הינזיכטן, צום חג השבועות, וואָס איז געווען דער יערליכער סעזאָן פון דאַנקבאַרקייט ביי די אידן". רבנים האָבן דאַן אָנגענומען דעם טאג ווי אַ טייל פון אַ "קולט פון סינטעז" (cult of synthesis), וואָס האָט פאַרשטאַרקט דעם געדאַנק אַז אידישקייט און אַמעריקאַניזם באַפעסטיגן זיך איינער דעם אַנדערן. | ||
די עיקר-טעמע פון דאַנקבאַרקייט (הכרת הטוב) איז זייער קאָמפּאַטיבל מיט אידישע ווירדן. עס ווערט אָנגעמערקט אַז די פּיוריטאַנער האָבן מעגליך געבויט זייער טענקסגיווינג נאָך דעם אידישן יום-טוב סוכות. | די עיקר-טעמע פון דאַנקבאַרקייט (הכרת הטוב) איז זייער קאָמפּאַטיבל מיט אידישע ווירדן. עס ווערט אָנגעמערקט אַז די פּיוריטאַנער האָבן מעגליך געבויט זייער טענקסגיווינג נאָך דעם אידישן יום-טוב סוכות. | ||
| שורה 17: | שורה 26: | ||
===מחמירים=== | ===מחמירים=== | ||
[[רבי יצחק הוטנער]], | [[רבי יצחק הוטנער]], אַ גדול בישראל און ראש ישיבה אין ברוקלין, וועלכער איז נפטר געוואָרן אין 1980, האָט געהאַלטן אַז פייערן טענקסגיווינג איז אסור. | ||
ער האָט באַטראַכט דעם חגא ווי עפּעס וואָס איז "קלאָר באַזירט אויף דעם קריסטליכן קאַלענדאַר" און דערפאַר איז עס אַ גוישער חגא. | ער האָט באַטראַכט דעם חגא ווי עפּעס וואָס איז "קלאָר באַזירט אויף דעם קריסטליכן קאַלענדאַר" און דערפאַר איז עס אַ גוישער חגא. | ||
זיין צוגאַנג איז געווען צו שטעלן אַ שטאַרקן טראָפּ אויף קולטורעלער אָפּטיילונג, כּדי צו היטן זיך פון חוקות הגויים. | זיין צוגאַנג איז געווען צו שטעלן אַ שטאַרקן טראָפּ אויף קולטורעלער אָפּטיילונג, כּדי צו היטן זיך פון חוקות הגויים. | ||
רבי אביגדור מיללער האָט געהאַלטן | אַן ענליך מחמיר'דיגע מיינונג האָט געהאַלטן [[רבי אביגדור מיללער]] האָט געהאַלטן אַז צו עסן טערקי ספּעציעל פאַר טענקסגיווינג איז אביזרייהו דעבודה זרה, און אַז דאָס איז אַן איסור יהרג ואל יעבור. ער האָט געטענה'ט, אַז ער פאַרלאָזט זיך אויף ענציקלאָפּעדיעס פון "כשר'ע גוים" וואָס האָבן באַשטימט אַז טענקסגיווינג איז אַ "טשורטש האלידעי" (קירכע-חגא), און אַז ער פרעגט נישט קיין גדולים וועגן דעם{{הערה|1=https://www.shiurenjoyment.com/2020/01/23/rav-avigdor-miller-on-thanksgiving/ (TAPE #R-30)}}{{הערה|1=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=2496229#p2496229}}. | ||
===שיטת רבי משה פיינשטיין=== | ===שיטת רבי משה פיינשטיין=== | ||
| שורה 43: | שורה 50: | ||
==טערקי (אינדיק)== | ==טערקי (אינדיק)== | ||
דער [[אינדיק]] (Turkey) איז טראַדיציאָנעל דער הויפּט שפּייז פון דער טענקסגיווינג סעודה. דער ענין פון טערקי אַליין האָט אַ באַזונדערע הלכה-פראַגע, ווייל דער פויגל | דער [[אינדיק]] (Turkey) איז טראַדיציאָנעל דער הויפּט שפּייז פון דער טענקסגיווינג סעודה. דער ענין פון טערקי אַליין האָט אַ באַזונדערע הלכה-פראַגע, ווייל כאטש די טערקי האָט די כשרות-סימנים פון אַ כשר'ן פויגל, שטאמט דער פויגל פון אַמעריקע, און לויט דער רמ"א איז נויטיג אַ מסורה צו וויסן אַז אַ פויגל איז כשר, אויסער די סימנים. טראָץ דעם, ווערט טערקי געגעסן דורך דער מערהייט פון כלל ישראל, אַריינגערעכנט אין אַמעריקע און אין ארץ ישראל. די פּוסקים האָבן געגעבן פאַרשידענע טעמים צו מתּיר זיין דעם פויגל: | ||
אַ טייל האָבן זיך פאַרלאָזט אויף אַ געמיינטער "אינדיאַנער מסורה" וואָס גייט צוריק ביז משה רבנו{{הערה|שו"ת מי באר יט, כף החיים, זבחי צדק}}. דער נצי"ב און אַנדערע האָבן געשריבן אַז זינט פרומע אידן עסן שוין טערקי פאַר עטליכע יאָרצענדליגער, איז דאָס שוין אַ מסורה{{הערה|שו"ת משיב דבר יו"ד כב}}. | |||
עס זענען געווען פּראָמינענטע משפּחות, אַריינגערעכנט די משפּחה פון [[רבי יעקב קאמענעצקי|רבי יעקב קאַמענעצקי]], וואס האָבן זיך יאָ אָפּגעהאַלטן פון עסן טערקי צוליב דער מסורה פראַגע. | |||
טייל מערקן אָן אז דער העברעישער נאָמען פאַר טערקי איז תרנגול-הודו ("אינדישער האָן"), און דער וואָרט הודו איז פאַרבונדן מיט הודאה (דאַנק), דער עיקר-אינהאַלט פון דעם חגא. דאס איז אבער, ווי פארשטענדליך, נישט דער ריכטיגער עטימילאגיע פונעם ווארט "תרנגול-הודו". פיל שפּראַכן, אַריינגערעכנט רוסיש, פּויליש און אידיש, רופן דעם אינדיק אַן אינדיאַנער פויגל. דאָס קומט דערפון, וואָס קאָלומבוס האָט געמיינט, אַז ער האָט געלאַנדעט אין אינדיע. | טייל מערקן אָן אז דער העברעישער נאָמען פאַר טערקי איז תרנגול-הודו ("אינדישער האָן"), און דער וואָרט הודו איז פאַרבונדן מיט הודאה (דאַנק), דער עיקר-אינהאַלט פון דעם חגא. דאס איז אבער, ווי פארשטענדליך, נישט דער ריכטיגער עטימילאגיע פונעם ווארט "תרנגול-הודו". פיל שפּראַכן, אַריינגערעכנט רוסיש, פּויליש און אידיש, רופן דעם אינדיק אַן אינדיאַנער פויגל. דאָס קומט דערפון, וואָס קאָלומבוס האָט געמיינט, אַז ער האָט געלאַנדעט אין אינדיע. | ||
| שורה 59: | שורה 66: | ||
* פּאַטריאָטיזם: אַ טייל פּוסקים האָבן געשטיצט פייערן טענקסגיווינג ווי אַן אויסדרוק פון פּאַטריאָטיזם און דאַנקבאַרקייט צום מַלְכוּת שֶׁל חֶסֶד וואָס אַמעריקע שטעלט מיט איר רעליגיעזער פרייהייט. | * פּאַטריאָטיזם: אַ טייל פּוסקים האָבן געשטיצט פייערן טענקסגיווינג ווי אַן אויסדרוק פון פּאַטריאָטיזם און דאַנקבאַרקייט צום מַלְכוּת שֶׁל חֶסֶד וואָס אַמעריקע שטעלט מיט איר רעליגיעזער פרייהייט. | ||
* קעגנערשאַפט: דער קעגנערישער צוגאַנג, אָנגעפירט פון הרב הוטנער און הרב קליין{{קלאר אויס|ווער??}}, לייגט דעם טראָפּ אויף קולטורעלע אָפּשיידונג, אַזוי אַז אַן אינסולירטע חרדישע קהילה זאָל קענען עקזיסטירן. | * קעגנערשאַפט: דער קעגנערישער צוגאַנג, אָנגעפירט פון הרב הוטנער און הרב קליין{{קלאר אויס|ווער??}}, לייגט דעם טראָפּ אויף קולטורעלע אָפּשיידונג, אַזוי אַז אַן אינסולירטע חרדישע קהילה זאָל קענען עקזיסטירן. | ||
[[רבי ישראל בעלסקי|ר' ישׂראל בעלסקי]] (נפטר 2016) האָט באַמערקט, אַז כאָטש ר' סאָלאָווייטשיק האָט געזען דאָס פייערן ווי אַ "צייכן פון פּאַטריאָטיזם" אין די 1950ער, איז ביז 1996 דער יום-טוב פאַרוואַנדלט געוואָרן אין "פוטבאָל און שאַפּינג," אַזוי אַז עס איז געווען קעגן זיין מיינונג צו פייערן אין דעם מאָדערנעם קולטורעלן קאָנטעקסט אָן אַ טיפערער כּוונה{{הערה|1=Michael Broyde, ''Jewish Law and the American Thanksgiving Celebration''}}. | |||
אַ קעגנאיבער-פייערונג: עס זענען דאָ נאַטיווע אַמעריקאַנער גרופּעס וואָס האַלטן דעם טאָג ווי אַ "נאַציאָנאַלן טרויער-טאָג" (National Day of Mourning) צו פּראָטעסטירן קעגן קאָלאָניאַליזם און פאַרמאָרדעניש. די רעפאָרם באַוועגונג רעקאָמענדירט היינט צו פאַרשטאַרקן די שייכות צווישן אַמעריקאַנער אידן און נאַטיווע אַמעריקאַנער. | |||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
https://www.broydeblog.net/uploads/8/0/4/0/80408218/thanksgiving-_religious_or_secular.pdf | *https://www.broydeblog.net/uploads/8/0/4/0/80408218/thanksgiving-_religious_or_secular.pdf | ||
*https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?t=45283 | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||