אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:דריידל"
(פארברייטערט געדאנקען) |
(←טעמים און רמזים: אויסגעקלארט) צייכנס: וויזועלע רעדאגירונג רוי-לינק |
||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
א '''דריידל''' (וועסט-יידיש: '''טרענדל'''; [[העברעאיש]]: סביבון) איז א שפילצייג מיט א דיקער קערפער און א שפיץ פון אונטן, אויף וועלכע עס איז געמאכט זיך צו דרייען. ביי אידן איז א מנהג צו שפילן דערמיט אין [[חנוכה]]. | א '''דריידל''' (וועסט-יידיש: '''טרענדל'''; [[העברעאיש]]: סביבון) איז א שפילצייג מיט א דיקער קערפער און א שפיץ פון אונטן, אויף וועלכע עס איז געמאכט זיך צו דרייען. ביי אידן איז א מנהג צו שפילן דערמיט אין [[חנוכה]]. | ||
דער מנהג צו שפילן דריידל אין חנוכה ווערט געברענגט אין ספרים, אויך די | דער מנהג צו שפילן דריידל אין חנוכה ווערט געברענגט אין די חסיד'ישע ספרים, אויך די חסיד'ישע רבי'ס האבן געשפילט דערין, עס ווערט דערמאנט אין ספר [[בני יששכר]], און אין ספר [[שיחות הר"ן]] סימן מ'. | ||
==טעמים און רמזים== | ==טעמים און רמזים== | ||
דער פארשפרייטער טעם צום מנהג, איז אז מיט דעם האבן זיך די קינדער געשפילט אין די צייטן פון די יוונים, וועלכע האבן נישט געלאזט לערנען תורה און מען האט געמוזט לערנען באהאלטענערהייט און ווען די יונים זענען געקומען האבן זיי זיך געמאכט ווי זיי שפילן דריידל. דער ערשטער מאל וואס אזא שילדערונג ווערט דערמאנט איז דורך ר' אברהם אליעזר הירשאוויץ פון קאוונא-פיטסבורג, אין זיין ספר "אוצר כל מנהגי ישורון" (סעינט לואיס תרע"ח), וואו ער ברענגט עס בשם רבי עזריאל זעליג קרעלענשטיין{{הערה|1={{היברובוקס|אברהם אליעזר הירשאוויץ|אוצר כל מנהגי ישרון|2604|page=95|מקום הוצאה=סעינט לואיס|שנת הוצאה=תרע"ח|עמ=57}}. ער צייכנט צו אז "הרב זיוו" ברענגט דאס שוין. וועגן די אידענטיטעטפון דעם הרב זיוו זע ..}}. | |||
א רמז צו דעם מנהג ווערט געברענגט בשם דעם [[רוי:רבי צבי אלימלך שפירא|בני יששכר]], אז וויבאלד אין חנוכה איז געווען אן [[איתערותא דלעילא]] דערפאר כאפט מען אן דעם דריידל פון אויבן, ווידעראום פורים ווען עס איז געווען [[איתערותא דלתתא]] כאפט מען אן דעם [[גראגער]] פון אונטן<ref>טעמי המנהגים בשם ... בשם "הריצ"א"</ref>. | |||
דער [[רוי:בני יששכר|בני יששכר]] ברענגט רמזים אויף האלצענע דריידלעך, דערפאר זענען דא וואס ניצן דייקא א דריידל פון האלץ. אנדערע רבי'ס האבן יא געשפילט יא מיט זילבערנע דריידלעך. אויך דער חתם סופר האט פארמאגט א זילבערנער דריידל. | |||
==נגהש== | ==נגהש== | ||
אויף די פיר זייטן פונעם דריידל זענען אויפגעקריצט די פיר אותיות נון, גימל, הא, און שין. דאס דינט אלס טייל פונעם שפיל צו אנצייגן דער אקט וואס דער שפילער דארף נעמען. | אויף די פיר זייטן פונעם דריידל זענען אויפגעקריצט די פיר אותיות: נון, גימל, הא, און שין. דאס דינט אלס טייל פונעם שפיל צו אנצייגן דער אקט וואס דער שפילער דארף נעמען. | ||
אין די חסידישע ספרים געפונט מען מערערע רמזים אויף די אותיות נגה"ש און זייער שייכות צו חנוכה, באזירט אויף די מימרא אז "מנהג ישראל תורה הוא | דער באקאנטער ערקלערונג אויף די פיר אותיות איז די [[ראשי תיבות]] "נס גדול היה שם". אין די חסידישע ספרים געפונט מען מערערע רמזים אויף די אותיות נגה"ש און זייער שייכות צו חנוכה, באזירט אויף די מימרא אז "מנהג ישראל תורה הוא". | ||
===נגהפ=== | ===נגהפ=== | ||
| שורה 28: | שורה 28: | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
* {{היברובוקס|יצחק טעסלער|אור ישראל|13594|page=50|קעפל=ה'דריידל' (סביבון) בחנוכה: מקורותיה, טעמיה ומנהגיה|באנד=יד|מקום הוצאה=מאנסי|שנת הוצאה=תשנ"ט|עמ=נ–ס}} | *{{היברובוקס|יצחק טעסלער|אור ישראל|13594|page=50|קעפל=ה'דריידל' (סביבון) בחנוכה: מקורותיה, טעמיה ומנהגיה|באנד=יד|מקום הוצאה=מאנסי|שנת הוצאה=תשנ"ט|עמ=נ–ס}} | ||
*[https://seforimblog.com/2024/12/april_fools_dreidel/ April Fools! Tracing the History of Dreidel Among Neo-Traditionalists and Neo-Hebraists], The Seforim Blog | *[https://seforimblog.com/2024/12/april_fools_dreidel/ April Fools! Tracing the History of Dreidel Among Neo-Traditionalists and Neo-Hebraists], The Seforim Blog | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
*{{אייוועלט|45415|דריידל - היסטאריע}} | *{{אייוועלט|45415|דריידל - היסטאריע}} | ||
* {{ויקישיבה|סביבון}} | *{{ויקישיבה|סביבון}} | ||
*[https://forum.otzar.org/viewtopic.php?f=24&t=2973 מנהג הסביבון ותולדות כינוי מנורת חנוכה - חנוכיה], אשכול אין אוצר החכמה | *[https://forum.otzar.org/viewtopic.php?f=24&t=2973 מנהג הסביבון ותולדות כינוי מנורת חנוכה - חנוכיה], אשכול אין אוצר החכמה{{ויקישיתוף בשורה|Category:Dreidels|דריידלעך}} | ||
{{חנוכה}} | {{חנוכה}} | ||
| שורה 40: | שורה 39: | ||
[[קאַטעגאָריע:שפילן]] | [[קאַטעגאָריע:שפילן]] | ||
[[he:סביבון]] | [[he:סביבון]] | ||
<references /> | |||
רעוויזיע פון 22:14, 31 דעצעמבער 2024
 |
דאס איז א דרעפט ארטיקל. עס איז אַן אַרבעט אין פּראָגרעס וואָס איז אָפן פאַר רעדאַגירונג דורך סיי וועם. ווען דער דרעפט איז פארטיג, ביטע גייט איבער דעם אריבערפירן טשעקליסט, זיכער צו מאכן אז עס איז גרייט. דערנאך קענט איר בעטן פון די דרעפט אריבערפירער אז זיי זאלן עס איבערגיין און אריבערפירן צום הויפט געביט. (אייער בקשה וועט פובליצירט ווערן אין המכלול:אריבערפירן דרעפטס, און דארט וועט אויך ערשיינען דער ענטפער - אויב פעלט אויס). |
א דריידל (וועסט-יידיש: טרענדל; העברעאיש: סביבון) איז א שפילצייג מיט א דיקער קערפער און א שפיץ פון אונטן, אויף וועלכע עס איז געמאכט זיך צו דרייען. ביי אידן איז א מנהג צו שפילן דערמיט אין חנוכה.
דער מנהג צו שפילן דריידל אין חנוכה ווערט געברענגט אין די חסיד'ישע ספרים, אויך די חסיד'ישע רבי'ס האבן געשפילט דערין, עס ווערט דערמאנט אין ספר בני יששכר, און אין ספר שיחות הר"ן סימן מ'.
טעמים און רמזים
דער פארשפרייטער טעם צום מנהג, איז אז מיט דעם האבן זיך די קינדער געשפילט אין די צייטן פון די יוונים, וועלכע האבן נישט געלאזט לערנען תורה און מען האט געמוזט לערנען באהאלטענערהייט און ווען די יונים זענען געקומען האבן זיי זיך געמאכט ווי זיי שפילן דריידל. דער ערשטער מאל וואס אזא שילדערונג ווערט דערמאנט איז דורך ר' אברהם אליעזר הירשאוויץ פון קאוונא-פיטסבורג, אין זיין ספר "אוצר כל מנהגי ישורון" (סעינט לואיס תרע"ח), וואו ער ברענגט עס בשם רבי עזריאל זעליג קרעלענשטיין[1].
א רמז צו דעם מנהג ווערט געברענגט בשם דעם בני יששכר, אז וויבאלד אין חנוכה איז געווען אן איתערותא דלעילא דערפאר כאפט מען אן דעם דריידל פון אויבן, ווידעראום פורים ווען עס איז געווען איתערותא דלתתא כאפט מען אן דעם גראגער פון אונטן[2].
דער בני יששכר ברענגט רמזים אויף האלצענע דריידלעך, דערפאר זענען דא וואס ניצן דייקא א דריידל פון האלץ. אנדערע רבי'ס האבן יא געשפילט יא מיט זילבערנע דריידלעך. אויך דער חתם סופר האט פארמאגט א זילבערנער דריידל.
נגהש
אויף די פיר זייטן פונעם דריידל זענען אויפגעקריצט די פיר אותיות: נון, גימל, הא, און שין. דאס דינט אלס טייל פונעם שפיל צו אנצייגן דער אקט וואס דער שפילער דארף נעמען.
דער באקאנטער ערקלערונג אויף די פיר אותיות איז די ראשי תיבות "נס גדול היה שם". אין די חסידישע ספרים געפונט מען מערערע רמזים אויף די אותיות נגה"ש און זייער שייכות צו חנוכה, באזירט אויף די מימרא אז "מנהג ישראל תורה הוא".
נגהפ
אין ארץ ישראל האבן מאנכע געטוישט אויף נגהפ, וויבאלד זיי זאגן נס גדול היה פה. אנדערע קריטיקירן דאס, וויבאלד אין די ספרים זענען דא מערערע רמזים אויף די אותיות נגה"ש, און זיי טענה'ן אז שם גייט ארויף אויפ'ן בית המקדש, נישט אויף ארץ ישראל.
מנהגים
מיר געפונען מערערע אדמורים און רבנים וואס האבן געשפילט דריידלעך מיט זייערע קינדער און אייניקלעך.
אלגעמיינע היסטאריע
דער דריידל איז אויף געווען א שפילעריי אין די אלגעמיינע וועלט, מען געפונט דאס אלס גאר א פארצייטישע שפיל אין די אלטע צייטן.
ביבליאגראפיע
- יצחק טעסלער, "ה'דריידל' (סביבון) בחנוכה: מקורותיה, טעמיה ומנהגיה", אור ישראל יד, מאנסי, תשנ"ט, עמ' נ–ס
- April Fools! Tracing the History of Dreidel Among Neo-Traditionalists and Neo-Hebraists, The Seforim Blog
דרויסנדיגע לינקס
- "דריידל - היסטאריע", אשכול אויף אייוועלט
- דער ארטיקל "סביבון", אויפ'ן "ויקישיבה" זייטל
- מנהג הסביבון ותולדות כינוי מנורת חנוכה - חנוכיה, אשכול אין אוצר החכמה
- מידיע און בילדער איבער דריידלעך אויף וויקיקאמאנס
| חנוכה | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| מצוות | קריאת ההלל • צינדן חנוכה ליכט • פרסומי ניסא | 
| |||||
| חנוכה ליכט | חנוכה מנורה • הדלקה עושה מצוה • כבתה זקוק לה | ||||||
| היסטאריע |
| ||||||
| תפילות און פיוטים | על הנסים • הנרות הללו • מעוז צור • אכלו משמנים | ||||||
| מנהגים | לאטקע • פאנטשקע • דריידל • חנוכה געלט | ||||||
| פארשידנס | שבת חנוכה • זאת חנוכה • בית יוספ'ס קשיא • ווייסע הויז חנוכה צערעמאניע • קרבנות הנשיאים | ||||||
- ↑ אברהם אליעזר הירשאוויץ, אוצר כל מנהגי ישרון, סעינט לואיס, תרע"ח, עמ' 57. ער צייכנט צו אז "הרב זיוו" ברענגט דאס שוין. וועגן די אידענטיטעטפון דעם הרב זיוו זע ..
- ↑ טעמי המנהגים בשם ... בשם "הריצ"א"