175
רעדאגירונגען
←אפּשטאם: פארברייטערט
(מקור צום נוסח הפיוט) |
(←אפּשטאם: פארברייטערט) |
||
| שורה 36: | שורה 36: | ||
'''אכלו משמנים''' איז א ליד וואס ווערט געזינגען ביי דער סעודה פון שבת [[חנוכה]], בעיקר ביי [[אשכנזים]]. פארפאסט געווארן שפעטסטנס אין די ה'ק' יארן דורך אן אנאנימען פייטן מיטן נאמען '''אברהם'''. | '''אכלו משמנים''' איז א ליד וואס ווערט געזינגען ביי דער סעודה פון שבת [[חנוכה]], בעיקר ביי [[אשכנזים]]. פארפאסט געווארן שפעטסטנס אין די ה'ק' יארן דורך אן אנאנימען פייטן מיטן נאמען '''אברהם'''. | ||
==אפּשטאם== | ==אפּשטאם און מחבר== | ||
מען געפונט שוין דעם זמר אין כתבי יד פון [[אשכנז]] און [[איטאליע]], פון ארום די ר' יארן<ref>גבריאל וואסערמאן, "Liturgical poems of Ḥanukka from Europe" (ערשטער טייל אין ענגליש און צווייטער טייל אין העברעאיש), 2016 (דאקטוראט). דער פיוט אכלו משמנים לויט כתבי יד מיט פירושים און שינויי נוסחאות, ערשיינט אין צווייטן טייל זייטן 467–468. - ער צייגט אז עס ערשיינט אין כתבי יד פונעם פופצנטן און זעכצנטן יארהונדערט.</ref>. עס איז געדרוקט געווארן אין סידורים און אין בענטשערלעך און זמירות'לעך געדרוקט אין אייראפע, אנגעהויבן פון א בענטשערל געדרוקט אין [[פראג]] אנגעבליך פון יאר רע"ה{{הערה|{{אוצר החכמה|2=ברכת המזון וזמירות|3=143000|page=54|מקום הוצאה=פראג|שנת הוצאה=ער"ה|עמ=50}} - ס'איז געדרוקט זייט ביי זייט מיט א זמר אויף פורים מיט'ן זעלבן געבוי און אקראסטיך. אויך אין די כתבי יד זענען די ביידע געווענליך אינאייינעם.}}. אויך איז עס געדרוקט אין רבי בנימין הכהן'ס מחזור, פון יאר ש"כ{{הערה|{{היברובוקס|בנימין הלוי|מחזור מעגלי צדק|7069|page=47|מקום הוצאה=סאביאנעטא|שנת הוצאה=ש"כ|עמ=כג}}}}. | מען געפונט שוין דעם זמר אין כתבי יד פון [[אשכנז]] און [[איטאליע]], פון ארום די ר' יארן<ref>גבריאל וואסערמאן, "Liturgical poems of Ḥanukka from Europe" (ערשטער טייל אין ענגליש און צווייטער טייל אין העברעאיש), 2016 (דאקטוראט). דער פיוט אכלו משמנים לויט כתבי יד מיט פירושים און שינויי נוסחאות, ערשיינט אין צווייטן טייל זייטן 467–468. - ער צייגט אז עס ערשיינט אין כתבי יד פונעם פופצנטן און זעכצנטן יארהונדערט.</ref>. עס איז געדרוקט געווארן אין סידורים און אין בענטשערלעך און זמירות'לעך געדרוקט אין אייראפע, אנגעהויבן פון א בענטשערל געדרוקט אין [[פראג]] אנגעבליך פון יאר רע"ה{{הערה|{{אוצר החכמה|2=ברכת המזון וזמירות|3=143000|page=54|מקום הוצאה=פראג|שנת הוצאה=ער"ה|עמ=50}} - ס'איז געדרוקט זייט ביי זייט מיט א זמר אויף פורים מיט'ן זעלבן געבוי און אקראסטיך. אויך אין די כתבי יד זענען די ביידע געווענליך אינאייינעם.}}. אויך איז עס געדרוקט אין רבי בנימין הכהן'ס מחזור, פון יאר ש"כ{{הערה|{{היברובוקס|בנימין הלוי|מחזור מעגלי צדק|7069|page=47|מקום הוצאה=סאביאנעטא|שנת הוצאה=ש"כ|עמ=כג}}}}. | ||
דער מחבר פונעם זמר איז אנגעצייכנט אויף די [[אקראסטיך]] אלס '''אברהם''', עס | דער מחבר פונעם זמר איז אנגעצייכנט אויף די [[אקראסטיך]] אלס '''אברהם''', עס זענען אבער נישט באקאנט קיין פרטים איבער אים. געוויסע סידורים האבן אים באצייכנט אלס [[רבי אברהם אבן עזרא]]. | ||
די ערשטע מקורות פונעם יחוס צום אבן עזרא געפינען מיר ערשט אין די ת"ר יארן. צוערשט אין געוויסע אויפלאגעס פון ליקוטי צבי, אנגעהויבן פון זיטאמיר תרי"ז{{הערה|דורך ר’ יוסף הארעדעצקי, וועלכע האט ארויסגעגעבן כאטש דריי אויפלאגעס פון ליקוטי צבי מיט פילע הוספות. ער רעכנט דעם פיוט צווישן די הוספות וואס ער האט צוגעשטעלט צום ליקוטי צבי, אבער ער געט נישט אן פון וואו ער האט גענומען דעם יחוס צום אבן עזרא.}}, און פון דארט צום סידור בית יעקב{{הערה|”בית יעקב” איז דער יעב"ץ סידור מיט פיל הוספות, אנגעבליך פון ר’ משה יודקיס שו"ב פון ברדיטשוב. צוערשט אין תרמ”א, שפעטער אין תרמ”ה? און דערנאך אין תרס”ד, ועוד. צווישן די הוספות איז דער זמר אכלו משמנים מיטן יחוס צום אבן עזרא. - ס'איז גענומען פון ליקוטי צבי, ווי עס ווייזט דאס אז ביי ביידע איז בטעות איבערגעהיפט געווארן א שורה אינעם זמר, און ס'איז גרייזיג געדרוקט "רך וטוב יחדלון מניסוך המים". זע אין {{אייוועלט|https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=5655874#p5655874}}}} פון די ערשטע אויפלאגע ווארשא תרמ"א. אויך ערשייינט עס אין א זמירות ”שלשה ספרים נפתחים” מיטן פירוש פרחי שושנים{{הערה| געדרוקט דורך מנחם אליעזר מאהלער פון צאנז אין תרנ”ט, און ס’איז עטליכע מאל איבערגעדרוקט געווארן}}, פון [[מנחם אליעזר מאהלער]] פון [[צאנז]], וועלכער איז אויך מאריך אין זיין הקדמה ’עת הזמיר’ צו פארענטפערן דעם זמר. | |||
עס איז אבער בכלל נישט מסתבר אז דאס זאל קומען פונעם אבן עזרא<ref>שער יששכר ...</ref>, חוץ וואס די געבוי פונעם זמר איז בכלל נישט ווי דעם אבן עזרא'ס שירים<ref>שפיגל ...</ref>. | |||
==אינהאלט== | ==אינהאלט== | ||