בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,359
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 8: | שורה 8: | ||
דער וועג ווי דאס כתב-יד האָט פארלאזט אפגאניסטאן איז אומבאקאנט. מ'גלייבט אז עס איז מסתמא ארויסגעשמוגלט געווארן נאך דעם ווי די [[טאליבאן]] האט איבערגענומען באמיאן אין סוף 1998. עס זענען געווען פארשידענע פארזוכן צו פארקויפן דאס כתב-יד אין די פאראייניגטע שטאטן און אייראפּע צווישן 1998 און 2001, ביז עס איז "אומבאקאנט" פארקויפט געווארן אין לאנדאן אין הערבסט 2001 צו א פּריוואטן זאמלער, וועלכער האט עס געהאלטן מער ווי צען יאר. | דער וועג ווי דאס כתב-יד האָט פארלאזט אפגאניסטאן איז אומבאקאנט. מ'גלייבט אז עס איז מסתמא ארויסגעשמוגלט געווארן נאך דעם ווי די [[טאליבאן]] האט איבערגענומען באמיאן אין סוף 1998. עס זענען געווען פארשידענע פארזוכן צו פארקויפן דאס כתב-יד אין די פאראייניגטע שטאטן און אייראפּע צווישן 1998 און 2001, ביז עס איז "אומבאקאנט" פארקויפט געווארן אין לאנדאן אין הערבסט 2001 צו א פּריוואטן זאמלער, וועלכער האט עס געהאלטן מער ווי צען יאר. | ||
אין 2013 איז דאס כתב-יד געקויפט געווארן דורך סטיוו גרין, דער פּרעזידענט פון האבי לאבי און | אין 2013 איז דאס כתב-יד געקויפט געווארן דורך סטיוו גרין פון אקלאהאמע, דער פּרעזידענט פון האבי לאבי און אייגנטומער פון א ריזן קאלעקציע פון זעלטענע תנ"ך טעקסטן און ארטיקלען{{הערה|1={{בחדרי חרדים|יונה שוב, בחדרי חרדים|הכירו: סידור התפילה העתיק בעולם|145340|אקטאבער 6, 2013}}}}. עס איז דאן דאטירט געווארן דורך געלערנטע און [[קארבאן-14]] טעסטן צו ארום 840 (ד'ת"ק) למס'{{הערה|[https://www.museumofthebible.org/newsroom/green-scholars-discover-world-s-oldest-jewish-prayer-book Green Scholars Discover World’s Oldest Jewish Prayer Book] | Museum of the Bible}}. | ||
מ'האט אריגינעל געמיינט אז דאס כתב-יד קומט פון דער קאַירער גניזה אין מצרים. | |||
גרין האט עס שפּעטער געשאנקן צו זיין ניי-געגרינדעטער 'מוזעום פון דער ביבל', וואס האט זיך געעפנט אין 2017. אין 2016 האט הערשל העפלער, א קוראַטאָר אינעם מוזעאום, דערקענט א פאטאגראפיע פון דעם בוך אין אפגאניסטאן פון 1997 אין אַן ארטיקל אין "טאבלעט" זשורנאל וועגן אידישע כתבי־יד וואס ווערן ארויסגעשמוגלט פון אפגאניסטאן. די אנטדעקונג האט געפירט צו ראַדיאָמעטרישע דאַטירונג־טעסטן אויף פיר טיילן פון דעם כתב-יד, וועלכע זענען דאטירט געווארן צו בערך 780 למס' אין 2019. די דאטירונג האט באשטעטיגט אז דאס איז דער עלטסטער באקאנטער העברעאישער קאָדעקס (דאס הייסט, א בוך מיט געבונדענע בלעטער){{הערה|{{לינק|שרייבער=Masood Farivar|קעפל=How the oldest known Hebrew book landed in a Washington museum|זייטל=Voice of America (VOA News)|דאטום=יאנואר 25, 2025|אדרעס=https://www.voanews.com/a/how-the-oldest-known-hebrew-book-landed-in-a-washington-museum/7949998.html}}}}. | |||
==באדייט== | ==אינהאלט און באדייט== | ||
דער אפגאנער סידור ווערט גערעכנט ווי דער עלטסטער | דער אפגאנער סידור ווערט גערעכנט ווי דער עלטסטער באקאנטער אידישער ספר. פאר פארשער פון אידישע ספרים האט די אנטדעקונג געבראכט די פריסטע באווייזן פון א געבונדענעם אידישן ספר. עס זענען שוין פון פריער געווען באקאנט עלטערע אידישע כתבים, אבער זיי זענען אלע אויף מגילות, א שטייגער ווי די [[מגילות ים המלח]]. | ||
דער | דער ספר אנטהאלט טעקסטן וואס זענען ווארשיינליך געשריבן געווארן פאר דער צייט פון [[רב עמרם גאון]], וועלכער האט מחבר געווען א "סדר תפילות של כל השנה" אין מיטן די 800ער יארן. זיין אינהאלט און סטרוקטור שטעלט פאָר א גאנץ נייע דאַטן־באַזע פאַר געלערנטע אין אידישער ליטורגיק און העברעאישער קאָדיקאָלאָגיע. דאָס בוך גיט אויך איינזיכטן אין דעם לעבן פון אידן אין אפגאניסטאן און אויף די אלטע זייד-וועגן. די אנטדעקונג אונטערשטרייכט ווי וויכטיג די ראיאן איז געווען אין דער געשיכטע פון מיטל־מזרח, אינער־אזיע און צפון־אינדיע, און די אלטע פארבינדונג פון אפגאניסטאן מיט קולטורן און רעליגיעזע טראדיציעס. | ||
==היינטיגער אָרט און פארוואלטונג== | ==היינטיגער אָרט און פארוואלטונג== | ||
| שורה 22: | שורה 23: | ||
[https://col.org.il/news/85248 סידור התפילה העתיק ביותר בעולם יגיע לישראל], חב"ד און ליין; | [https://col.org.il/news/85248 סידור התפילה העתיק ביותר בעולם יגיע לישראל], חב"ד און ליין; | ||
[https://www.hidabroot.org/article/77366 סידור בן 1,200 שנה יוצג בישראל למשך חודש בלבד - הידברות]; | [https://www.hidabroot.org/article/77366 סידור בן 1,200 שנה יוצג בישראל למשך חודש בלבד - הידברות]; | ||
{{כיכר השבת|יוסי נכטיגל|בסידור העתיק: פיוטים ומאה ברכות|125825|אקטאבער 4, 2013}}}}. די מוזעאום אין וואשינגטאן האט אויפגעשטעלט אַן אויסשטעלונג מיטן נאמען "הייליגע ווערטער: אנטפּלעקן דאס פריסטע העברעאישע בוך", וואס האט זיך געעפנט אין סעפּטעמבער 2024 און האט געדויערט ביז 12טן יאנואר 2025. אין מערץ 2025 איז די אויסשטעלונג אריבערגעפירט געווארן צו דער ביבליאטעק פון דער אידישער טעאלאגישער סעמינאר אין ניו־יארק, וואו עס וועט בלייבן ביז 17טן יולי 2025. | {{כיכר השבת|יוסי נכטיגל|בסידור העתיק: פיוטים ומאה ברכות|125825|אקטאבער 4, 2013}}; {{JDN||סידור התפילה העתיק ביותר בעולם יגיע לישראל|393339}}}}. די מוזעאום אין וואשינגטאן האט אויפגעשטעלט אַן אויסשטעלונג מיטן נאמען "הייליגע ווערטער: אנטפּלעקן דאס פריסטע העברעאישע בוך", וואס האט זיך געעפנט אין סעפּטעמבער 2024 און האט געדויערט ביז 12טן יאנואר 2025. אין מערץ 2025 איז די אויסשטעלונג אריבערגעפירט געווארן צו דער ביבליאטעק פון דער אידישער טעאלאגישער סעמינאר אין ניו־יארק, וואו עס וועט בלייבן ביז 17טן יולי 2025. | ||
די מוזעאום האט אויסגעארבעט א קאסטאדיאנער־אפּמאך מיט פארשטייער פון די אפגאנער אידן און פון דער פריערדיגער דעמאָקראַטיש־ערוויילטער רעגירונג פון אפגאניסטאן, כדי צו פארזיכערן צוטריט פאר יעדן, בפרט פאר דער פארשפּרייטער אפגאנער אידישער קהילה. די מוזעאום פּלאנירט צו צושטעלן הויך־קוואַליטעט רעפּליקעס פאר דער אידישער קהילה און פאר וויכטיקע קולטור־אינסטיטוציעס אין אפגאניסטאן. | די מוזעאום האט אויסגעארבעט א קאסטאדיאנער־אפּמאך מיט פארשטייער פון די אפגאנער אידן און פון דער פריערדיגער דעמאָקראַטיש־ערוויילטער רעגירונג פון אפגאניסטאן, כדי צו פארזיכערן צוטריט פאר יעדן, בפרט פאר דער פארשפּרייטער אפגאנער אידישער קהילה. די מוזעאום פּלאנירט צו צושטעלן הויך־קוואַליטעט רעפּליקעס פאר דער אידישער קהילה און פאר וויכטיקע קולטור־אינסטיטוציעס אין אפגאניסטאן. | ||
| שורה 32: | שורה 33: | ||
*{{לינק|שרייבער=|קעפל=‘Most exciting find in a millennium’: Oldest Hebrew book goes on display in DC|זייטל=JNS.org|דאטום=סעפטעמבער 30, 2024|אדרעס=https://www.jns.org/most-exciting-find-in-a-millennium-oldest-hebrew-book-goes-on-display-in-dc/}} | *{{לינק|שרייבער=|קעפל=‘Most exciting find in a millennium’: Oldest Hebrew book goes on display in DC|זייטל=JNS.org|דאטום=סעפטעמבער 30, 2024|אדרעס=https://www.jns.org/most-exciting-find-in-a-millennium-oldest-hebrew-book-goes-on-display-in-dc/}} | ||
*https://www.afghanim.co.il/תערוכה-על-סידור-התפילה-האפגני | *https://www.afghanim.co.il/תערוכה-על-סידור-התפילה-האפגני | ||
* | * | ||
*{{בחדרי חרדים|יונה שוב|התרגשות: הסידור העתיק בעולם נחשף בירושלים|153515|סעפטעמבער 19, 2014}} | *{{בחדרי חרדים|יונה שוב|התרגשות: הסידור העתיק בעולם נחשף בירושלים|153515|סעפטעמבער 19, 2014}} | ||
*{{nrg|אלכס דורון|סידור תפילה בן 1,200 שנה נמצא בידי אספן|511/205|אקטאבער 4, 2013|1|2}} | *{{nrg|אלכס דורון|סידור תפילה בן 1,200 שנה נמצא בידי אספן|511/205|אקטאבער 4, 2013|1|2}} | ||
*{{כיכר השבת|יוני גבאי|הסידור העתיק בעולם הוצג לנתניהו|152524|סעפטעמבער 18, 2014}} | *{{כיכר השבת|יוני גבאי|הסידור העתיק בעולם הוצג לנתניהו|152524|סעפטעמבער 18, 2014}} | ||
*{{כיפה||מומחים בודקים: האם הסידור העתיק ביותר אכן נמצא בירושלים?|חדשות/מומחים-בודקים-האם-הסידור-העתיק-ביותר-א/|סעפטעמבער 21, 2014}} | *{{כיפה||מומחים בודקים: האם הסידור העתיק ביותר אכן נמצא בירושלים?|חדשות/מומחים-בודקים-האם-הסידור-העתיק-ביותר-א/|סעפטעמבער 21, 2014}} | ||
*[https://www.hidabroot.org/article/1174978 שיאים יהודיים: מה גילו של הסידור הכי עתיק בעולם? - הידברות] | *[https://www.hidabroot.org/article/1174978 שיאים יהודיים: מה גילו של הסידור הכי עתיק בעולם? - הידברות] | ||
*[https://collections.museumofthebible.org/artifacts/25290-afghanistan-liturgical-quire Afghanistan Liturgical Quire], Museum of the Bible | *[https://collections.museumofthebible.org/artifacts/25290-afghanistan-liturgical-quire Afghanistan Liturgical Quire], Museum of the Bible | ||
| שורה 45: | שורה 45: | ||
*[https://www.jtsa.edu/news/the-worlds-oldest-jewish-book-on-display-at-the-jewish-theological-seminary/ The World’s Oldest Jewish Book on Display at The Jewish Theological Seminary - Jewish Theological Seminary] | *[https://www.jtsa.edu/news/the-worlds-oldest-jewish-book-on-display-at-the-jewish-theological-seminary/ The World’s Oldest Jewish Book on Display at The Jewish Theological Seminary - Jewish Theological Seminary] | ||
*{{לינק|שרייבער=Matti Friedman|קעפל=Is This Mysterious Text the Most Ancient Hebrew Book Ever Discovered?|זייטל=The Free Press|דאטום=סעפטעמבער 12, 2024|אדרעס=https://www.thefp.com/p/mysterious-text}} | *{{לינק|שרייבער=Matti Friedman|קעפל=Is This Mysterious Text the Most Ancient Hebrew Book Ever Discovered?|זייטל=The Free Press|דאטום=סעפטעמבער 12, 2024|אדרעס=https://www.thefp.com/p/mysterious-text}} | ||
*{{לינק|שרייבער=|קעפל=World's 'oldest known siddur' unveiled in Jerusalem {{!}} The Times of Israel|זייטל=The Times of Israel|דאטום=סעפטעמבער 18, 2014|אדרעס=https://www.timesofisrael.com/worlds-oldest-known-siddur-unveiled-in-jerusalem/}} | *{{לינק|שרייבער=|קעפל=World's 'oldest known siddur' unveiled in Jerusalem {{!}} The Times of Israel|זייטל=The Times of Israel|דאטום=סעפטעמבער 18, 2014|אדרעס=https://www.timesofisrael.com/worlds-oldest-known-siddur-unveiled-in-jerusalem/}} | ||
[[en:Afghan Liturgical Quire]] | [[en:Afghan Liturgical Quire]] | ||