רוי:ארגב

אַרְגּׁב איז א געגנט אין צפון טראנס-ירדן, וואס איז געווען א טייל פון בשן. די פונקטליכע לאקאציע פון ארגוב איז אומבאקאנט, אבער עס איז מעגליך אז עס האט זיך געפינען צווישן נהר על-רוקאד און נהר על-אַלאן. עס ווערט באשריבן אלס א "שטיינערדיגער הויפן," אדער א "אינזל" פון פעלדזן, בערך 30 מייל ביי 20 מייל, וואס העכערט זיך 20 אדער 30 פיס העכער די טאבעל-לאנד פון בשן. דער געגנט איז ווילד און גראָב, מיט פעלדזן און שפאלטן.

אין דער תורה (דברים ג, ד–ה) שטייט אז אין דער צייט פון דער ישראל'דיגער עראָבערונג, האט ארגוב אַנטהאַלטן "זעכציג שטעט… אלע די זענען געווען באפעסטיגטע שטעט מיט הויכע ווענט, טויערן און ריגלען; אויסער די אומבאפעסטיגטע שטעטלעך, א גרויסע צאל." די דאָזיגע שטעט זענען געווען אונטער דער הערשאַפט פון עוג, מלך פון בשן. אין דער שפּעטער בראָנזע צײט איז די געגנט געווען שטאַרק באַפעלקערט, לויט דער געאָגראַפישער ליסטע פון תותמז 3 I און די על-עמאַרנאַ בריוו.

די געגנט איז איינגענומען געווארן דורך די ישראלים (דברים ג:ד; מלכים א' ד:יג) און איז צוגעטיילט געווארן דורך משה רבנו צו דעם האלבן שבט מנשה. יאיר בן מנשה האט באַזעצט די געגנט. לויט דברים ג':יג–יד, האָט יאיר בן מנשה "גענומען די גאַנצע שטרייף פון דער ארגוב (הארגוב) ביז צו דער גשורישער און מעכתישער גרעניץ, און ער האָט זיי גערופן – די בשן שטעט – נאך זײן נאמען 'חַוּת יָאִיר'". (זע מלכים א' ד:יג).

אין שלמה המלך'ס צייט איז דער ראיאן אריינגערעכנט געווארן אין זיין זעקסטן אדמיניסטראטיוון דיסטריקט, און איר גובערנאַטאָר (דער זון פון גבר) האט געוואוינט אין רמות-גלעד (מלכים א' ד:יג).

פּאָרטער'ס "די ריזיגע שטעט פון בשן" (1865) באשרײבט אז "זעכציג באפעסטיגטע שטעט קענען נאך געפינען ווערן אין א שטח פון 308 קוואדראט מייל. די אַרכיטעקטור איז שווער און מאַסיוו. סאָלידע ווענט 4 פיס דיק, און שטיינער איינס אויף אַנדערן אָן צעמענט; די דעכער זענען ריזיגע פּלאַטן פון באַזאַלטישן פעלז, ווי אײזן; די טירן און טויערן זענען פון שטיין 18 אינטשעס דיק, פארזיכערט מיט שווערע ריגלען". ער דערמאנט אַז מען קען נאָך אַרײנגיין אין א פאַרלאָזענער שטאָט און פאַרברענגען די נאַכט אין אַ באַקוועם הויז, ווײל פיל הייזער זענען נאָך "פערפעקט, ווי נאר נעכטן געענדיגט. די ווענט זענען פעסט, די דעכער אומגעריסן, און אפילו די פענסטער-רעדלען אין זייער פלאץ," וואס שטעלט פאר די אלטע ביישפילן פון היימישע ארכיטעקטור אין דער וועלט.

געאָגראַפישע לאַגע

אין די אראמישע איבערזעצונגען (צו דברים ג, ד; ג, יג–יד; תרגום אונקלוס: "טְרָכוֹנָא", תרגום נאופיטי און תרגום יונתן: "טַרְגוֹנָא") ווערט אַרְגּׁב אידענטיפיצירט מיט דעם ראיאן וואס יוסף בן מתתיהו און דער נייער טעסטאמענט רופן טראַכאָן אדער טראַכאָניטיס. דאָס איז דער באַזאַלטישער הויכלאַנד מדבר וואָס איז היינט באַקאַנט אלס אל-לידזשאַ (اللجاة) אין סיריע. די לאַנדשאַפט פון אל-לידזשאַ באַשטייט הויפּטזעכליך פון גרויע, וואַלקאַנישע שטיינער מיט צעשפּרייטע פּלאַצן פון באַארבעטנדיקער ערד. טראַכאָניטיס איז געווען אַן אַדמיניסטראַטיווער דיסטריקט אונטער דער פּטאָלעמעאישער מלוכה, און איז שפּעטער געגעבן געוואָרן דורך קייסער אויגוסטוס צו הורדוס דער גרויסער אין ערשטן יאָרהונדערט פאר דער קריסטליכער צײט.

עטלעכע געלערנטע האָבן געקלערט אַז די אידענטיפיקאַציע פון טראַכאָן/טראַכאָניטיס מיט אַרגוב איז אַ שפּעטערדיקע טײטשונג און שטימט נישט מיט די פֿריערדיקע היסטאָרישע מקורות^{[אויסקלארונג פארלאנגט]}.

עטימאָלאָגיע און באדײטונג פונעם נאָמען

דער גענויער טייטש און שורש פון דעם העברעאישן וואָרט "אַרְגּׁב" בלייבן אומקלאָר און זענען א טעמע פון אסאך דיסקוסיע צווישן געלערנטע, און עס איז נישטאָ קיין קאָנסענזוס צווישן געלערנטע. דאָס וואָרט ארגוב איז אַ ספּעציעל וואָרט אין תנ"ך, וואס איז פיר מאָל דערמאנט אין ספר דברים און מלכים א', און איינמאל אין מלכים ב'.

פארבונדונג מיט "רגב"

עטלעכע מפרשים אידענטיפיצירן דעם ערשטן אלף אין ארגוב ווי א "פּראָסטעטישן אַלף", וואס פארבינדט דאָס וואָרט מיט דעם טריליטעראַלן שורש √רגב. רגב באדײט "א קלומפּ/קלאָץ" ערד אדער "שטיין". די דאָזיגע פאַרשטאַנד ווערט אָנגענומען דורך געזעניוס און אַנדערע געלערנטע, וואָס באַדײטן אַז ארגוב באַציט זיך צו אַ "שטיינערדיקער" אָדער "גראָבער" געגנט. די שוואַכקייט פֿון דער טענה איז, אַז דאָס וואָרט ארגוב ווערט נישט קלאָר גענוצט אין ביבלישן העברעאיש אלס א אלגעמיינער סובסטאַנטיוו.

אלגעמיינער סובסטאַנטיוו ("שטיינערדיג" אָדער "רוקעדיג")

ר' נתן מאַרקוס אַדלער טרעפט די שורש פונעם תרגומישן "טְרָכוֹנָא" אין דעם גריכישן טערמין "טראַכיטע" (א סאָרט שטיין), און פארבינדט עס מיט "אַרְגּׁב" (פון דעם שורש רגב). רד"צ האָפמאַן טענה'ט ענליך אז די תרגומים האבן עס פארבונדן מיט טראַכאָניטיס צוליב דער ענליכער גריכישער באדייטונג פון דעם פלאץ נאָמען.

• דאָס וואָרט קען זיך פארבינדן מיט "ערד-קלומען" אדער "שטיין," וואס מיינט א "שטיינערדיגן" אדער "רוקעדיגן" אָרט.
• דאס ווערט געשטיצט דורך געזעניוס און אנדערע געלערנטע.
• די שומרונישער ביבל פארגלייכט דברים ג:ד, ג:יג-יד און זעצט עס איבער אלס "ריגאָוואַ" (מיט'ן אומווארפן דעם ערשטן א'). אויך יוסף בן מתתיהו דערמאנט א פעסטונג "ראַגאַבאַ" אין טראַנס-יארדן.
• שפעטערדיקע יידישע און קריסטליכע געלערנטע האָבן אויך פארשטאנען דאס וואָרט אלס א געווענליכן נאָמען מיט א סעמאַנטישער באדייטונג.

אלגעמיינער סובסטאַנטיוו ("פאלאץ")

רש"י (צו דברים ג':ד, מלכים ב' טו':כה) פאַרשטייט אַז די תרגומים ערקלערן אַז ארגוב באַציט זיך הויפּטזעכלעך צו "דעם מלך'ס פּאַלאַץ", און דורך אַ מאַטאָנימישן זינען, צו דער גאַנצער מלוכה אָדער געגנט. דער דאזיגער בליק ווערט געשטיצט דורך ר' טוביה בן אליעזר, ר' אלעזר רוקח, און ר' בחיי אבן חלבה. עס איז מעגליך אז די דאָזיקע פאַרשטאַנד איז באַזירט אויף דער ענלעכקייט פון ארגוב צום העברעאישן ווארט ארמון, וואָס באדײט "פּאַלאַץ".

פריע קריסטלעכע געלערנטע, ווי עווסעביוס און ירומים, ציטירן דעם צווייטן יאָרהונדערט איבערזעצער סימאַכוס, וואָס האָט איבערגעזעצט דאָס העברעאישע וואָרט ארגוב אין גריכיש ווי "אומוואַרג/מאַס". דאָס ווײַזט אַז ער האָט עס אויך פֿאַרשטאַנען ווי אַ געוויינטלעכן סובסטאַנטיוו, נישט אַ פּערזענלעכן נאָמען.

צוזאמענגעשטעלט וואָרט ("לייבן גרוב")

• ר' ש"ט בן יפת פון חאלעב לייגט פאר א טייטש פון "אַרְיֵה" (לייב) און "גוב" (גרוב), וואס מיינט א "לייבן גרוב" פאר עוג'ס אומדרינגלעכן געביט.
• ר' בנציון אריה לייב זיסלינג לייגט אומאָפּהענגיק פאר א ענליכע טעאָריע, אז די תושבים פון בשן האבן אויפגעצויגן לייבן פאר מלחמה, און דערפאר איז דער געגנט גערופן געווארן "אַרְגּׁב" – א לייבן גרוב.

פּערזענלעכער נאָמען

עטלעכע מפרשים פאַרשטייען אַרגוב ווי אַ פּערזענליכן נאָמען, אַזוי ווי אַ גובערנאַטאָר אָדער אַ לאַנד-באַזיצער. עס זענען דא עטליכע באווייזן פון א פּערזענליכן נאָמען Argb אין אוגאַריטיש.

ר' דוד קמחי (רד"ק) און אַנדערע פריע העברעאישע לעקסיקאָגראַפן לאָזן ארגב אויס פון זייערע לעקסיקאָנען, וואס סוגערירט אַז זיי האָבן דאָס וואָרט פאַרשטאַנען ווי אַ אומאיבערזעצליכן פּערזענליכן נאָמען. די סעפּטואַגינטע און די וולגאַטע לאָזן דאָס וואָרט אומאיבערזעצט, וואס ווייזט אויך אָן אז זיי האבן עס געזען אלס אן אייגנער נאָמען. דאס קען פאראייניגט ווערן מיט דער באדייטונג פון א געווענליכן נאָמען, ווייל געוויינליכע נאָמען קענען ווערן אייגענע נאָמען (פּראָפּריפיקאַציע). דאס בייזיין פון דעם באַשטימטן אַרטיקל "ה" אין דברים 3:13 ("הָאַרְגּׁב") שטיצט די עוואָלוציע פון א געווענליכן נאָמען צו אן אייגענעם נאָמען.

די טײַטשונג אין מלכים ב' טו':כה

אין מלכים ב' טו':25, ווערט ארגוב דערמאנט צוזאמען מיט "האריה". די תּרגומים לאָזן בײדע ווערטער אומאיבערגעזעצט, וואָס סוגערירט אַז זיי זענען פּערזענלעכע נעמען. רד"ק פאַרשטייט קלאָר אַז ארגוב און אריה זענען די פּערזענלעכע נעמען פון צוויי קריגערס וואָס האָבן געהאָלפן פקח'ס אויפשטאַנד. אַנדערע מאָדערנע ביבל-געלערנטע זען האריה ווי אַ רעפערענץ צו יאיר (מנשה'דיקער קריגער וואָס האָט איינגענומען אַרגב), וואָס סוגערירט אַז פקח איז געווען פֿאַראַנטוואָרטלעך פאַר דער אַרגב געגנט. דאָס וואָרט ארגב קען אויך זײן אַן אַקראָנים פאַר "אנשים רשעים גדולים בחכמה" ("שלעכטע מענער גרויס אין חכמה"), וואָס באַציט זיך צו פקחיה'ס לייבוועכטער, און האריה צו "שטאַרקע מענער וואָס זענען געווען מוטיק ווי 'לײבן'".

דער ה"א הידיעה ("ה-")

לויט קאָנווענציאָנעלער העברעאישער גראַמאַטיק, קען דער ה' הידיעה (ה-) נאָר אָנגעווענדט ווערן אויף אַ געוויינטלעכן סובסטאַנטיוו (כּדי צו ספּעציפיצירן אַ מענטש, אָרט, זאַך, אָדער געדאַנק), אָבער נישט אויף אַ פּערזענלעכן נאָמען. אין דברים ג':13, ווערט ארגוב דערמאָנט מיט דעם באַשטימטן אַרטיקל: הארגוב. אויב ארגוב ווערט פאַרשטאַנען ווי אַ געוויינטלעכן סובסטאַנטיוו, דעמאָלט שטימט דער באַשטימטער אַרטיקל מיט די גראַמאַטישע כללים. אויב עס איז אַ פּערזענלעכן נאָמען, ווערט עס פּראָבלעמאַטיש. אָבער, עס איז דאָ פּרעצעדענטן אין ראַבינישע קוועלן, אַז דער באַשטימטער אַרטיקל קען יאָ אָנגעווענדט ווערן אויף פּערזענלעכע נעמען. עס איז מעגלעך אַז אַרגאָב איז עריִגינעל געווען אַ געוויינטלעכן סובסטאַנטיוו מיט אַ סעמאַנטישער באַדײַטונג (צ.ב. "שטיינערדיקער" אָדער "פּאַלאַץ"), וואָס האָט שפּעטער פאַרגאָסן אין אַ פּערזענלעכן נאָמען, וואָס איז אָנגעצייכנט דורך דעם נוצן פון דעם באַשטימטן אַרטיקל "ה-".

ביבליאָגראַפיע

• שמואל אפרים לונשטאם, אנציקלופדיה מקראית א, עמ' 528–529.

• Porter, J. L. The Giant Cities of Bashan and Syria’s Holy Places. London: Nelson, 1865.
• Morris Jastrow, Jr., Gerson B. Levi, ‏"Argob", JewishEncyclopedia.com (ענגליש)
• Gaines, Jason M. H. “Argob of Bashan,” ed. John D. Barry et al., The Lexham Bible Dictionary. Bellingham, WA: Lexham Press, 2014.
• Michael Avi-Yonah, “Argob.” Encyclopaedia Judaica.
• Hurn, Deborah. “Biblical Regions of the Exodus and Wanderings Era: A New Methodology.” Presented at the ASOR 2020 Annual Meeting.
• MacDonald, Burton. East of The Jordan: Territories and Sites of the Hebrew Scriptures. ASOR books, v. 6. Boston: American Schools of Oriental Research, 2000.
• “Argob Summary and Overview.” Bible Dictionaries at a Glance. Naves Topical Bible Dictionary.
• “Argob.” Topical Bible. Strong's Hebrew. Retrieved July 19, 2025.
• Klein, Reuven Chaim. “Who or What Is Argov? A Philological Survey of a Difficult Lexeme.” Ḥakirah 36 (2025): 87–111.