אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "ניסן"
(המשך) |
(עפעס השלמות דערווייל) |
||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
חודש ניסן פאלט געווענליך אויס בערך אין פאראלעל מיט דער מאנאט [[אפריל]] אין [[גרעגאריאנישער קאלענדאר|גרעגאריאנישן קאלענדאר]], ביי די אנהייב פון סעזאן פון [[פרילינג]] אין דעם [[צפון האלבקיילעך]] און פון [[הערבסט]] אין דעם [[דרום האלבקיילעך]] (וואו עס איז גלייך צו חודש [[תשרי]] אין צפון האלבקיילעך). | חודש ניסן פאלט געווענליך אויס בערך אין פאראלעל מיט דער מאנאט [[אפריל]] אין [[גרעגאריאנישער קאלענדאר|גרעגאריאנישן קאלענדאר]], ביי די אנהייב פון סעזאן פון [[פרילינג]] אין דעם [[צפון האלבקיילעך]] און פון [[הערבסט]] אין דעם [[דרום האלבקיילעך]] (וואו עס איז גלייך צו חודש [[תשרי]] אין צפון האלבקיילעך). | ||
אין רוב יארן, פאלט אויס [[פיר תקופות|תקופת ניסן]] אין דעם חודש. | |||
== אין דער לוח == | == אין דער לוח == | ||
| שורה 12: | שורה 14: | ||
=== אלס ערשטער חודש === | === אלס ערשטער חודש === | ||
{{להשלים}} | {{להשלים}} | ||
דער חודש ווערט באצייכנט אין פסוק אלס דער אנהייב פון אלע חדשים: | |||
{{ציטוט | |||
| הַחֹ֧דֶשׁ הַזֶּ֛ה לָכֶ֖ם רֹ֣אשׁ חֳדָשִׁ֑ים | |||
רִאשׁ֥וֹן הוּא֙ לָכֶ֔ם לְחָדְשֵׁ֖י הַשָּׁנָֽה | |||
| מקור = {{תנ"ך|שמות|יב|ב}} | |||
| שורות = יא | |||
| מירכאות = כן | |||
}} | |||
לויט דער [[רמב"ן]], איז א [[מצוה]] צו ציילן די חדשים פון ניסן, [[זכירת יציאת מצרים|שטענדיג צו דערמאנען]] יציאת מצרים. די חדשים פארמאגן דעריבער נישט קיין באזונדערע נעמען אין די תורה, נאר זיי ווערן שטענדיג דערמאנט לויט זייער צאל פון ניסן{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יב|א|מפרש=רמב"ן}}}}. [[רבי יוסף אלבו]] ערקלערט אז די מצוה איז געווען צייטווייליג, און נאך גלות בבל האט מען געטוישט צו די בבלי'שע נעמען צו דערמאנען אז מיר זענען פון דארט אויסגעלייזט געווארן{{הערה|רבי יוסף אלבו, [[ספר העיקרים]], [[שית:Sefer_HaIkkarim,_Maamar_3/16|מאמר שלישי פרק ט"ז]], בדעת רמב"ן}}. אנדערע קריגן אז די מצוה גייט נאך ווייטער אן, כאטש די חדשים ווערן שוין גערופן מיט נעמען, און ווען מען ציילט די חדשים דארפן זיי געציילט ווערן אנגעהויבן פון ניסן{{הערה|רבי יעקב בן חביב, פירוש 'הכותב' אויף עין יעקב אנהייב מגילה; גט פשוט, סימן קכ"ו ס"ק ל"ה.}}. | |||
== נאמען == | == נאמען == | ||
אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "החודש הראשון"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יב|ב}}; {{תנ"ך|אסתר|ג|ז}}.}}. דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "ניסן" אין [[בבל]] און אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, פון אכד'יש Nisanu, וואס ווערט פארגעשלאגן צו באדייטן "שפראצונג" (ווי ניצן אין לשון קודש) אדער "אנהייב"{{הערה|{{צ-מאמר|מחבר=W. Muss-Arnolt|שם=The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents|כתב עת=Journal of Biblical Literature|כרך=11|עמ=72–94|שנת הוצאה=1892|קישור=https://hdl.handle.net/2027/mdp.39015030576584|JSTOR=3259081}}|כיוון=שמאל}}. אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}, און עס ווערט דערמאנט אין תנ"ך: {{ציטוטון|בַּחֹדֶשׁ הָרִאשׁוֹן הוּא חֹדֶשׁ נִיסָן|{{תנ"ך|אסתר|ג|ז}}}}. | אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "החודש הראשון"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יב|ב}}; {{תנ"ך|אסתר|ג|ז}}.}}. די תורה דערמאנט עס אויך מיט'ן נאמען "חודש האביב"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|לד|יח}}; {{תנ"ך|דברים|טז|א}}.}}, וויבאלד עס דארף געפאלן אין דער סעזאן פון פרילינג ווען די תבואה הייבט אן ווערן געצייטיגט{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כא|א}}, און רש"י.}}. דער נאמען ווערט אויך אויסגעטייטשט אלס [[רמז]]: אב י"ב, זייענדיג דער שפיץ פון אלע צוועלף חדשים{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יג|ד|מפרש=רבינו בחיי}}; }} | ||
דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "ניסן" אין [[בבל]] און אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, פון אכד'יש Nisanu, וואס ווערט פארגעשלאגן צו באדייטן "שפראצונג" (ווי ניצן אין לשון קודש) אדער "אנהייב"{{הערה|{{צ-מאמר|מחבר=W. Muss-Arnolt|שם=The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents|כתב עת=Journal of Biblical Literature|כרך=11|עמ=72–94|שנת הוצאה=1892|קישור=https://hdl.handle.net/2027/mdp.39015030576584|JSTOR=3259081}}|כיוון=שמאל}}. אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}, און עס ווערט דערמאנט אין תנ"ך: {{ציטוטון|בַּחֹדֶשׁ הָרִאשׁוֹן הוּא חֹדֶשׁ נִיסָן|{{תנ"ך|אסתר|ג|ז}}}}. | |||
דער נאמען איז אויך געווארן אויסגעטייטשט פון לשון "[[נס]]", ווייל אין דעם חודש האט השי"ת באוויזן זיינע ניסים פאר די אידן{{הערה|זעט: [[יעקב ישראל סטאל]], "[https://www.machonso.org/hamaayan/?gilayon=25&id=922 שמו של חודש ניסן על-שֵׁם הניסים]", '''[[המעין]]''' נב [ג] (ניסן תשע"ב), עמ' 15–23.}}. | דער נאמען איז אויך געווארן אויסגעטייטשט פון לשון "[[נס]]", ווייל אין דעם חודש האט השי"ת באוויזן זיינע ניסים פאר די אידן{{הערה|זעט: [[יעקב ישראל סטאל]], "[https://www.machonso.org/hamaayan/?gilayon=25&id=922 שמו של חודש ניסן על-שֵׁם הניסים]", '''[[המעין]]''' נב [ג] (ניסן תשע"ב), עמ' 15–23.}}. | ||
די פאלאשן רופן דעם חודש 'ליסן'. | |||
אין דער {{קישור שפה|עברית|לוח גזר|גזר קאלענדאר}} ווערט דער חודש אנגערופן "יֶרַח עֲצַד פִּשְׁתָ", דער חודש פון אויסרייסן די [[פלאקס]]{{הערה|{{קישור כללי|אדרעס=https://lib.cet.ac.il/PAGES/item.asp?item=4291|קעפל=גזר קאלענדאר}}}}. | |||
== סימבאלן און אייגנשאפטן == | == סימבאלן און אייגנשאפטן == | ||
| שורה 26: | שורה 45: | ||
דער צירוף פון [[שם הוי"ה]] אין דעם חודש איז יהו"ה{{הערה|[[אר"י]], פרי עץ חיים, שער י"ט פרק ג'}}, וואס גייט ארויס פון פסוק {{ציטוטון|'''יִ'''שְׂמְחוּ '''הַ'''שָּׁמַיִם '''וְ'''תָגֵל '''הָ'''אָרֶץ}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|מט|יא}}ִ}}. | דער צירוף פון [[שם הוי"ה]] אין דעם חודש איז יהו"ה{{הערה|[[אר"י]], פרי עץ חיים, שער י"ט פרק ג'}}, וואס גייט ארויס פון פסוק {{ציטוטון|'''יִ'''שְׂמְחוּ '''הַ'''שָּׁמַיִם '''וְ'''תָגֵל '''הָ'''אָרֶץ}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|מט|יא}}ִ}}. | ||
דער מלאך [[מיכאל]] הערשט איבער דעם חודש{{הערה|{{זוהר|יתרו}}}}. | |||
דער ערשטער האלב חודש ענדיגט די צייט פון "קור", און דער צווייטער האלב חודש הייבט אן די צייט פון "קציר", וועלכע ווערן דערמאנט אין פסוק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב}}}} {{ציטוטון|זֶרַע וְקָצִיר וְקֹר וָחֹם וְקַיִץ וָחֹרֶף וְיוֹם וָלַיְלָה לֹא יִשְׁבֹּתוּ}}{{הערה|{{בבלי|בבא מציעא|קו|ב}}}}. | |||
== דינים און מנהגים == | == דינים און מנהגים == | ||
{{להשלים}} | {{להשלים}} | ||
[[בית דין]] טוט נישט רופן צו [[דין תורה]] אין חודש ניסן, וויבאלד דער בעל דין איז פארנומען מיט די ימים טובים פון חודש{{הערה|{{שלחן ערוך|חושן משפט|ה|ב}}}}. | |||
== מועדים וזמנים == | == מועדים וזמנים == | ||
{{להשלים}} | {{להשלים}} | ||
* '''[[שבת החודש]]''' – געפאלט אויס אין טייל יארן אין שבת ראש חודש ניסן{{ביאור|אין [[הכז יאר|הכז]], [[בשז יאר|בשז]], און [[גכז יאר]]ן, ארום 28.03% פון אלע יארן.}}. | * '''[[שבת החודש]]''' – געפאלט אויס אין טייל יארן אין שבת ראש חודש ניסן{{ביאור|אין [[הכז יאר|הכז]], [[בשז יאר|בשז]], און [[גכז יאר]]ן, ארום 28.03% פון אלע יארן.}}. | ||
==נאטיצן== | ==נאטיצן== | ||
{{ביאורים}} | {{ביאורים}} | ||
רעוויזיע פון 12:09, 8 אפריל 2024
ניסן איז דער זיבעטער חודש אין דער אידישער יאר, ציילנדיג פון תשרי, און דער ערשטער חודש ציילנדיג פון ניסן.
חודש ניסן פאלט געווענליך אויס בערך אין פאראלעל מיט דער מאנאט אפריל אין גרעגאריאנישן קאלענדאר, ביי די אנהייב פון סעזאן פון פרילינג אין דעם צפון האלבקיילעך און פון הערבסט אין דעם דרום האלבקיילעך (וואו עס איז גלייך צו חודש תשרי אין צפון האלבקיילעך).
אין רוב יארן, פאלט אויס תקופת ניסן אין דעם חודש.
אין דער לוח
אין דער באשטימטער אידישער לוח איז ניסן אלעמאל א "חודש מלא" פון דרייסיג טעג[1]. דער פאריגער חודש, אדר אדער אדר ב' (אין פאל פון עיבור יאר), איז אלעמאל א "חודש חסר" פון 29 טעג, און ראש חודש ניסן באשטייט דעריבער פון איין טאג, א' ניסן[1]. חודש ניסן קען זיך אנהייבן אין א זונטאג, דינסטאג, דאנערשטאג אדער שבת[2].
אין די צייטן וואס מען האט באשטימט די חדשים על פי הראייה, פלעגן די שליחים פון בית דין ארויספארן צו די ווייטע פלעצער מודיע צו זיין ווען מען האט באשטימט ראש חודש ניסן, מען זאל וויסן ווען עס פאלט אויס פסח[3].
אלס ערשטער חודש
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:להשלים
פארלאנגטע פאראמעטער [ נושא ] פעלן
דער חודש ווערט באצייכנט אין פסוק אלס דער אנהייב פון אלע חדשים:
הַחֹ֧דֶשׁ הַזֶּ֛ה לָכֶ֖ם רֹ֣אשׁ חֳדָשִׁ֑ים
רִאשׁ֥וֹן הוּא֙ לָכֶ֔ם לְחָדְשֵׁ֖י הַשָּׁנָֽה
לויט דער רמב"ן, איז א מצוה צו ציילן די חדשים פון ניסן, שטענדיג צו דערמאנען יציאת מצרים. די חדשים פארמאגן דעריבער נישט קיין באזונדערע נעמען אין די תורה, נאר זיי ווערן שטענדיג דערמאנט לויט זייער צאל פון ניסן[4]. רבי יוסף אלבו ערקלערט אז די מצוה איז געווען צייטווייליג, און נאך גלות בבל האט מען געטוישט צו די בבלי'שע נעמען צו דערמאנען אז מיר זענען פון דארט אויסגעלייזט געווארן[5]. אנדערע קריגן אז די מצוה גייט נאך ווייטער אן, כאטש די חדשים ווערן שוין גערופן מיט נעמען, און ווען מען ציילט די חדשים דארפן זיי געציילט ווערן אנגעהויבן פון ניסן[6].
נאמען
אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "החודש הראשון"[7]. די תורה דערמאנט עס אויך מיט'ן נאמען "חודש האביב"[8], וויבאלד עס דארף געפאלן אין דער סעזאן פון פרילינג ווען די תבואה הייבט אן ווערן געצייטיגט[9]. דער נאמען ווערט אויך אויסגעטייטשט אלס רמז: אב י"ב, זייענדיג דער שפיץ פון אלע צוועלף חדשים[10]
דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "ניסן" אין בבל און אין מעסאפאטאמיע בכלל, פון אכד'יש Nisanu, וואס ווערט פארגעשלאגן צו באדייטן "שפראצונג" (ווי ניצן אין לשון קודש) אדער "אנהייב"[11]. אין די תקופה פון גלות בבל און שיבת ציון איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים[12], און עס ווערט דערמאנט אין תנ"ך: ”בַּחֹדֶשׁ הָרִאשׁוֹן הוּא חֹדֶשׁ נִיסָן” (אסתר ג, ז).
דער נאמען איז אויך געווארן אויסגעטייטשט פון לשון "נס", ווייל אין דעם חודש האט השי"ת באוויזן זיינע ניסים פאר די אידן[13].
די פאלאשן רופן דעם חודש 'ליסן'.
אין דער גזר קאלענדאר (עב') ווערט דער חודש אנגערופן "יֶרַח עֲצַד פִּשְׁתָ", דער חודש פון אויסרייסן די פלאקס[14].
סימבאלן און אייגנשאפטן
דער מזל פון דעם חודש איז מזל טלה[15], צוליב א שטערן גרופע וואס האט אמאל געדינט אלס הינטערגרונט צו די זון אין דעם חודש[א]. אין די ים המלח מגילות פון דער כת פון קומראן איז מזל שור דער מזל פון חודש ניסן[17].
לויט דער זוהר, איז חודש ניסן קעגן שבט ראובן[18]. לויט אנדערע, איז עס קעגן שבט יהודה[19], אדער קעגן שבט יוסף[20], אדער קעגן שבט לוי[21].
חודש אדר איז קעגן דעם אות ת[15].
דער צירוף פון שם הוי"ה אין דעם חודש איז יהו"ה[22], וואס גייט ארויס פון פסוק ”יִשְׂמְחוּ הַשָּׁמַיִם וְתָגֵל הָאָרֶץ”[23].
דער מלאך מיכאל הערשט איבער דעם חודש[24].
דער ערשטער האלב חודש ענדיגט די צייט פון "קור", און דער צווייטער האלב חודש הייבט אן די צייט פון "קציר", וועלכע ווערן דערמאנט אין פסוק[25] ”זֶרַע וְקָצִיר וְקֹר וָחֹם וְקַיִץ וָחֹרֶף וְיוֹם וָלַיְלָה לֹא יִשְׁבֹּתוּ”[26].
דינים און מנהגים
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:להשלים
פארלאנגטע פאראמעטער [ נושא ] פעלן
בית דין טוט נישט רופן צו דין תורה אין חודש ניסן, וויבאלד דער בעל דין איז פארנומען מיט די ימים טובים פון חודש[27].
מועדים וזמנים
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:להשלים
פארלאנגטע פאראמעטער [ נושא ] פעלן
נאטיצן
רעפערענצן
- ↑ 1.0 1.1 משנה תורה לרמב"ם, הלכות קידוש החודש, פרק ח', הלכות ד'–ה'
- ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תכ"ח, סעיף ב'
- ↑ ראש השנה יח, א
- ↑ רמב"ן, שמות יב, א
- ↑ רבי יוסף אלבו, ספר העיקרים, מאמר שלישי פרק ט"ז, בדעת רמב"ן
- ↑ רבי יעקב בן חביב, פירוש 'הכותב' אויף עין יעקב אנהייב מגילה; גט פשוט, סימן קכ"ו ס"ק ל"ה.
- ↑ שמות יב, ב; אסתר ג, ז.
- ↑ שמות לד, יח; דברים טז, א.
- ↑ ראש השנה כא, א, און רש"י.
- ↑ רבינו בחיי, שמות יג, ד;
- ↑ W. Muss-Arnolt, "The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents", Journal of Biblical Literature 11, 1892, עמ' 72–94, JSTOR 3259081
- ↑ תלמוד ירושלמי, מסכת ראש השנה, פרק א', הלכה ב'
- ↑ זעט: יעקב ישראל סטאל, "שמו של חודש ניסן על-שֵׁם הניסים", המעין נב [ג] (ניסן תשע"ב), עמ' 15–23.
- ↑ גזר קאלענדאר
- ↑ 15.0 15.1 ספר יצירה פרק ה' משנה ז'
- ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות יסודי התורה, פרק ג', הלכה ז'
- ↑ בילד.
- ↑ ספר הזוהר, חלק א, דף קע"ג, עמוד א'. אזוי שטייט אויך אין קידוש ירחים לחודש ניסן פון רבי פינחס ברבי יעקב הכהן; מגלה עמוקות, פרשת בא דרוש ד'; סידור בית יעקב להיעב"ץ, שער המפקד; ויקח משה, נאך פרשת ויחי.
- ↑ ילקוט שמעוני, שמות, רמז תי"ח; רבי אברהם בן עזריאל, ערוגת הבושם, חלק א' עמוד 289; רבי יוסף ג’יקטיליה, שערי אורה, סוף שער ה'; מאמר כליל תכלת להאר"י, סוף ספר יצירה; פירוש הגר"א, סוף ספר יצירה; פרי צדיק, מאמרי ראש חודש אייר, און צדקת הצדיק פסקא רנ"ז.
- ↑ יערות דבש חלק א', סוף דרוש ב'
- ↑ רסיסי לילה אות ל"ט
- ↑ אר"י, פרי עץ חיים, שער י"ט פרק ג'
- ↑ בראשית מט, יאִ
- ↑ ספר הזוהר, פרשת יתרו
- ↑ בראשית ח, כב
- ↑ בבא מציעא קו, ב
- ↑ שולחן ערוך, חושן משפט, סימן ה', סעיף ב'
| חדשים פון יאר | ||
|---|---|---|
|
