בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
נאך ראזמארין
(הוספות פון ראזמארין) |
(נאך ראזמארין) |
||
| שורה 34: | שורה 34: | ||
}} | }} | ||
'''ר'''בי '''מ'''שה '''ב'''ן '''מ'''ימון ('''רמב"ם''') איז איינער פון די באדייטנדסטע פערזענליכקייטן אין דער אידישער געשיכטע, פון גרעסטן איינפלוס אין אידנטום, באקאנט אויך אין דער אלגעמיינער געשיכטע פון [[פילאזאפיע]] אלס "מיימאנידעס". דער רמב"ם איז געבוירן געווארן אין [[קארדאווא]], [[שפאניע]] שבת ערב פסח 1:20 אזייגער נאכמיטאג ד'תתצ"ה/ח (1135/8; דרייסיג יאר נאך [[רש"י]]'ס פטירה) און איז נפטר געווארן אין פאסטאַט, [[מצרים]] [[כ' טבת]] ד'תתקס"ה (1204), און ער ליגט אין טבריא. | '''ר'''בי '''מ'''שה '''ב'''ן '''מ'''ימון ('''רמב"ם''') איז איינער פון די באדייטנדסטע פערזענליכקייטן אין דער אידישער געשיכטע, פון גרעסטן איינפלוס אין אידנטום, באקאנט אויך אין דער אלגעמיינער געשיכטע פון [[פילאזאפיע]] אלס "מיימאנידעס". דער רמב"ם איז געבוירן געווארן אין [[קארדאווא]], [[שפאניע]] שבת ערב פסח 1:20 אזייגער נאכמיטאג ד'תתצ"ה/ח (1135/8; דרייסיג יאר נאך [[רש"י]]'ס פטירה) און איז נפטר געווארן אין פאסטאַט, [[מצרים]] [[כ' טבת]] ד'תתקס"ה (1204), און ער ליגט אין טבריא. | ||
דער רמב"מ ווערט דערמאַנט מערערע מאָל | |||
אין תוספות, ווי למשל אין : ברכות מד, א | |||
דער "נאמען" רמב"ם ווערט שוין באנוצט ביי די בעלי התוספות{{הערה|זעט צום ביישפּיל תוספות {{בבלי|כתובות|פו|א}} אונטערן ווארט "לאשה"}}. | דער "נאמען" רמב"ם ווערט שוין באנוצט ביי די בעלי התוספות{{הערה|זעט צום ביישפּיל תוספות {{בבלי|כתובות|פו|א}} אונטערן ווארט "לאשה"}}. | ||
| שורה 50: | שורה 53: | ||
לויט דער [[הלכה]] טאר נישט א גרויסער טייל אידן זיך באזעצן אין מצרים עס איז דא א [[לאו]] דערויף, דער רמב"ם האט אבער נישט געהאט קיין ברירה וויבאלד ער האט געמוזט אהין אנטלויפן פאר זיין לעבן, אזוי ווי דער קעניג האט אים גענומען פאר א דאקטער דארט, האט ער שוין נישט געקענט פון דארט אוועקגיין, ער פלעגט זיך אונטערשרייבן הכותב העובר בכל יום ג' לאוין. זיין היתר איז געווען אזוי ווי די גמרא פארציילט אויף [[אבטולמס בן ראובן]] <ref>כפתור ופרח פ"ה ע' 12</ref> | לויט דער [[הלכה]] טאר נישט א גרויסער טייל אידן זיך באזעצן אין מצרים עס איז דא א [[לאו]] דערויף, דער רמב"ם האט אבער נישט געהאט קיין ברירה וויבאלד ער האט געמוזט אהין אנטלויפן פאר זיין לעבן, אזוי ווי דער קעניג האט אים גענומען פאר א דאקטער דארט, האט ער שוין נישט געקענט פון דארט אוועקגיין, ער פלעגט זיך אונטערשרייבן הכותב העובר בכל יום ג' לאוין. זיין היתר איז געווען אזוי ווי די גמרא פארציילט אויף [[אבטולמס בן ראובן]] <ref>כפתור ופרח פ"ה ע' 12</ref> | ||
איינמאל ווען ער איז געפארן אויפן ים מיט זיין משפחה איז געווען א שטורעם ווינט ער איז שיער דערטרונקען געווארן, האט דער רמב"ם געמאכט א נדר אויב ער וועט ניצול ווערן וועט ער יעדן יאר פאסטן דעם טאג, ווען ער איז ניצול געווארן און אנגעקומען קיין ארץ ישראל האט ער גאמאכט א נדר אז די צוויי טאג וואס ער איז אנגעקומען וועט ער מאכן א יום טוב ושמחה, אזוי פלעגט ער זיך פירן <ref>ספר חרדים פס"ה</ref> | איינמאל ווען ער איז געפארן אויפן ים מיט זיין משפחה איז געווען א שטורעם ווינט ער איז שיער דערטרונקען געווארן, האט דער רמב"ם געמאכט א נדר אויב ער וועט ניצול ווערן וועט ער יעדן יאר פאסטן דעם טאג, ווען ער איז ניצול געווארן און אנגעקומען קיין ארץ ישראל האט ער גאמאכט א נדר אז די צוויי טאג וואס ער איז אנגעקומען וועט ער מאכן א יום טוב ושמחה, אזוי פלעגט ער זיך פירן <ref>ספר חרדים פס"ה</ref> | ||
דער רמב"ם איז געווען א מקובל. ער האט אפילו געוויסט וועגן "קץ". דער "מגדול עוז", רמב"ם, הלכות יסודי התורה, פּרק א' דערציילט אז ער האט געזען אַן אלטע פּארמעטענע מגילה אויף וועלכער עס איז געווען געשריבן: "אני משה ב"ר מימון כשירדתי לחדרי המרכבה, בינותי בענין הקץ…", איך משה ב"ר מיימון, ווען איך האב אריינגעדרונגען אין די פארבארגענע סודות פון הימלישקייט, האָב איך פארשטאנען דעם ענין פון דער גאולה. | |||
== ווערק און איינפלוס == | == ווערק און איינפלוס == | ||
| שורה 88: | שורה 93: | ||
צום מורה נבוכים זענען געשריבן געווארן פיל פירושים פון אפודי, אברבנאל, שלמה מימון ("גבעת המורה") און אנדערע. לעצטנס איז עס ערשינען אין תל־אביב מנוקד מיט א פירוש און הקדמה פון דר. יהודה קויפמאן. | צום מורה נבוכים זענען געשריבן געווארן פיל פירושים פון אפודי, אברבנאל, שלמה מימון ("גבעת המורה") און אנדערע. לעצטנס איז עס ערשינען אין תל־אביב מנוקד מיט א פירוש און הקדמה פון דר. יהודה קויפמאן. | ||
=== | ===פירוש המשניות=== | ||
דעם רמב"ם'ס ערשט ווערק איז זיין פּירוש אויף [[משניות]]. דער הויפּט צוועק פון זיין פּירוש איז געווען צו קאָנדענסירן אין עטליכע שורות אַן הלכה וועלכע ווערט ערקלערט אין גמרא אויף מערערע זייטן; עס ארויסשיילן פון די חלוקי דעות'ן, און ארויסזאגן לויט וועמען די הלכה איז. דער רמב"ם האָט אנגעהויבן זיין פּירוש ווען ער איז אלט געווען דריי און צוואנציג יאר. ער האט געארבעט אויף עס אויף זיינע כסדר'דיגע וואַנדער־וואָגלענישן, און ער האט עס געענדיגט זיבן יאר שפּעטער אין מצרים. ער האט געשריבן דעם פּירוש אין דער אַראַבישער שפּראַך, און מען האט עס איבערגעזעצט אויף לשון הקודש. עס איז געדרוקט צום סוף פון די גמרות. | |||
ר' יהודה אלחאריזי האט איבער געזעצט דעם סדר זרעים; ר' יוסף אלפועלי דעם סדר מועד; ר' יעקב עכסאי דעם סדר נשים; ר' שלמה ב"ר יוסף דעם סדר נזיקין; ר' נתנאל הרופא דעם סדר קדשים; אַן אומבאקאנטער איבערזעצער דעם סדר טהרות. ר' שמואל אבן תיבון האט איבערזעצט זיין פּירוש אויף פּרקי אבות, צו וועלכע עס זענען צוגעגעבן אויך די "שמונה פרקים" איבער עטיק און היגיענע. | |||
דער רמב"ם | אין זיין פירוש המשניות צום פרק חלק אין סנהדרין באהאנדלט דער רמב"ם אויך די פראגע, וואס זענען די עיקרים, די הויפט־יסודות פון דער אידישער אמונה, און ער רעכנט דארט אויס די עקרים, פון וועלכע עס זענען סטיליזירט געווארן די 13 "[[אני מאמין]]", וואס זענען אריינגענומען געווארן אין [[סידור]] צו זאגן יעדן טאג נאכ'ן דאוונען. | ||
=== | ===ספר המצוות=== | ||
דעם רמב"ם | דעם "ספר המצוות" האט דער רמב"ם פארפאסט אין אראביש. דער [[רמב"ן]] האט געשריבן השגות אויף עס. ר' שמואל אבן תבון האט עס איבערגעזעצט אויף לשון הקודש. אין פאַרלויף פון די יאָר־הונדערטער האבן עס די קאָפּירער פיל פארגרייזט. דער גאון [[הרב חיים העליר|ר' חיים העלער]], אויפן סמך פון ר' משה אבן תבון'ס איבערזעצונג לויט דעם מינכענער מאנוסקריפּט און לויט דעם לאנדאנער כתב יד און מיט נאָטן, באלייכטונגען און ערקלערונגען, לויט דעם אַראַבישן אָריגינאַל און ר' שלמה אבן איוב'ס איבערזעצונג, פארריכט די גרייזן, קאָרעגירט די ענדערונגען און ארויסגעגעבן א ריכטיגן טעקסט פונעם רמב"ם'ס "ספר המצוות". | ||
===אנדערע ווערק=== | |||
אחוץ די דאזיגע ספרים האט דער רמב"ם מחבר געווען אויך אנדערע וויכטיגע ספרים: שאלות ותשובות "פאר הדור"; "אגרת תימן" (וועגן משיח און פאלשע משיחים; "אגרת השמד" (גרינגער צו מאכן די לאגע פון די אנוסים, וועלכע זענען געווען געצוואונגען עפנטליך צו אנערקענען די מאכמעדאנישער רעליגיע און אין געהיים זענען זיי געבליבן אידן); "מלות הגיון" איבער [[לאגיק]] און פילאזאפישע באגריפן; "פרקי משה" איבער מעדיצינישע פראגעס; אויך אנדערע ספרים, וואס וועגן טייל פון זיי איז א צווייפל צי זיי שטאמען פון רמב"ם ("פרקי ההצלחה" און אנדערע). | |||
דער רמב"ם האט פארפאסט פּיוטים, ווי צום ביישפּיל "שערי עת רצון להפתח…" וואס געפינט זיך אין די ספרדים'ס תפילות. עס איז דא א תפלת הרופא מיוחס צום רמב"ם, אנדערע זאגן אז קומט נישט פון אים. | |||
==קאנטרעוועסיע איבער מוסלאמענער אנוס== | ==קאנטרעוועסיע איבער מוסלאמענער אנוס== | ||
עס איז אויך צו פארצייכענען די מיינונגס־פארשידנהייט, וואס איז אנטשטאנען צווישן די | עס איז אויך צו פארצייכענען די מיינונגס־פארשידנהייט, וואס איז אנטשטאנען צווישן די היסטאריקער אין דער פראגע, צי האט דער רמב"ם ווען ער איז געווען אין פעץ אין צפון־אפריקע, בעת דער שמד־גזירה, אנגענומען לפנים די מאכמעדאנישער רעליגיע. אזא באשולדיגונג איז געבראכט געווארן קעגן רמב"ם דורך זיינס א שונא, אן אראבישן דאקטאר, וועלכער האט וועגן דעם פאר'מסר'ט דעם רמב"ם צום עגיפטישן [[סולטאן]] און דעם רמב"מ'ס לעבן איז געווען דורך דעם אין געפאר. טייל היסטאריקער (גייגער און אנדערע) האבן געהאלטן די באשולדיגונג פאר א ריכטיגע, אבער א גאנצע רייע אנדערע היסטאריקער (מונק און אנדערע) האבן באוויזן, אז די באשולדיגונג איז א פאלשע, דער כבוד און די השפעה פון רמב"ם ביי אלע אידן איז געווען גרויס סיי ביי זיין לעבן און סיי נאכ'ן טויט. | ||
==שבחים== | ==שבחים== | ||
ווען מען איז אין | ווען מען איז אין ירושלים געוואויר געווארן פון רמב"מ'ס פטירה האט מען אין דער הפטורה געזאגט דעם סיפור פון עלי אין [[ספר שמואל]] מיט די ווערטער "כי נלקח ארון אלהים". מען האט געשריבן אויף אים "ממשה ועד משה לא קם כמשה", "פון [[משה רבינו]] איז נישט געווען אזוי ווי דער רמב"ם". אין תימן האט מען אין קדיש געזאגט "בחיי דמרנא ורבנא רבינו משה בן מימון". | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
וועגן רמב"ם זענען געשריבן געווארן זייער פיל | וועגן רמב"ם זענען געשריבן געווארן זייער פיל ספרים און ביכער און אפהאנדלונגען. אין דוד יעלינ'ס "רבי משה בן מימון" ([[ווארשע]] 1808) איז פארהאן א [[ביבליאגראפיע]] פון די אלע אויסגאבן; אבער זינט דעמאלט זענען צוגעקומען נאך פיל אנדערע אויסגאבן, באזונדער אין יאר 1988 ווען מען האט געפייערט דעם 800 געבורט־יאר פון רמב"ם. | ||
==די בילד== | ==די בילד== | ||
עס איז אויך פארהאן א בילד פון רמב"ם, אבער דאס בילד שטאמט פון זייער א שפעטער צייט און איז ווארשיינליך א פאלציפיקאט; דאקעגן איז פארהאן די אייגענע האנטשריפט פון רמב"ם און זיין | עס איז אויך פארהאן א בילד פון רמב"ם, אבער דאס בילד שטאמט פון זייער א שפעטער צייט און איז ווארשיינליך א פאלציפיקאט; דאקעגן איז פארהאן די אייגענע האנטשריפט פון רמב"ם און זיין אונטערשריפט. | ||
== רעפערענצן == | == רעפערענצן == | ||
| שורה 116: | שורה 124: | ||
[[he:רמב"ם]] | [[he:רמב"ם]] | ||