בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,376
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(צום באפעל) |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 14: | שורה 14: | ||
| מקום פטירה = [[ווינער נוישטאדט]], [["הייליגע" רוימישע אימפעריע]] | | מקום פטירה = [[ווינער נוישטאדט]], [["הייליגע" רוימישע אימפעריע]] | ||
}} | }} | ||
'''רבי ישראל איסרליין''' (ב"ר פתחיה אשכנזי; אויך באקאנט אלס '''מהרא"י''', | '''רבי ישראל איסרליין''' (ב"ר פתחיה אשכנזי; אויך באקאנט אלס '''מהרא"י''', אדער נאך זיינע וואוינערטער 'מהר"י מרפורק' (דאס איז מארבורג), 'מהר"י נוישטאט'{{הערה|[[#גידעמאן|גידעמאן]], 24; [[#ברלנר|בערלינער]], 181; {{תא שמע|1086|ביאורי מהרא"י|הקדמות|הקדמות|קורות חיי רבינו|טעקסט="קורות חיי רבינו", אויף תא שמע וועבזייטל|ליין=9}}.}}, און דער "בעל '''תרומת הדשן'''"; בערך ה'ק"נ–ה'ר"כ) איז געווען איינער פון די גרעסטע רבנים און פוסקים פון אשכנזישן אידנטום אינעם פופצנטן יארהונדערט. ער ווערט באטראכט ווי איינער פון די לעצטע ראשונים אדער די ערשטע אחרונים, און זיינע פסקים ווערן טויזנטער מאל דערמאנט דורך די פוסקים נאך אים. | ||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
| שורה 22: | שורה 22: | ||
אין יאר ק"פ האבן זיך אנגעהויבן ברוטאלע פארפאלגונגען פון אידן אין עסטרייך, וואס האבן געפירט צו דער [[ווינער גזירה]] אין ט' ניסן ה'קפ"א. די גזירה האט געקאסט דאס לעבן פון רבי ישראל איסרלנ'ס מוטער און זיין פעטער, און רבי ר' אהרן בלומליין. רבי איסרלין, פיללייכט אן עדות צו א טייל פון די געשעענישן, האט אפט מאל דערציילט זיינע עלטערע תלמידים וועגן דער קאטאסטראפע, ספעציעל אין תשעה באב{{הערה|לקט יושר [https://www.sefaria.org.il/Leket_Yosher%2C_Volume_I_(Orach_Chayim).112.3 א, 112].}}. | אין יאר ק"פ האבן זיך אנגעהויבן ברוטאלע פארפאלגונגען פון אידן אין עסטרייך, וואס האבן געפירט צו דער [[ווינער גזירה]] אין ט' ניסן ה'קפ"א. די גזירה האט געקאסט דאס לעבן פון רבי ישראל איסרלנ'ס מוטער און זיין פעטער, און רבי ר' אהרן בלומליין. רבי איסרלין, פיללייכט אן עדות צו א טייל פון די געשעענישן, האט אפט מאל דערציילט זיינע עלטערע תלמידים וועגן דער קאטאסטראפע, ספעציעל אין תשעה באב{{הערה|לקט יושר [https://www.sefaria.org.il/Leket_Yosher%2C_Volume_I_(Orach_Chayim).112.3 א, 112].}}. | ||
נאך דער גזירה, האט ר' איסרלן ווארשיינליך געפליכטעט פאר א צייט פון עסטרייך קיין איטאליע{{הערה|שם=קאווע|{{לינק|שרייבער=Dr. Tamar Ron Marvin|קעפל=Coffee with Terumat ha-Deshen|זייטל=Stories from Jewish History|דאטום=יוני 25, 2025|אדרעס=https://trmarvin.substack.com/p/coffee-with-terumat-ha-deshen}}|כיוון=שמאל}}. שפּעטער האט ער זיך באזעצט אין [[מארבורג]], שטייערמארק, וואו ער האט אנגעהויבן דינען אלס רב אינעם ארטיגער קהילה{{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 179; [[#אידלברג|איידלבערג]], 40.}}. מער ווי צוויי יארצענדלינג שפעטער, אין | נאך דער גזירה, האט ר' איסרלן ווארשיינליך געפליכטעט פאר א צייט פון עסטרייך קיין איטאליע{{הערה|שם=קאווע|{{לינק|שרייבער=Dr. Tamar Ron Marvin|קעפל=Coffee with Terumat ha-Deshen|זייטל=Stories from Jewish History|דאטום=יוני 25, 2025|אדרעס=https://trmarvin.substack.com/p/coffee-with-terumat-ha-deshen}}|כיוון=שמאל}}. שפּעטער האט ער זיך באזעצט אין [[מארבורג]], שטייערמארק, וואו ער האט אנגעהויבן דינען אלס רב אינעם ארטיגער קהילה{{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 179; [[#אידלברג|איידלבערג]], 40.}}. מער ווי צוויי יארצענדלינג שפעטער, איידער אדער אין 1445{{הבהרה}}, האט ער זיך אומגעקערט קיין [[וויענער ניישטאט|ווינער-נוישטאט]], נידעריגע עסטרייך, וואו ער איז געבליבן פאר דער רעשט פון זיין לעבן. מיט זיין פטירה אין ה'ר"כ, איז פארשלאסן געווארן א צייט פון רייכן אידישן גייסטיגן און רעליגיעזן לעבן אין עסטרייך. נאך זיין פטירה זענען די תורה-צענטערס אין עסטרייך אונטערגעגאנגען און זיך גערוקט מזרח-צו – קיין בעהמען, אונגארן, און פוילן{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 9, 38.}}. | ||
===אין ווינער נוישטאַדט=== | ===אין ווינער נוישטאַדט=== | ||
| שורה 69: | שורה 69: | ||
ר' איסרלין האט געראטן וועגן אידישע און דייטשע אויסלייג אין דאקומענטן{{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 269. זעט [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.67 פסקים ותשובות, סי' סז], [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.142 קמב].}}. ער האט געוויזן א קריטישן זינען אין זיין ארבעט. צום ביישפּיל, ביי די באהאנדלונג פון א לייענונג האט ער פארגלייכט זעקס פארשידענע מאנוסקריפּטן פון סמ"ג. ער איז אויך געווען באקאנט מיט געפעלשטע דאקומענטן באזירט אויף וואסערצייכנס{{הערה|Krauss, ''Die Wiener Geserah''.}}. | ר' איסרלין האט געראטן וועגן אידישע און דייטשע אויסלייג אין דאקומענטן{{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 269. זעט [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.67 פסקים ותשובות, סי' סז], [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.142 קמב].}}. ער האט געוויזן א קריטישן זינען אין זיין ארבעט. צום ביישפּיל, ביי די באהאנדלונג פון א לייענונג האט ער פארגלייכט זעקס פארשידענע מאנוסקריפּטן פון סמ"ג. ער איז אויך געווען באקאנט מיט געפעלשטע דאקומענטן באזירט אויף וואסערצייכנס{{הערה|Krauss, ''Die Wiener Geserah''.}}. | ||
צווישן זיינע פסקים זענען: | |||
*ער האָט געפסקנט אז עס איז מותר צו לייען געלט מיט ריבית צו משומדים, ווייל זיי ווערן פאררעכנט ווי גוים{{הערה|בערלינער, 228.}} | |||
*ער האָט געראטן צו פארמיידן זיך בוקן אדער אראפנעמען די קאָפּ-דעקונג פאר א גוי וואס האט אויף זיך א צלם, כדי עס זאל נישט אויסזען ווי מען בוקט זיך פאר דעם. אבער ער האט אנגעמערקט אַז געוויסע דייטשע אָרדענס־גייסטליכע פלעגן צודעקן זייערע צלמים ווען אידן זענען געווען אנוועזנד{{הערה|תרומת הדשן, סי' קצו.}}. | |||
*ער האָט געלאזט פארקויפן ספרי קודש פאר פּשוט'ע גוים, אבער נישט פאר גייסטליכע{{הערה|פסקים, סי' כז.}}. | |||
===פאמיליע לעבן=== | ===פאמיליע לעבן=== | ||
| שורה 117: | שורה 122: | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*{{היברובוקס|ישראל איסרל טויבער|מקור ישראל|29106|מקום הוצאה=מונקאטש|שנת הוצאה=תרס"ו}} ([https://books.google.com/books/about/מקור_ישראל.html?id=H1dFJ3XlP0kC גוגל]) | *{{היברובוקס|ישראל איסרל טויבער|מקור ישראל|29106|מקום הוצאה=מונקאטש|שנת הוצאה=תרס"ו}} ([https://books.google.com/books/about/מקור_ישראל.html?id=H1dFJ3XlP0kC גוגל]) | ||
*{{צ-בוך|מחבר=משה גידעמאן|נאמען=אידישע קולטור־געשיכטע אין מיטלאלטער : אידן אין דייטשלאנד דאס xiv און xv יארהונדערט|מתרגם=נחום שטיף|מקום הוצאה=בערלין|מו"ל=כלל פארלאג|שנת הוצאה=תרפ"ב|קישור=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=osu.32435003566403}} | *{{אנקער|גידעמאן|{{צ-בוך|מחבר=משה גידעמאן|נאמען=אידישע קולטור־געשיכטע אין מיטלאלטער : אידן אין דייטשלאנד דאס xiv און xv יארהונדערט|מתרגם=נחום שטיף|מקום הוצאה=בערלין|מו"ל=כלל פארלאג|שנת הוצאה=תרפ"ב|קישור=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=osu.32435003566403}}}} | ||
*תרצה קלמן, "[https://drive.google.com/file/d/19rIrBkqYlj2GrmmBmK2WzUvrjwXx5dFz/view מפגשים בטקסט: השימוש בספרי ר' ישראל איסרלין במרחבי זמן ומקום משתנים בראשית העת החדשה]", '''חידושים בחקר תולדות יהודי גרמניה ומרכז אירופה''' 25.1 (2023): 173–204. | *תרצה קלמן, "[https://drive.google.com/file/d/19rIrBkqYlj2GrmmBmK2WzUvrjwXx5dFz/view מפגשים בטקסט: השימוש בספרי ר' ישראל איסרלין במרחבי זמן ומקום משתנים בראשית העת החדשה]", '''חידושים בחקר תולדות יהודי גרמניה ומרכז אירופה''' 25.1 (2023): 173–204. | ||
*{{אנקער|1=ברלנר|2=אברהם בערלינער, אין: [https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=hvd.32044015489123&page=root&seq=150 ''Monatsschrift für die Geschichte und Wissenschaft des Judenthums'', XVIII] (1869), 130–135, 177–181, 224–233, 269–277, 315–323 {{לינקשפראך|DE}}.}} | |||
*{{אנקער|קרויס|שמואל קרויס, ''[https://archive.org/details/diewienergeserah00krauuoft Die Wiener Geserah vom Jahre 1421]'' (1920), index s.v {{לינקשפראך|DE}}.}} | |||
*{{אנקער|1=אידלברג|2=שלמה איידלבערג, ''[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015036729740&seq=5 Jewish life in Austria in the XVth century]'' (1962) {{לינקשפראך|EN}}.}} | |||
<div class="mw-content-ltr"> | <div class="mw-content-ltr"> | ||
*{{אנקער|Kelman|{{אקדמיה|Tirza Kelman|What Makes a Text Responsa? R. Israel Isserlein's Trumat Hadeshen as a Case Study|85506910|JLAS v30|2022, p. 99–110}}}} | *{{אנקער|Kelman|{{אקדמיה|Tirza Kelman|What Makes a Text Responsa? R. Israel Isserlein's Trumat Hadeshen as a Case Study|85506910|JLAS v30|2022, p. 99–110}}}} | ||
</div> | </div> | ||