בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 31: | שורה 31: | ||
נרצה איז נישט געווען א טייל פון די הגדות פון די גאונים{{הערה|צום ביישפיל: רב עמרם גאון, רב סעדיה גאון, רב נטרונאי גאון.}} אדער די פריע ראשונים{{הערה|צום ביישפיל: רש"י, מחזור ויטרי, רמב"ם.}}. עס האט ערשט אנגעהויבן צו ערשיינען אין די הגדות פון שפּעטערע אשכנז'ישע ראשונים ווי דער [[מהר"ם מרוטנבורג]] און דער [[תרומת הדשן]]{{הערה|{{אוצר החכמה|יוסף צבירימון|הגדה שירת מרים|170024|page=361|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשע"א|עמ=368|הגדה ממקורה}}}}. שפּעטערע מנהיגי ישראל האבן מסתמא געזען א נויט פאר א פארמעלן ענדע צום סדר און אויך פאר דעם לעצטן "טעם" פון דער סדר נאכט צו זיין פון פרייליכע געזאנג{{הערה|1={{לינק|שרייבער=Harry Glazer|קעפל=A Thought for Your Seder, on Nirtzah|זייטל=The Jewish Link|דאטום=אפריל 18, 2024|אדרעס=https://jewishlink.news/a-thought-for-your-seder-on-nirtzah/}}}}. | נרצה איז נישט געווען א טייל פון די הגדות פון די גאונים{{הערה|צום ביישפיל: רב עמרם גאון, רב סעדיה גאון, רב נטרונאי גאון.}} אדער די פריע ראשונים{{הערה|צום ביישפיל: רש"י, מחזור ויטרי, רמב"ם.}}. עס האט ערשט אנגעהויבן צו ערשיינען אין די הגדות פון שפּעטערע אשכנז'ישע ראשונים ווי דער [[מהר"ם מרוטנבורג]] און דער [[תרומת הדשן]]{{הערה|{{אוצר החכמה|יוסף צבירימון|הגדה שירת מרים|170024|page=361|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשע"א|עמ=368|הגדה ממקורה}}}}. שפּעטערע מנהיגי ישראל האבן מסתמא געזען א נויט פאר א פארמעלן ענדע צום סדר און אויך פאר דעם לעצטן "טעם" פון דער סדר נאכט צו זיין פון פרייליכע געזאנג{{הערה|1={{לינק|שרייבער=Harry Glazer|קעפל=A Thought for Your Seder, on Nirtzah|זייטל=The Jewish Link|דאטום=אפריל 18, 2024|אדרעס=https://jewishlink.news/a-thought-for-your-seder-on-nirtzah/}}}}. | ||
עס איז א לאנגע געשיכטע וועגן דעם אָרדענונג פון די פיוטים אין נרצה, ספּעציעל די דריי פיוטים ויהי בחצי הלילה, ואמרתם זבח פסח, און כי לו נאה. דער תרומת הדשן און דער לקט יושר האבן געהאלטן אז די דאזיגע פיוטים זאלן געזאגט ווערן פאר דעם פערטן כוס, ווי א טייל פון הלל{{הערה|{{היברובוקס|רבי יוסף בן משה|לקט יושר|8860|page=154|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרס"ד|עמ=106–107}}}}. אבער דער [[מהרש"ל]] האט זיך אנטקעגנשטעלט דעם מנהג און געהאלטן אז די פיוטים זאלן געזאגט ווערן נאך דעם כוס, כדי די שליסנדיגע ברכה פון הלל זאל זיין גלייך פאר דעם טרינקען דעם כוס{{הערה|[[שית:Teshuvot_Maharshal.88|שו"ת מהרש"ל סי' פח]]}}. טראץ דעם וואס דער מהרש"ל און אנדערע פוסקים האבן גע'פסק'נט אזוי שוין אין דעם זעכצנטן און זיבעצנטן יארהונדערט, איז דער אלטער מנהג פון זאגן די פיוטים פאר דעם כוס געווען מער פארשפּרייט ביז דעם צוואנציגסטן יארהונדערט. אין דעם צוואנציגסטן יארהונדערט האט זיך דער מנהג דראסטיש געענדערט, און היינט איז כמעט אוממעגליך צו געפינען א הגדה וואס שטעלט די פיוטים פאר דעם פערטן כוס. דער היינטיגער פארהערשנדער מנהג איז צו זאגן די פיוטים נאך דעם טרינקען דעם פערטן כוס און נאך חסל סידור פסח{{הערה|שם=ששון|Yaacov Sasson, [https://seforimblog.com/2025/04/on-the-history-and-development-of-nirtza/ On the History and Development of Nirtza – The Seforim Blog], April 7, 2025}}. עס איז פארהאן אַן אנדערע אלטע מנהג צו זאגן די דריי פיוטים נאך דעם כוס אבער פאר חסל{{הערה|רבי יוזפא שמש, {{כתיב|לקוטי יוסף|990001671700205171 | עס איז א לאנגע געשיכטע וועגן דעם אָרדענונג פון די פיוטים אין נרצה, ספּעציעל די דריי פיוטים ויהי בחצי הלילה, ואמרתם זבח פסח, און כי לו נאה. דער תרומת הדשן און דער לקט יושר האבן געהאלטן אז די דאזיגע פיוטים זאלן געזאגט ווערן פאר דעם פערטן כוס, ווי א טייל פון הלל{{הערה|{{היברובוקס|רבי יוסף בן משה|לקט יושר|8860|page=154|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרס"ד|עמ=106–107}}}}. אבער דער [[מהרש"ל]] האט זיך אנטקעגנשטעלט דעם מנהג און געהאלטן אז די פיוטים זאלן געזאגט ווערן נאך דעם כוס, כדי די שליסנדיגע ברכה פון הלל זאל זיין גלייך פאר דעם טרינקען דעם כוס{{הערה|[[שית:Teshuvot_Maharshal.88|שו"ת מהרש"ל סי' פח]]}}. טראץ דעם וואס דער מהרש"ל און אנדערע פוסקים האבן גע'פסק'נט אזוי שוין אין דעם זעכצנטן און זיבעצנטן יארהונדערט, איז דער אלטער מנהג פון זאגן די פיוטים פאר דעם כוס געווען מער פארשפּרייט ביז דעם צוואנציגסטן יארהונדערט. אין דעם צוואנציגסטן יארהונדערט האט זיך דער מנהג דראסטיש געענדערט, און היינט איז כמעט אוממעגליך צו געפינען א הגדה וואס שטעלט די פיוטים פאר דעם פערטן כוס. דער היינטיגער פארהערשנדער מנהג איז צו זאגן די פיוטים נאך דעם טרינקען דעם פערטן כוס און נאך חסל סידור פסח{{הערה|שם=ששון|Yaacov Sasson, [https://seforimblog.com/2025/04/on-the-history-and-development-of-nirtza/ On the History and Development of Nirtza – The Seforim Blog], April 7, 2025}}. עס איז פארהאן אַן אנדערע אלטע מנהג צו זאגן די דריי פיוטים נאך דעם כוס אבער פאר חסל{{הערה|רבי יוזפא שמש, {{כתיב|לקוטי יוסף|990001671700205171|דף צד, ב|15383415}}; {{היברובוקס|2=סידור יעב"ץ|3=22619|page=92|באנד=חלק ב|מקום הוצאה=אלטונא|שנת הוצאה=תק"ז}}}}, און אין סקווירא זאגט מען אויך די אנדערע פיוטים פאר חסל{{הערה|שם=נטעי}}. | ||
עס ווערט אויך אָנגעוויזן אַז עטליכע פון די פיוטים, ווי ויהי בחצי הלילה און ואמרתם זבח פסח, זענען אויך טיילן פון די קרובות וואס ווערן געזאגט שבת הגדול{{הערה|1=[https://www.google.com/url?sa=E&q=https%3A%2F%2Fseforimblog.com%2F2025%2F04%2Fon-the-history-and-development-of-nirtza%2F%23comment-47224 April 8, 2025 at 10:50 am]}}. | עס ווערט אויך אָנגעוויזן אַז עטליכע פון די פיוטים, ווי ויהי בחצי הלילה און ואמרתם זבח פסח, זענען אויך טיילן פון די קרובות וואס ווערן געזאגט שבת הגדול{{הערה|1=[https://www.google.com/url?sa=E&q=https%3A%2F%2Fseforimblog.com%2F2025%2F04%2Fon-the-history-and-development-of-nirtza%2F%23comment-47224 April 8, 2025 at 10:50 am]}}. | ||