בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,365
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "באַניצער:תנא קמא/מה יפית"
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
==אויסזען און טראַנספאָרמאַציע== | ==אויסזען און טראַנספאָרמאַציע== | ||
דער זמר "מה יפית" איז אריגינעל | דער זמר "מה יפית" איז אריגינעל א מיטל-עלטער לשון קודש פיוט פאר'ן שבת-סעודה. דער טעקסט שטאמט פון פּראָווענס אין דעם 13טן יאָרהונדערט. עס לויבט שבת, עסן און וויין, און די מצוה צו זינגען און שפּילן אינסטרומענטן לכבוד ה'. עס איז טראַדיציאָנעל געזונגען געוואָרן אין אַשכנזישע היימען פרייטאג-צו-נאַכטס ביי די שבת-סעודות, צווישן די פיש און פלייש גאַנגען{{הערה|{{היברובוקס|איזנשטין, יהודה דוד, 1854-1956|אוצר דינים ומנהגים|37057|page=215}}}}. דער מחבר פון "מה יפית" איז מרדכי ב"ר יצחק, וועמענס נאמען באווייזט זיך אין אַן אַקראָסטיך אין זמר. נאָך היינט געפינט מען דעם ליד אין סידורים און בּענטשערלעך. | ||
==פאַרוואַנדלונג אין קאַריקאַטור און סטערעאָטיפּ== | ==פאַרוואַנדלונג אין קאַריקאַטור און סטערעאָטיפּ== | ||
אין אָנהייב 19טן יאָרהונדערט האָט די מעלאָדיע, אָדער דער חסידישער שטייגער פון זינגען עס, אָנגעהויבן אויסזען אויסערגעווענליך, מאָדנע אָדער קאָמיש פאַר פּאָליאַקן. מיט דער צייט איז עס געוואָרן דער הויפּט־סטעריאָטיפּ פון אידישער מוזיק. | אין אָנהייב 19טן יאָרהונדערט האָט די מעלאָדיע, אָדער דער חסידישער שטייגער פון זינגען עס, אָנגעהויבן אויסזען אויסערגעווענליך, מאָדנע אָדער קאָמיש פאַר פּאָליאַקן. מיט דער צייט איז עס געוואָרן דער הויפּט־סטעריאָטיפּ פון אידישער מוזיק. | ||
פּוילישע פּריצים פלעגן רופן "זייערע אידן" (די וואס האבן געלעבט אויף זייערע לענדער) צו דעם גוט הויז צו אהערשטעלן א פאָרשטעלונג פון "מאַיופעס" אלס א טייל פון זייער אָוונט־פאַרוויילונג. די אידן, געצוואונגען און דערנידערט, האבן פאָרגעשטעלט פאַר זייערע אַדעלע גוטסבאַזיצער א פאַרדרייטונג פון א הייליגן ליד, באגלייט מיט אימפּראָוויזירטע טענץ און עקסטראַוואַגאַנטע האַנט־באַוועגונגען: דער "מאַיוּפעס טאַנץ". | פּוילישע פּריצים פלעגן רופן "זייערע אידן" (די וואס האבן געלעבט אויף זייערע לענדער) צו דעם גוט הויז צו אהערשטעלן א פאָרשטעלונג פון "מאַיופעס" אלס א טייל פון זייער אָוונט־פאַרוויילונג. די אידן, געצוואונגען און דערנידערט, האבן פאָרגעשטעלט פאַר זייערע אַדעלע גוטסבאַזיצער א פאַרדרייטונג פון א הייליגן ליד, באגלייט מיט אימפּראָוויזירטע טענץ און עקסטראַוואַגאַנטע האַנט־באַוועגונגען: דער "מאַיוּפעס טאַנץ". | ||
דער ייִד באַווייזט זיך אין אַ מאָדנע אָדער געשפּעטיקן ליכט, אָפֿטמאָל מיט פֿאַרקרימטע פּויליש, מאָדנע באַוועגונגען, אָדער פֿאַלשן געזאַנג. די פֿאָרשטעלונג איז געוויינטלעך פֿאָרגעקומען פֿאַר אַ פּוילישער עולם, אָן קיין פֿאַרבינדונג צו דעם קאָנטעקסט פֿון דעם אָריגינעלן ייִדישן זמר. | |||
פאר אידן האט דער טערמין "מה יפית" פארלוירן זיין אָריגינעלע רעליגיעזע באַדייטונג און איז רעדעפינירט געווארן אלס "א טערמין פאר חנופה אדער געצוואונגענע קאָנפאָרמיטעט צו די ערווארטונגען פון דער פּוילישער אַדעל". דער טערמין מאַיופעסניק איז | פאר אידן האט דער טערמין "מה יפית" פארלוירן זיין אָריגינעלע רעליגיעזע באַדייטונג און איז רעדעפינירט געווארן אלס "א טערמין פאר חנופה אדער געצוואונגענע קאָנפאָרמיטעט צו די ערווארטונגען פון דער פּוילישער אַדעל". | ||
דער טערמין מאַיופעסניק איז געשאפן געווארן אין 19טן יאָרהונדערט צו באַצייכענען אַ איד וואָס דערנידערט זיך פאר גוים. פאַר אידן איז דער "מה יפית" ליד געווארן א סימבאָל פון דערנידערונג און שפּאָט, און דעריבער איז דער ליד "מה יפית" מיט דער צייט ארויסגענומען געוואָרן פון פיל סידורים אין אשכנזישע קהילות איבער דער וועלט. דאס איז געווען א טייל פון א טראומאטישער קאָלעקטיווער זכרון פאר פּוילישן יידנטום. | |||
==מוזיקאלישע אספּעקטן== | ==מוזיקאלישע אספּעקטן== | ||
כאָטש דער אָריגינעלער "מה יפית" ניגון איז שווער צו נאָכפאָרשן אין מוזיקאַלישע קוואַלן, זענען פאַראַן פאַרשידענע רעפערענצן און מוזיקאַלישע פאָרשטעלונגען פון "מאַיופעס": | כאָטש דער אָריגינעלער "מה יפית" ניגון איז שווער צו נאָכפאָרשן אין מוזיקאַלישע קוואַלן, זענען פאַראַן פאַרשידענע רעפערענצן און מוזיקאַלישע פאָרשטעלונגען פון "מאַיופעס": | ||
* | *דער "גערמאַנישער" ניגון: דער פּיאָניר־מוזיקאָלאָג אברהם צבי אידעלסאָן האט געגלויבט אז דער "מה יפית" ניגון שטאמט פֿון אַ 17טן אָדער 18טן יאָרהונדערט דייַטשער פֿאָלקסמעלאָדיע. דער "לעמבערגער מאַ יוּפֿעס" (פון Chartiner's broadside) איז פאַרבונדן מיט אידעלסאָנס תפילה ניגון. עס האָט אַ גרויסע טאָנאַליטעט און פעלט דער פאַרגרעסערטער סעקונדע, וואָס קען מאַכן עס קלינגען ווייניקער "אידיש" פֿאַר הײַנטיגע צוהערער. | ||
*"יוֹם זֶה מְכֻבָּד": אין געוויסע פּוילישע שפּילן, למשל פון פעליקס שאָבערס פאַרסע פון 1878, איז דער "מאַיופעס" ניט געווען באַזירט אויף "מה יפית" נאָר אויף אַן אַנדער שבת־זמר, "יוֹם זֶה מְכֻבָּד", מיט קליינע טעקסטואַלע פאַרדרייערונגען. | *"יוֹם זֶה מְכֻבָּד": אין געוויסע פּוילישע שפּילן, למשל פון פעליקס שאָבערס פאַרסע פון 1878, איז דער "מאַיופעס" ניט געווען באַזירט אויף "מה יפית" נאָר אויף אַן אַנדער שבת־זמר, "יוֹם זֶה מְכֻבָּד", מיט קליינע טעקסטואַלע פאַרדרייערונגען. | ||
*"יוּדן טאַנץ" (Juden Tantz): אַ 16טן יאָרהונדערט לוטע־שטיקל פון האַנס ניוסילדער, וואָס ווערט באַטראַכט ווי איינע פון די פריסטע סאַטירע אין מוזיק, איז מעגליך געווען אַ פאָרגייער פון מאַיופעס־קאַריקאַטור. | *"יוּדן טאַנץ" (Juden Tantz): אַ 16טן יאָרהונדערט לוטע־שטיקל פון האַנס ניוסילדער, וואָס ווערט באַטראַכט ווי איינע פון די פריסטע סאַטירע אין מוזיק, איז מעגליך געווען אַ פאָרגייער פון מאַיופעס־קאַריקאַטור. | ||
| שורה 34: | שורה 36: | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*חנא שמרוק, ‘מאיופס’ – מושג-מפתח בתולדות היחסים בין יהודים לפולנים.” '''תרביץ''' סג(א), תשרי-כסלו תשנ"ד, עמ' 119–133. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/23598979. | |||
*יוסף עופר, ‘מאיופס’, ‘מה-יפית’ ו’יום זה מכובד’.” '''תרביץ''', סג(ד), תמוז-אלול תשנ"ד, עמ' 597. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/23599903. | |||
<div class="mw-content-ltr"> | |||
*Shmeruk, Chone, and Anna Barber, '''Mayufes'': A Window on Polish–Jewish Relations', in Gershon David Hundert (ed.), ''Polin: Studies in Polish Jewry Volume 10: Jews in Early Modern Poland'' (Liverpool, 1997) Pages 273–286. | *Shmeruk, Chone, and Anna Barber, '''Mayufes'': A Window on Polish–Jewish Relations', in Gershon David Hundert (ed.), ''Polin: Studies in Polish Jewry Volume 10: Jews in Early Modern Poland'' (Liverpool, 1997) Pages 273–286. | ||
*Werb, Bret, 'Musical Afterthoughts on Shmeruk’s ‘Mayufes’', in François Guesnet, Benjamin Matis, and Antony Polonsky (eds), ''Polin: Studies in Polish Jewry Volume 32: Jews and Music-Making in the Polish Lands'' (Liverpool, 2020), https://doi.org/10.3828/liverpool/9781906764739.003.0005. | |||
{{Cite journal|last=Werb|first=Bret|year=2003|title=Majufes: A Vestige of Jewish Traditional Song in Polish Popular Entertainments|journal=Polish Music Journal|volume=6|issue=1}}</div> | |||