אספקלריה רעדאקטארן
1,366
רעדאגירונגען
←וויפיל צינדט מען: פארברייטערט
(←עלעקטריק ליכט: פארברייטערט) |
(←וויפיל צינדט מען: פארברייטערט) |
||
| שורה 39: | שורה 39: | ||
* די [[תוספות]]{{הערה|{{בבלי|שבת|כא|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=והמהדרין מן המהדרין}}.}} האלטן אז נאר די בעל הבית צינדט ליכט, און ער צינדט יעדן טאג מיט נאך איין ליכט מער{{הערה|ווי גע'פסק'נט ווי בית הלל.}} ווי די נעכטיגע{{ביאור|זיי האלטן אז מהדרין און מהדרין מן המהדרין זענען אויף די זעלבער שטאפל העכער פון נר איש וביתו, אדער יעדער איינער, אדער נאר די בעל הבית אבער מוסיף והולך.}}, און אזוי נעמט אן די [[שולחן ערוך]]{{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעא|ב}}.}}, און אזוי פיהרן זיך די [[ספרדים]] און [[תימן|תימנ'ע]]. | * די [[תוספות]]{{הערה|{{בבלי|שבת|כא|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=והמהדרין מן המהדרין}}.}} האלטן אז נאר די בעל הבית צינדט ליכט, און ער צינדט יעדן טאג מיט נאך איין ליכט מער{{הערה|ווי גע'פסק'נט ווי בית הלל.}} ווי די נעכטיגע{{ביאור|זיי האלטן אז מהדרין און מהדרין מן המהדרין זענען אויף די זעלבער שטאפל העכער פון נר איש וביתו, אדער יעדער איינער, אדער נאר די בעל הבית אבער מוסיף והולך.}}, און אזוי נעמט אן די [[שולחן ערוך]]{{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעא|ב}}.}}, און אזוי פיהרן זיך די [[ספרדים]] און [[תימן|תימנ'ע]]. | ||
* דער [[רמ"א]]{{הערה|הגהות הרמ"א על {{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעא|ב}}.}}{{ביאור|זענען פארהאן וואס לערנען אין [[רמב"ם]]{{הערה|{{רמב"ם|מגילה וחנוכה|ד|א|נאמען=אן|ספר=זמנים}}.}} אז אויך ער האלט אזוי{{הערה|אזוי שרייבט די [[רבי יואל סירקיש|ב"ח]] אין {{ויקיטקסט|טור אורח חיים תרעא#בית חדש (ב"ח)|אורח חיים סימן תרעא סעיף קטן ג}}; דער [[באר היטב]] אין {{ויקיטקסט|שולחן ערוך אורח חיים תרעא ב#באר היטב|סימן תרעא מעיף קטן ג}}, אבער סאיז נישט קיין קלארער זאך, זעט אויך אין שו"ת חבל נחלתו {{ויקיטקסט|חבל נחלתו טו|סימן יט}}; {{אוצר החכמה||בית הלוי – סוגיות חנוכה זייט 21|623101|עמוד=21}} דיבור המתחיל אמר רבי זירא; חדושי מרן רי"ז הלוי הלכות חנוכה פרק ד הלכה א; {{אוצר החכמה||מנחת אשר מועדים (חנוכה) זייט כט|171700|עמוד=36}}; [https://www.ybm.org.il/lesson?lesson=11733&format=V הרב נחום אליעזר ראבינאוויטש-הדלקת נר חנוכה] און נאך.}}.}} אז מהדרין מן המהדרין איז א שטאפל העכער די מהדרין אז סיי יעדער באזונדער פון די הויזגעזונד צינדט אליין, און סיי אז מצינדט אויפן סדר פון מוסיף והולך, און אזוי פיהרן זיך די [[אשכנזים]]. | * דער [[רמ"א]]{{הערה|הגהות הרמ"א על {{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעא|ב}}.}}{{ביאור|זענען פארהאן וואס לערנען אין [[רמב"ם]]{{הערה|{{רמב"ם|מגילה וחנוכה|ד|א|נאמען=אן|ספר=זמנים}}.}} אז אויך ער האלט אזוי{{הערה|אזוי שרייבט די [[רבי יואל סירקיש|ב"ח]] אין {{ויקיטקסט|טור אורח חיים תרעא#בית חדש (ב"ח)|אורח חיים סימן תרעא סעיף קטן ג}}; דער [[באר היטב]] אין {{ויקיטקסט|שולחן ערוך אורח חיים תרעא ב#באר היטב|סימן תרעא מעיף קטן ג}}, אבער סאיז נישט קיין קלארער זאך, זעט אויך אין שו"ת חבל נחלתו {{ויקיטקסט|חבל נחלתו טו|סימן יט}}; {{אוצר החכמה||בית הלוי – סוגיות חנוכה זייט 21|623101|עמוד=21}} דיבור המתחיל אמר רבי זירא; חדושי מרן רי"ז הלוי הלכות חנוכה פרק ד הלכה א; {{אוצר החכמה||מנחת אשר מועדים (חנוכה) זייט כט|171700|עמוד=36}}; [https://www.ybm.org.il/lesson?lesson=11733&format=V הרב נחום אליעזר ראבינאוויטש-הדלקת נר חנוכה] און נאך.}}.}} אז מהדרין מן המהדרין איז א שטאפל העכער די מהדרין אז סיי יעדער באזונדער פון די הויזגעזונד צינדט אליין, און סיי אז מצינדט אויפן סדר פון מוסיף והולך, און אזוי פיהרן זיך די [[אשכנזים]]. | ||
== אויף וועלכן ארט צינדט מען == | |||
[[קובץ:Old Jerusalem Hanukiot at window.jpg|250px|ממוזער|חנוכה ליכט ווערן געזען פון דרויסן פון א פענסטער פון א [[הויז]] אין [[ירושלים]]]] | |||
צוליב דעם וואס די חנוכה ליכט איז אויף פרסומי ניסא, דארף מען צינדן די ליכט אויף א ארט ווי סאיז קענטיג, דערפאר צינדט מען די ליכט נישט נידריגער פון דריי [[טפח]]ים, און נישט העכער פון צען, וואס דאס איז די באקוועמסטער הויך פאר די אויג אנצומערקן א זאך{{ביאור|דער [[בן איש חי]] שרייבט אז די באקוועמסטע פאר די אויג איז זיבן טפחים.}}. אויך צוליב דעם, מיטן צינדן העכער ווי צוואנציג [[אמה|אמות]] האט מען נישט יוצא געווען, ווייל קיין אויג פארכאפט דאס נישט, אויך אויב פארהאן דארט אינטערסאנטע מיטלען ווי לעמפלעך אד"ג צו ציען די אויג אהין. | |||
ביים צינדן ביי א טיר לייגט מען די חנוכה לאמפ אויפן לינקן זייט פון טיר, אזוי אז צוזאם מיט די [[מזוזה]] פון די רעכטער זייט קומט אויס אז דער וואס צינדט איז ארומגענומען מיט מצוות פון ביידע זייטן{{הערה|{{בבלי|שבת|כב|א|אן=נאמען}}.}}. | |||
סאיז נישט ערלויב צו צינדן די ליכט אויף א ארט וואס סאיז נישט [[כשר]] און דערנאך אריבערפירן צו א כשר'ן ארט, ווייל די עיקר ביים צינדן איז די עצם צינדן און נישט דאס אז סזאהל זיין אנגצינדן{{הערה|ווי ג'פסק'נט אין {{בבלי|שבת|כג|א|אן=נאמען}} אז הדלקה עושה מצוה.}}, און אויב סאיז נישט געצונדן געווארן אויף א גוטן ארט, וועט ישט העלפן דאס אריבערפירן דערנאך. | |||
=== אין הויז === | |||
איבער די ארט ווי מדארף אוועקשטעלן די חנוכה ליכט זאגט די [[גמרא]]: | |||
{{ציטוט|ת"ר, נר חנוכה מצוה להניחה על פתח ביתו מבחוץ.|{{בבלי|שבת|כא|ב}}}} | |||
דערויף איז פארהאן א [[מחלוקת]], לויט [[רש"י]] מיינט די [[גמרא]] צו זאגן ביי די טיר פון הויז וואס גייט ארויס צום הויף, און לויט [[תוספות]] מיינט די גמרא ביים טיר פון הויף וואס גייט ארויס צום גאס{{ביאור|נאר אויב סאיז נישט פארהאן קיין הויף, דעמאלט אויף די טיר צום גאס.}}, און ווי תוספות ווערט גע'פסק'נט ל[[הלכה]]{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעא|ה}}.}}{{ביאור|טראץ דעם, נאך אלס אין געוויסע פעלער וואס מקען נישט צינדן ווי תוספות, זענען פארהאן וואס זאגן זיך פירן כאטש ווי רש"י{{הערה|זעה [https://ph.yhb.org.il/05-13-02/ דא, רעפערענץ 2].}}.}}. אין א צייט פון א געפאר זאגט די גמרא אז מזאהל נישט צינדן אינדרויסן, נאר אין הויז אויפן טיש איז אויך גענוג. צוליב געוויסע אומשטענדן{{הערה|אויף צו אומשטענדן וואס האבן צו דאס צו געפירט, זעט: הרב צבי רייזמן [http://olamot.net/shiur/מקום-הדלקת-נר-חנוכה פינפטער שטיקל], אויף עולמות וועבזייטל; [https://www.yeshiva.org.il/wiki/index.php?title=נר_חנוכה#.D7.94.D7.A0.D7.99.D7.97_.D7.A2.D7.9C_.D7.94.D7.A9.D7.95.D7.9C.D7.97.D7.9F_.D7.A9.D7.9C.D7.90_.D7.91.D7.A9.D7.A2.D7.AA_.D7.94.D7.A1.D7.9B.D7.A0.D7.94 אין '''נר חנוכה''' ארטיקל] אויף [[ויקישיבה]] וועבזייטל.}} איז מיט די צייט געווארן איינגעפירט ביי [[כלל ישראל]] צו צינדן נאר אין הויז, אויך אין א נצייט וואס איז נישט קיין געפאר. טייל צינדן נעבן טיר פון הויז פון אינווייניג, טייל ביי א טיר פון א שטוב, טייל אויפן טיש אד"ג{{ביאור|איינגעטיילט לויט די [[מנהג]]ים.}}. זענען פארהאן וואס אז היינטיגע צייטן איז מען נישט יוצא מיטן צינדן אינדרויסן{{הערה|{{היברובוקס|הרב יהושע מנחם אהרנברג|מקום הדלקת נר חנוכה בזמן הזה|33978|page=1}}; דבר יהושע, חלק א, סימן מ.}}. | |||
אונטער דער איינפלוס פון די בני ה[[ישוב הישן]] און די תלמידי ה[[גר"א]] האבן די לעצטע יארן אנגעהויבן טייל פון די [[ליטוואקעס|ליטווישן]] ציבור צוריק צו צינדן ביים טיר פון הויף אדער פון הויז בדווקא, ווי סזעט זיך אהן אויפן גאס, אין צייט וואס בי די [[חסידות|חסידישן]] ציבור איז געבליבן נאר די וואס צינדן אין הויז אינווייניג. | |||
אין א הויז מיט צוויי טירן צו צוויי אנדערע זייטן צום גאס, דארף מען צינדן ביי ביידע זייטן מפני החשד, אז סזאהל נישט אויסזעהן פון איין זייט אז דער איינוואוינער האט נישט געצינדן קיין חנוכה ליכט{{הערה|{{בבלי|שבת|כג|א|אן=נאמען}}; {{רמב"ם|חנוכה|ד|י}}; {{שולחן ערוך|אורח חיים|תרעא|ח}}.}}. טראץ אז אזוי ווערט ג'פסק'נט אין [[שולחן ערוך]] שרייבן אנדערע פוסקים{{הערה|זעט [http://www.halachabrura.org/virtualbetmidrash/H23A40.htm#:~:text=%D7%93.%20%D7%91%D7%96%D7%9E%D7%9F%20%D7%94%D7%96%D7%94,%D7%9C%D7%94%D7%93%D7%9C%D7%99%D7%A7%20%D7%A1%D7%9E%D7%95%D7%9A%20%D7%9C%D7%A4%D7%AA%D7%97. דא], אין נאך.}}, אז היות אז היינטיגע צייטן נישט אלע צינהדן אויפן זעלבן ארט, און נישט אלעצינדן דעם זעלבן צייט, און סזענען פארהאן אסאך מנהגים אין דעם, איז מער נישט פארהאן די חשש מפני החשד, און ספאדערט זיך נישט צו צינדן אין ביידע זייטן. | |||
=== הויכע הייזער === | |||
אזעלכע וואס וואוינען נישט אויפן אריינגאנג שטאק זאגט די גמרא:{{ציטוט|אם היה דר ב{{מונחון|עלייה|אויפן שטאק}} מניחה בחלון {{מונחון|הסמוכה|וואס ווערט אנגעזען}} לרשות הרבים|{{בבלי|שבת|כא|ב}}}}. | |||
אזוי פירן זיך היינטיגע צייטן אויך אסאך וואס וואוינען אויפן שטאק צו צינדן די חנוכה ליכט ביים פענסטער וואס קוקט ארויס צום גאס. | |||
== די ברכות == | == די ברכות == | ||