בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,390
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
|||
| שורה 21: | שורה 21: | ||
== מקור און חיוב == | == מקור און חיוב == | ||
אין {{תנ"ך|שמות|יב|לאנג=יא}}, ווערט עטליכע מאל דערמאנט דער חיוב פון עסן מצה אין פסח: {{מנוקד|וְאָכְלוּ אֶת הַבָּשָׂר בַּלַּיְלָה הַזֶּה צְלִי אֵשׁ וּמַצּוֹת עַל מְרֹרִים יֹאכְלֻהוּ}} ({{תנ"ך|שמות|יב|ח|לאנג=יא|אן=פרק}}); {{מנוקד|שִׁבְעַת יָמִים מַצּוֹת תֹּאכֵלוּ}} ({{תנ"ך|שמות|יב|טו|לאנג=יא|אן=פרק}}); {{מנוקד|בָּרִאשֹׁן בְּאַרְבָּעָה עָשָׂר יוֹם לַחֹדֶשׁ בָּעֶרֶב תֹּאכְלוּ מַצֹּת עַד יוֹם הָאֶחָד וְעֶשְׂרִים לַחֹדֶשׁ בָּעָרֶב}} ({{תנ"ך|שמות|יב|יח|לאנג=יא|אן=פרק}}); {{מנוקד|בְּכֹל מוֹשְׁבֹתֵיכֶם תֹּאכְלוּ מַצּוֹת}} ({{תנ"ך|שמות|יב|כ|לאנג=יא|אן=פרק}}). אין {{תנ"ך|דברים|טז|לאנג=יא}} ווערט ווידער דערמאנט דער חיוב צוויי מאל: {{מנוקד|לֹא תֹאכַל עָלָיו חָמֵץ שִׁבְעַת יָמִים תֹּאכַל עָלָיו מַצּוֹת לֶחֶם עֹנִי}} ({{תנ"ך|דברים|טז|ג|לאנג=יא|אן=פרק}}); {{מנוקד|שֵׁשֶׁת יָמִים תֹּאכַל מַצּוֹת וּבַיּוֹם הַשְּׁבִיעִי עֲצֶרֶת לַד' אֱלֹקֶיךָ}} ({{תנ"ך|דברים|טז|ח|לאנג=יא|אן=פרק}}). | אין {{תנ"ך|שמות|יב|לאנג=יא}}, ווערט עטליכע מאל דערמאנט דער חיוב פון עסן מצה אין פסח: {{מנוקד|וְאָכְלוּ אֶת הַבָּשָׂר בַּלַּיְלָה הַזֶּה צְלִי אֵשׁ וּמַצּוֹת עַל מְרֹרִים יֹאכְלֻהוּ}} ({{תנ"ך|שמות|יב|ח|לאנג=יא|אן=פרק}}); {{מנוקד|שִׁבְעַת יָמִים מַצּוֹת תֹּאכֵלוּ}} ({{תנ"ך|שמות|יב|טו|לאנג=יא|אן=פרק}}); {{מנוקד|בָּרִאשֹׁן בְּאַרְבָּעָה עָשָׂר יוֹם לַחֹדֶשׁ בָּעֶרֶב תֹּאכְלוּ מַצֹּת עַד יוֹם הָאֶחָד וְעֶשְׂרִים לַחֹדֶשׁ בָּעָרֶב}} ({{תנ"ך|שמות|יב|יח|לאנג=יא|אן=פרק}}); {{מנוקד|בְּכֹל מוֹשְׁבֹתֵיכֶם תֹּאכְלוּ מַצּוֹת}} ({{תנ"ך|שמות|יב|כ|לאנג=יא|אן=פרק}}). אין {{תנ"ך|דברים|טז|לאנג=יא}} ווערט ווידער דערמאנט דער חיוב צוויי מאל: {{מנוקד|לֹא תֹאכַל עָלָיו חָמֵץ שִׁבְעַת יָמִים תֹּאכַל עָלָיו מַצּוֹת לֶחֶם עֹנִי}} ({{תנ"ך|דברים|טז|ג|לאנג=יא|אן=פרק}}); {{מנוקד|שֵׁשֶׁת יָמִים תֹּאכַל מַצּוֹת וּבַיּוֹם הַשְּׁבִיעִי עֲצֶרֶת לַד' אֱלֹקֶיךָ}} ({{תנ"ך|דברים|טז|ח|לאנג=יא|אן=פרק}}). חז"ל לערנען ארויס פארשידענע דינים אין די מצוה פון די אלע פסוקים. | ||
עס איז פארהאן אן איינצלנע שיטה פון [[רב אחא בר יעקב]], וואס האלט אז דאס עסן מצה בזמן הזה איז בלויז א דרבנן אזוי ווי [[מרור]], וויבאלד מדאורייתא גייען די ביידע צוזאמען מיט עסן [[קרבן פסח]], ווי עס שטייט "ואכלו את הבשר … ומצות על מרורים יאכלוהו". למעשה נעמען מיר אן ווי רבא אז מצה בזמן הזה דאורייתא צוליב עטליכע טעמים: 1) וויבאלד עס שטייט "בערב תאכלו מצות"{{הערה|שם=פקכ}}. 2) וויבאלד עס שטייט "לא תאכל עליו חמץ, שבעת ימים תאכל עליו מצות", גלייכט מען צו מצה צו [[חמץ]], פונקט ווי חמץ איז אסור אויך היינט, איז א חיוב היינט צו עסן מצה{{הערה|[[רבי יהודה]] אין {{בבלי|פסחים|כח|ב}}}}. 3) עס איז א ריבוי פון די פסוק "{{אונטערשטריך|בכל מושבותיכם}} תאכלו מצות"{{הערה|{{בבלי|קידושין|לז|ב}}}}. | עס איז פארהאן אן איינצלנע שיטה פון [[רב אחא בר יעקב]], וואס האלט אז דאס עסן מצה בזמן הזה איז בלויז א דרבנן אזוי ווי [[מרור]], וויבאלד מדאורייתא גייען די ביידע צוזאמען מיט עסן [[קרבן פסח]], ווי עס שטייט "ואכלו את הבשר … ומצות על מרורים יאכלוהו". למעשה נעמען מיר אן ווי רבא אז "מצה בזמן הזה דאורייתא" צוליב עטליכע טעמים: 1) וויבאלד עס שטייט "בערב תאכלו מצות"{{הערה|שם=פקכ}}. 2) וויבאלד עס שטייט "לא תאכל עליו חמץ, שבעת ימים תאכל עליו מצות", גלייכט מען צו מצה צו [[חמץ]], פונקט ווי חמץ איז אסור אויך היינט, איז א חיוב היינט צו עסן מצה{{הערה|[[רבי יהודה]] אין {{בבלי|פסחים|כח|ב}}}}. 3) עס איז א ריבוי פון די פסוק "{{אונטערשטריך|בכל מושבותיכם}} תאכלו מצות"{{הערה|{{בבלי|קידושין|לז|ב}}}}. | ||
=== די איבריגע טעג פסח === | === די איבריגע טעג פסח === | ||
{{להשלים}} | {{להשלים}} | ||
כאטש וואס אין די פסוקים שטייט מען זאל עסן מצה אלע זיבן טעג פסח ("שבעת ימים מצות תאכלו", "עד יום האחד ועשרים לחודש"), לערנען חז"ל ארויס פונעם פסוק "ששת ימים תאכל מצות וביום השביעי עצרת" אז "פונקט ווי די זיבעטע טאג איז א רשות, זענען אויך די זעקס טעג א רשות", און אויב וויל מען עסן ברויט קען מען עסן מצה אנשטאט [[חמץ]] וואס איז נישט ערלויבט, און נאר אויף די סדר נאכט איז דא א חיוב צו עסן מצה, וויבאלד עס שטייט "בערב תאכלו מצות"{{הערה|שם=פקכ|{{בבלי|פסחים|קכ|א}}}}. דער אבן עזרא לערנט "על דרך הפשט" אז עסן מצה איז יא א חיוב אלע זיבן טעג{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יב|טו|מפרש=אבן עזרא}} און כ; {{ספריא|2=יסוד | כאטש וואס אין די פסוקים שטייט מען זאל עסן מצה אלע זיבן טעג פסח ("שבעת ימים מצות תאכלו", "עד יום האחד ועשרים לחודש"), לערנען חז"ל ארויס פונעם פסוק "ששת ימים תאכל מצות וביום השביעי עצרת" אז "פונקט ווי די זיבעטע טאג איז א רשות, זענען אויך די זעקס טעג א רשות", און אויב וויל מען עסן ברויט קען מען עסן מצה אנשטאט [[חמץ]] וואס איז נישט ערלויבט, און נאר אויף דער ערשטער נאכט פון פסח, די סדר נאכט, איז דא א חיוב צו עסן מצה, וויבאלד עס שטייט "בערב תאכלו מצות"{{הערה|שם=פקכ|{{בבלי|פסחים|קכ|א}}}}. דער אבן עזרא לערנט "על דרך הפשט" אז עסן מצה איז יא א חיוב אלע זיבן טעג{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יב|טו|מפרש=אבן עזרא}} און כ; {{ספריא|2=יסוד מורא, שער ד|3=Yesod_Mora_VeSod_HaTorah.4}}. דער אבן עזרא זאגט אז דאס איז אלס זכר צו דעם וואס אידן האבן געגעסן די מצה וואס זיי האבן ארויסגענומען פון מצרים פאר זיבן טעג, זעט ארטיקל [[מן]]; {{תנ"ך|שמות|יב|טו|מפרש=ר"י אבן כספי}} און כ.}}. | ||
אנדערע מפרשי התורה זאגן אז ס'איז טאקע נישט קיין חיוב די איבריגע זעקס טעג פון פסח, אבער א מצוה איז עס יא{{הערה|אזוי איז משמע אין {{מכילתא|מסכתא=פסחא|סימן=י}}; {{תנ"ך|שמות|יב|יח|מפרש=חזקוני}}, געברענגט אין {{ספריא|2=שו"ת חתם סופר, יורה דעה, סי' קצא|3=Responsa_Chatam_Sofer%2C_Yoreh_De'ah.191}}; {{תנ"ך|שמות|יב|כ|מפרש=ר"י אבן כספי}}}}. אזוי ווערט אויך געברענגט בשם די גר"א{{הערה|[[שית:Maaseh_Rav.185|מעשה רב, סי' קפה]]}}. לויט רוב פוסקים אבער איז עס בלויז א רשות, ווי דער רמב"ם שרייבט "רצה אוכל מצה, רצה אוכל אורז או דוחן או קליות או פירות"{{הערה|{{רמב"ם|חמץ ומצה|ו|א}}}}. | אנדערע מפרשי התורה זאגן אז ס'איז טאקע נישט קיין חיוב די איבריגע זעקס טעג פון פסח, אבער א מצוה איז עס יא{{הערה|אזוי איז משמע אין {{מכילתא|מסכתא=פסחא|סימן=י}}; {{תנ"ך|שמות|יב|יח|מפרש=חזקוני}}, געברענגט אין {{ספריא|2=שו"ת חתם סופר, יורה דעה, סי' קצא|3=Responsa_Chatam_Sofer%2C_Yoreh_De'ah.191}}; {{תנ"ך|שמות|יב|כ|מפרש=ר"י אבן כספי}}}}. אזוי ווערט אויך געברענגט בשם די גר"א{{הערה|[[שית:Maaseh_Rav.185|מעשה רב, סי' קפה]]}}. לויט רוב פוסקים אבער איז עס בלויז א רשות, ווי דער רמב"ם שרייבט "רצה אוכל מצה, רצה אוכל אורז או דוחן או קליות או פירות"{{הערה|{{רמב"ם|חמץ ומצה|ו|א}}}}. | ||
=== טעם === | === טעם === | ||
דער טעם פונעם מצוה איז צו געדענקען די ניסים וואס גאט געטון מיט די אידן ביים זיי ארויסנעמען פון מצרים{{הערה|{{ספר החינוך|י}}}}, ווען "זייער טייג האט נישט | דער טעם פונעם מצוה איז צו געדענקען די ניסים וואס גאט געטון מיט די אידן ביים זיי ארויסנעמען פון מצרים{{הערה|{{ספר החינוך|י}}}}, ווען "זייער טייג האט נישט עספּיעט זיך צו יערן און ווערן חמץ איידער דער באשעפער האט זיך צו זיי באוויזן און זיי אויסגעלייזט"{{הערה|[[הגדה של פסח]], [[s:הגדה של פסח#מגיד|"פסח מצה ומרור"]], לויט'ן פסוק {{תנ"ך|שמות|יב|לט}}.}}. | ||
=== באפוילענע === | === באפוילענע === | ||
אלע אידן זענען מחויב מיט די מצוה, אויך פרויען, וויבאלד עס ווערט צוגעגליכן צום איסור פון עסן מצה{{הערה|{{בבלי|פסחים|מג|ב}}}}, און אויך קנעכט וואס האבן די זעלבע חיובים ווי פרויען. מען איז מחויב צו מחנך זיין קטנים וואס קענען שוין עסן א [[כזית]] מצה צו עסן{{הערה|שם=חומו|{{רמב"ם|חמץ ומצה|ו|י}}}}, כאטש זיי פארשטייען נאכנישט די ענין פון די מצוה{{הערה|[[רבי אלעזר רוקח]], '''מעשה רוקח''', [[שית:Maaseh_Rokeach_on_Leavened_and_Unleavened_Bread/7|פרק ז מהלכות חמץ ומצה]] הלכה ז'}}. עס איז פארהאן א שיטה פון [[רב זעירא]] אין [[תלמוד ירושלמי|ירושלמי]] אז די חיוב פון פרויען ביי מצה איז געוואנדן אין א מחלוקת תנאים צי זיי זענען מחויב מיט קרבן פסח{{הערה|{{ירושלמי|פסחים|ח|א}}}} | אלע אידן זענען מחויב מיט די מצוה, אויך פרויען, כאטש עס איז א מצות עשה שהזמן גרמא, וויבאלד עס ווערט צוגעגליכן צום איסור פון עסן מצה{{הערה|{{בבלי|פסחים|מג|ב}}}}, און אויך קנעכט וואס האבן די זעלבע חיובים ווי פרויען. מען איז מחויב צו מחנך זיין קטנים וואס קענען שוין עסן א [[כזית]] מצה צו עסן{{הערה|שם=חומו|{{רמב"ם|חמץ ומצה|ו|י}}}}, כאטש זיי פארשטייען נאכנישט די ענין פון די מצוה{{הערה|[[רבי אלעזר רוקח]], '''מעשה רוקח''', [[שית:Maaseh_Rokeach_on_Leavened_and_Unleavened_Bread/7|פרק ז מהלכות חמץ ומצה]] הלכה ז'}}. עס איז פארהאן א שיטה פון [[רב זעירא]] אין [[תלמוד ירושלמי|ירושלמי]] אז די חיוב פון פרויען ביי מצה איז געוואנדן אין א מחלוקת תנאים צי זיי זענען מחויב מיט קרבן פסח{{הערה|{{ירושלמי|פסחים|ח|א}}}} | ||
פאר אלטע און קראנקע לייט קען מען ווייקן די מצה עס צו אפווייכן, אבער עס טאר נישט זיין אינגאנצן צוגעגאנגען{{הערה|שם=חומו}}{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תסא|ד}}}}. | פאר אלטע און קראנקע לייט קען מען ווייקן די מצה עס צו אפווייכן, אבער עס טאר נישט זיין אינגאנצן צוגעגאנגען{{הערה|שם=חומו}}{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תסא|ד}}}}. | ||