בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,367
רעדאגירונגען
פארברייטערט
ק ((diffedit)) |
(פארברייטערט) |
||
| שורה 60: | שורה 60: | ||
פילע פירושים זענען געזאגט געווארן אויף דעם פיוט. געוויסע זענען מסביר אז דער פיוט שפעט פון די גוים וואס דינען אפגעטער, און ברענגט ארויס אז יעדער באשעפעניש האט א שוואכקייט און א צווייטע קען אים בייקומען - נאר דער באשעפער איז שטערקער פון אלעם{{הערה|געברענגט אין: {{אוצר החכמה|2=אוצר מפרשי ההגדה|3=157081|4=מוסד ירושלים, תשס"ח, זייט 381 הערה 3|עמוד=388}}}}. דער געדאנק איז געבויט אויף א מדרש, וואס שילדערט א דיאלאג צווישן [[אברהם]] און [[נמרוד]] וואס לויפט אויף דער גאנג פון חד גדיא:{{ציטוט|אמר ליה נסגוד לנורא, אמר ליה אברהם ונסגוד למיא דמטפין נורא, אמר ליה נמרוד נסגוד למיא, אמר ליה אם כן נסגוד לעננא דטעין מיא, אמר ליה נסגוד לעננא, אמר ליה אם כן נסגוד לרוחא דמבדר עננא, אמר ליה נסגוד לרוחא, אמר ליה ונסגוד לבר אינשא דסביל רוחא|בראשית רבה פרשה לח פסקא יג}} | פילע פירושים זענען געזאגט געווארן אויף דעם פיוט. געוויסע זענען מסביר אז דער פיוט שפעט פון די גוים וואס דינען אפגעטער, און ברענגט ארויס אז יעדער באשעפעניש האט א שוואכקייט און א צווייטע קען אים בייקומען - נאר דער באשעפער איז שטערקער פון אלעם{{הערה|געברענגט אין: {{אוצר החכמה|2=אוצר מפרשי ההגדה|3=157081|4=מוסד ירושלים, תשס"ח, זייט 381 הערה 3|עמוד=388}}}}. דער געדאנק איז געבויט אויף א מדרש, וואס שילדערט א דיאלאג צווישן [[אברהם]] און [[נמרוד]] וואס לויפט אויף דער גאנג פון חד גדיא:{{ציטוט|אמר ליה נסגוד לנורא, אמר ליה אברהם ונסגוד למיא דמטפין נורא, אמר ליה נמרוד נסגוד למיא, אמר ליה אם כן נסגוד לעננא דטעין מיא, אמר ליה נסגוד לעננא, אמר ליה אם כן נסגוד לרוחא דמבדר עננא, אמר ליה נסגוד לרוחא, אמר ליה ונסגוד לבר אינשא דסביל רוחא|בראשית רבה פרשה לח פסקא יג}} | ||
א מערהייט פון די מפרשים טייטשן אריין דערין די [[אידישע היסטאריע|היסטאריע פון כלל ישראל]] אין גלות ביז משיח'ס טאג. דער ציג איז [[כלל ישראל]], און די פיגורן דורכאויס דעם פיוט סימבאליזירן די מלכויות וואס ווארפן אום איינער דעם צווייטן{{הערה|שם=מאמר מרדכי}}{{הערה|{{אוצר החכמה||אחיות אחידן|141173|אמסטערדאם, תקכ"ב|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי משה אברהם אבלי|גדי מקולס|149961|אלטונא, תק"ל|ללא}}; [[רבי יהונתן אייבשיץ]], {{אוצר הספרים היהודי|מאמר יהונתן/נרצה/פירוש על חד גדיא|'''מאמר יהונתן'''}}; {{אוצר החכמה|רבי יחזקאל קאצנעלענבויגן|מים יחזקאל|16020|פורציק, תקמ"ו, דף לד עמוד א|ללא|עמוד=115}}; [[רבי יעקב לורבערבוים]] פון ליסא, {{אוצר הספרים היהודי|הגדה של פסח (מעשה נסים)/נרצה/חד גדיא|הגדה של פסח '''מעשה נסים'''}} {{אוצר החכמה|רבי נתנאל חיים פאפע|מגיד מישרים על הגדה של פסח|51628|ירושלים, תר"ס|ללא|עמוד=63}}; און פילע נאך}}. די פעלקער זענען געווענליך: [[בבל]], [[פרס]], [[יוון]] און [[רומי]]; און אין טייל פירושים אויך [[מצרים]], [[איסלאם]] און [[קריסטנטום]]. דער אקס איז על פי רוב [[משיח בן יוסף]], דער שוחט איז ארמילס/[[גוג ומגוג]] וואס וועט אים אומברענגען, דער מלאך המוות איז די מגיפה קעגן די רשעים, און דערנאך קומט די ענדגילטיגע מלוכה פון באשעפער. | א מערהייט פון די מפרשים טייטשן אריין דערין די [[אידישע היסטאריע|היסטאריע פון כלל ישראל]] אין גלות ביז משיח'ס טאג. דער ציג איז [[כלל ישראל]], און די פיגורן דורכאויס דעם פיוט סימבאליזירן די מלכויות וואס ווארפן אום איינער דעם צווייטן{{הערה|שם=מאמר מרדכי}}{{הערה|[[רבי נתן נטע שפירא]], {{אוצר הספרים היהודי|הגדה של פסח (מגלה עמוקות)/נרצה/חד גדיא|הגדה של פסח '''מגלה עמוקות'''|-}}; {{אוצר החכמה||אחיות אחידן|141173|אמסטערדאם, תקכ"ב|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי משה אברהם אבלי|גדי מקולס|149961|אלטונא, תק"ל|ללא}}; [[רבי יהונתן אייבשיץ]], {{אוצר הספרים היהודי|מאמר יהונתן/נרצה/פירוש על חד גדיא|'''מאמר יהונתן'''|-}}; {{אוצר החכמה|רבי יחזקאל קאצנעלענבויגן|מים יחזקאל|16020|פורציק, תקמ"ו, דף לד עמוד א|ללא|עמוד=115}}; [[רבי יעקב לורבערבוים]] פון ליסא, {{אוצר הספרים היהודי|הגדה של פסח (מעשה נסים)/נרצה/חד גדיא|הגדה של פסח '''מעשה נסים'''|-}} {{אוצר החכמה|רבי נתנאל חיים פאפע|מגיד מישרים על הגדה של פסח|51628|ירושלים, תר"ס|ללא|עמוד=63}}; און פילע נאך}}. די פעלקער זענען געווענליך: [[בבל]], [[פרס]], [[יוון]] און [[רומי]]; און אין טייל פירושים אויך [[מצרים]], [[איסלאם]] און [[קריסטנטום]]. דער אקס איז על פי רוב [[משיח בן יוסף]], דער שוחט איז ארמילס/[[גוג ומגוג]] וואס וועט אים אומברענגען, דער מלאך המוות איז די מגיפה קעגן די רשעים, און דערנאך קומט די ענדגילטיגע מלוכה פון באשעפער. | ||
אין אנדערע פירושים קאנצענטרירט זיך דער פיוט ארום די געשעענישן אין די [[תורה]], און באזונדער ביים [[דור המדבר]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי דוד מהילס|מגן דוד|192206|תק"ה|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי מרדכי מקאליש|מאמר מרדכי|146867|דירנפורט, תקכ"ד|ללא}} אין זיין צווייטע מהלך; {{אוצר החכמה|יהודה יודל אנגל|אמרי בינה|9284|אלטונא, תקל"ט|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי אריב ליב|נחמד ונעים|147150|אמסטערדאם, תקנ"ז|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי צבי הירש הערשמאן|מקרא קודש|151640|פראג, תקפ"ז|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי אהרן תאומים|מטה אהרן|629230|פרנקפורט דמיין, ת"ע, דף עא עמוד א|עמוד=142}}}}, דעקנדיג: [[ברכות יעקב]], [[מכירת יוסף]], [[משה רבינו]], [[חטא העגל]], [[מי מריבה]], פטירה פון [[נדב און אביהוא]] און דאס גלייכן. אנדערע פירושים הייבן אן ביי די געשעענישן פון די תורה, אבער גייען ווייטער ביז משיח'ס טאג; אנשטאט אריינטייטשן דערין די מלכויות, ווערט דערין אריינגעטייטשט פארשידענע מצבים ביי כלל ישראל: דער חורבן, [[אנשי כנסת הגדולה]], [[שנאת חנם]], און אזוי ווייטער{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יהודה לייב מהאמבורג|מלא פי הגדי|147349|אלטונא, תקל"ו|ללא}} | אין אנדערע פירושים קאנצענטרירט זיך דער פיוט ארום די געשעענישן אין די [[תורה]], און באזונדער ביים [[דור המדבר]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי דוד מהילס|מגן דוד|192206|תק"ה|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי מרדכי מקאליש|מאמר מרדכי|146867|דירנפורט, תקכ"ד|ללא}} אין זיין צווייטע מהלך; {{אוצר החכמה|יהודה יודל אנגל|אמרי בינה|9284|אלטונא, תקל"ט|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי אריב ליב|נחמד ונעים|147150|אמסטערדאם, תקנ"ז|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי צבי הירש הערשמאן|מקרא קודש|151640|פראג, תקפ"ז|ללא}}; {{אוצר החכמה|רבי אהרן תאומים|מטה אהרן|629230|פרנקפורט דמיין, ת"ע, דף עא עמוד א|עמוד=142}}}}, דעקנדיג: [[ברכות יעקב]], [[מכירת יוסף]], [[משה רבינו]], [[חטא העגל]], [[מי מריבה]], פטירה פון [[נדב און אביהוא]] און דאס גלייכן. אנדערע פירושים הייבן אן ביי די געשעענישן פון די תורה, אבער גייען ווייטער ביז משיח'ס טאג; אנשטאט אריינטייטשן דערין די מלכויות, ווערט דערין אריינגעטייטשט פארשידענע מצבים ביי כלל ישראל: דער חורבן, [[אנשי כנסת הגדולה]], [[שנאת חנם]], און אזוי ווייטער{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יהודה לייב מהאמבורג|מלא פי הגדי|147349|אלטונא, תקל"ו|ללא}}}}{{הערה|שם=גר"א|{{אוצר החכמה|רבי אליהו מווילנא|הגדה של פסח עם פירוש ר"י גיקטליא והגר"א|170334|גראדנא, תקס"ה|עמוד=35|ללא}} ([https://haggadah.alhatorah.org/Dual/Vilna_Gaon_(GR%22A)/Nirtzah/7.1 טעקסט])}}. [[רבי יוסף זכריה שטערן]] טייטשט דעם פיוט אלס משל צו די געשעענישן אין מלכות ישראל, ווי די קעניגן פון די [[מלכי ישראל|זיבן דינאסטיעס]] ווארפן זיך אום איינער דעם אנדערן{{הערה|{{אוצר הספרים היהודי|הגדה של פסח (זכר יהוסף)/נרצה/חד גדיא|ביאור זכר יהוסף על הגדת פסח}}}}. | ||
פילע מפרשים טייטשן אריין די [[נסיון|נסיונות]] און עונשים פון א איד אויף דער וועלט. דער ציג איז די נשמה, נאכדעם קומען פארשידענע חטאים וואס שעדיגן אים, שפעטער די עונשים און זיין [[תשובה]]{{הערה|שם=הורוויץ}}{{הערה|שם=קלוגר}}. לויט טייל שילדערט דער פיוט דעם מלחמת היצר, ווען איין פיגור איז א נסיון, און דער קומענדיגער איז א תחבולה קעגן דעם{{הערה|שם=מאמר מרדכי}}{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי מרדכי טווערסקי|געברענגט אין ספר דברי תורה|181182|לבוב, תרי"א דף קא עמוד א|ללא|עמוד=213}}}}. | פילע מפרשים טייטשן אריין די [[נסיון|נסיונות]] און עונשים פון א איד אויף דער וועלט. דער ציג איז די נשמה, נאכדעם קומען פארשידענע חטאים וואס שעדיגן אים, שפעטער די עונשים און זיין [[תשובה]]{{הערה|שם=הורוויץ}}{{הערה|שם=קלוגר}}. לויט טייל שילדערט דער פיוט דעם מלחמת היצר, ווען איין פיגור איז א נסיון, און דער קומענדיגער איז א תחבולה קעגן דעם{{הערה|שם=מאמר מרדכי}}{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי מרדכי טווערסקי|געברענגט אין ספר דברי תורה|181182|לבוב, תרי"א דף קא עמוד א|ללא|עמוד=213}}}}. | ||
לויט דער פירוש פון רבי אשר אנשיל ווירמיש, איז עס א וויכוח צווישן אידן און די פעלקער צי אידן זענען טאקע אזוי חשוב{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי אשר אנשיל ווירמיש|פסח התקווה|147430|פרנקפורט דמיין, תקכ"ד}}}}. [[רבי משה סופר|דער חתם סופר]] טייטשט אריין דערין די הלכות און פרטים פון קרבן פסח{{הערה|שם=חתם}}. [[רבי יצחק פון פוזנא]] האט אויסגעטייטשט דעם גאנצן פיוט על פי [[קבלה|סוד]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יצחק אב"ד פוזנא|איל יצחק|181893|לבוב, תק"פ}}}}. רבי חיים געלערנטער האט געטייטש דער גאנצע חד גדיא ווי א פלפול אין הלכה, וואו יעדער פיגור איז מרמז אויף א צווייטע סוגיא{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי חיים געלערנטער|הגדה שמחת הח"ג|60360|פרעמישלא, תרנ"ב|עמוד=172|כותרת=קונטרס גדיא יאה}}}}. | לויט דער פירוש פון רבי אשר אנשיל ווירמיש, איז עס א וויכוח צווישן אידן און די פעלקער צי אידן זענען טאקע אזוי חשוב{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי אשר אנשיל ווירמיש|פסח התקווה|147430|פרנקפורט דמיין, תקכ"ד}}}}. [[רבי משה סופר|דער חתם סופר]] טייטשט אריין דערין די הלכות און פרטים פון קרבן פסח{{הערה|שם=חתם}}. [[רבי יצחק פון פוזנא]] האט אויסגעטייטשט דעם גאנצן פיוט על פי [[קבלה|סוד]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יצחק אב"ד פוזנא|איל יצחק|181893|לבוב, תק"פ}}}}. רבי חיים געלערנטער האט געטייטש דער גאנצע חד גדיא ווי א פלפול אין הלכה, וואו יעדער פיגור איז מרמז אויף א צווייטע סוגיא{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי חיים געלערנטער|הגדה שמחת הח"ג|60360|פרעמישלא, תרנ"ב|עמוד=172|כותרת=קונטרס גדיא יאה}}}}. [[רבי אברהם בארנשטיין|רבי אברהם פון סאכאטשאוו]] טייטשט דערין די [[גלות מצרים]], פון יעקב און יוסף ביז מכת בכורות{{הערה|{{אוצר הספרים היהודי|הגדה של פסח (אבני נזר)/נרצה/חד גדיא|הגדה של פסח '''אבני נזר'''}}}}. | ||
צו [[רבי יהונתן אייבשיץ]] איז מיוחס א קשיא, וואס ווערט געברענגט בשם "מפרשים" דורך [[רבי יוסף חיים פון באגדאד]]{{הערה|רבי יוסף חיים פון באגדאד, פירוש אורח חיים על הגדה של פסח}}, אז דער קאץ האט לכאורה געטון אן אומרעכט און דער הונט האט ריכטיג געטון, און ממילא האט דער שטעקן נישט, דער פייער יא, דער וואסער נישט, דער קו יא, דער שוחט נישט און דער מלאך המוות יא. לויט דעם קומט אויס אז דער באשעפער האט נישט געדארפט צו הרג'נען דעם מלאך המוות. דערויף איז דער תירוץ, אז דער הונט געטון אן אומרעכט בלויז מיט זיך אריינמישן, און אזוי קומט אויס אז דער טאט פון באשעפער איז ריכטיג. דעם רעיון האט רבי יונתן געזאגט צו אידן וואס האבן געקופקעט איבער דער מחלוקת צווישן אים און [[רבי יעקב עמדין]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי דוד צינץ|גדולת יהונתן|29040|חלק ב, פיעטריקוב תרצ"ד, זייט 262|עמוד=263}}}}. לויט איין גירסא האט רבי יונתן אויסגעפירט אז די עוולה פון הונט איז געווען אז א הונט, א פשוט'ער אן קיין בארד בכלל, האט זיך אריינגעמישט אין א מחלוקת פון חשוב'ערע פון אים - דער ציג מיט'ן בארד און דער קאץ מיט די וואנצעס{{הערה|שם=פרוסטיץ|{{אוצר החכמה||תולדות וחידושי רבי מנחם כץ פרוסטיץ - הוספות לספר|153279|לאנדאן תשנ"ז, זייט ח|עמוד=14}}}}. [[רבי נתן אדלער]] פון פראנקפורט ד'מיין, זיין תלמיד דער [[חתם סופר]], און זיין תלמיד [[רבי מנחם כץ פרוסטיץ]], פלעגן דערציילן דעם געשיכטע יעדן יאר ביים סדר{{הערה|שם=פרוסטיץ}}. | צו [[רבי יהונתן אייבשיץ]] איז מיוחס א קשיא, וואס ווערט געברענגט בשם "מפרשים" דורך [[רבי יוסף חיים פון באגדאד]]{{הערה|רבי יוסף חיים פון באגדאד, פירוש אורח חיים על הגדה של פסח}}, אז דער קאץ האט לכאורה געטון אן אומרעכט און דער הונט האט ריכטיג געטון, און ממילא האט דער שטעקן נישט, דער פייער יא, דער וואסער נישט, דער קו יא, דער שוחט נישט און דער מלאך המוות יא. לויט דעם קומט אויס אז דער באשעפער האט נישט געדארפט צו הרג'נען דעם מלאך המוות. דערויף איז דער תירוץ, אז דער הונט געטון אן אומרעכט בלויז מיט זיך אריינמישן, און אזוי קומט אויס אז דער טאט פון באשעפער איז ריכטיג. דעם רעיון האט רבי יונתן געזאגט צו אידן וואס האבן געקופקעט איבער דער מחלוקת צווישן אים און [[רבי יעקב עמדין]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי דוד צינץ|גדולת יהונתן|29040|חלק ב, פיעטריקוב תרצ"ד, זייט 262|עמוד=263}}}}. לויט איין גירסא האט רבי יונתן אויסגעפירט אז די עוולה פון הונט איז געווען אז א הונט, א פשוט'ער אן קיין בארד בכלל, האט זיך אריינגעמישט אין א מחלוקת פון חשוב'ערע פון אים - דער ציג מיט'ן בארד און דער קאץ מיט די וואנצעס{{הערה|שם=פרוסטיץ|{{אוצר החכמה||תולדות וחידושי רבי מנחם כץ פרוסטיץ - הוספות לספר|153279|לאנדאן תשנ"ז, זייט ח|עמוד=14}}}}. [[רבי נתן אדלער]] פון פראנקפורט ד'מיין, זיין תלמיד דער [[חתם סופר]], און זיין תלמיד [[רבי מנחם כץ פרוסטיץ]], פלעגן דערציילן דעם געשיכטע יעדן יאר ביים סדר{{הערה|שם=פרוסטיץ}}. | ||
| שורה 75: | שורה 75: | ||
צווישן אידן, איז דער ערשטער פירוש ערשינען אין יאר [[ה'תק"ה]], א קונטרס מיטן נאמען "{{אוצר החכמה||מגן דוד|192206||ללא}}" פון "רבי דוד בהר"ר משולם משה בק"ק הילס". שפעטער, אין יאר [[ה'תקכ"ב]], איז געדרוקט געווארן אין [[אמסטערדאם]] א קונטרס "{{אוצר החכמה||אחיות אחידן|141173||ללא}}" פון אן אנאנימער מחבר. פילע קונטרסים האבן נאכגעפאלגט, אזוי אויך האבן אסאך פון די מפרשים אויפן הגדה מפרש געווען אויך דעם חד גדיא. עס זענען היינט שוין פארהאן הונדערטער פירושים דערויף{{הערה|שם=פריינד|{{היברובוקס|טוביה פריינד|ישורון|20292|אדר תשס"א|עמוד=662|באנד=ח}}}}, וואס אסאך פון זיי פארגייען אין אן אריכות מקיים צו זיין "כל המרבה לספר ביציאת מצרים הרי זה משובח"{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי מרדכי מקאליש|מאמר מרדכי|146867|דירנפורט, תקכ"ד, דף ג עמוד א|ללא|עמוד=4}}}}. | צווישן אידן, איז דער ערשטער פירוש ערשינען אין יאר [[ה'תק"ה]], א קונטרס מיטן נאמען "{{אוצר החכמה||מגן דוד|192206||ללא}}" פון "רבי דוד בהר"ר משולם משה בק"ק הילס". שפעטער, אין יאר [[ה'תקכ"ב]], איז געדרוקט געווארן אין [[אמסטערדאם]] א קונטרס "{{אוצר החכמה||אחיות אחידן|141173||ללא}}" פון אן אנאנימער מחבר. פילע קונטרסים האבן נאכגעפאלגט, אזוי אויך האבן אסאך פון די מפרשים אויפן הגדה מפרש געווען אויך דעם חד גדיא. עס זענען היינט שוין פארהאן הונדערטער פירושים דערויף{{הערה|שם=פריינד|{{היברובוקס|טוביה פריינד|ישורון|20292|אדר תשס"א|עמוד=662|באנד=ח}}}}, וואס אסאך פון זיי פארגייען אין אן אריכות מקיים צו זיין "כל המרבה לספר ביציאת מצרים הרי זה משובח"{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי מרדכי מקאליש|מאמר מרדכי|146867|דירנפורט, תקכ"ד, דף ג עמוד א|ללא|עמוד=4}}}}. | ||
צווישן די קונטרסים וואס זענען געשריבן געווארן בלויז מפרש צו זיין דעם פיוט ציילן זיך: | צווישן די קונטרסים וואס זענען געשריבן געווארן בלויז מפרש צו זיין דעם פיוט ציילן זיך: | ||
*{{אוצר החכמה|רבי מרדכי מקאליש|מאמר מרדכי|146867|דירנפורט | *{{אוצר החכמה|רבי מרדכי מקאליש|מאמר מרדכי|146867|דירנפורט תקכ"ד|ללא}} | ||
*{{אוצר החכמה|רבי יהודה הורוויץ|כרם עין גדי|147149|קעניגסבערג | *{{אוצר החכמה|רבי יהודה הורוויץ|כרם עין גדי|147149|קעניגסבערג תקכ"ד|ללא}} | ||
*{{אוצר החכמה|רבי משה אברהם אבלי|גדי מקולס|149961|אלטונא | *{{אוצר החכמה|רבי משה אברהם אבלי|גדי מקולס|149961|אלטונא תק"ל|ללא}} | ||
*{{אוצר החכמה|רבי יהודה לייב מהאמבורג|מלא פי הגדי|147349|אלטונא | *{{אוצר החכמה|רבי יהודה לייב מהאמבורג|מלא פי הגדי|147349|אלטונא תקל"ו|ללא}} | ||
*{{אוצר החכמה|יהודה יודל אנגל|אמרי בינה|9284|אלטונא | *{{אוצר החכמה|יהודה יודל אנגל|אמרי בינה|9284|אלטונא תקל"ט|ללא}} | ||
*{{אוצר החכמה|רבי אשר אנשיל ווירמיש|פסח התקווה|147430| | *{{אוצר החכמה|רבי אשר אנשיל ווירמיש|פסח התקווה|147430|פראנקפורט דמיין תקכ"ד|ללא}} | ||
*{{אוצר החכמה|רבי צבי הירש הערשמאן|מקרא קודש|151640|פראג | *רבי אשר אנשיל פון פראנקפורט דמיין, {{אוצר הספרים היהודי|ביאור מספיק על חד גדיא/נרצה/חד גדיא|'''ביאור מספיק'''|-}}, לאנדאן תקמ"ה | ||
*{{אוצר החכמה|רבי יהונתן אייבשיץ|מאמר יהונתן|143610|לבוב | *{{אוצר החכמה|רבי צבי הירש הערשמאן|מקרא קודש|151640|פראג תקפ"ז|ללא}} | ||
*{{אוצר החכמה|רבי יצחק אב"ד פוזנא|איל יצחק|181893|לבוב | *{{אוצר החכמה|רבי יהונתן אייבשיץ|מאמר יהונתן|143610|לבוב תרכ"ב|ללא}} ({{אוצר הספרים היהודי|מאמר יהונתן/נרצה/פירוש על חד גדיא|טעקסט|-}}) | ||
*{{אוצר החכמה|רבי אריב ליב|נחמד ונעים|147150|אמסטערדאם | *{{אוצר החכמה|רבי יצחק אב"ד פוזנא|איל יצחק|181893|לבוב תק"פ|ללא}} | ||
אזוי אויך זענען באקאנט די פירושים אויף חד גדיא פון דער [[גר"א]]{{הערה| | *{{אוצר החכמה|רבי אריב ליב|נחמד ונעים|147150|אמסטערדאם תקנ"ז|ללא}} | ||
אזוי אויך זענען באקאנט די פירושים אויף חד גדיא פון דער [[גר"א]]{{הערה|שם=גר"א}}, [[חתם סופר]]{{הערה|שם=חתם|{{היברובוקס|[[רבי משה סופר]]|דרשות חתם סופר|21254|קלודזש, תרפ"ט, דף רס|עמוד=106|באנד=ב}}}}{{הערה|{{אוצר הספרים היהודי|הגדה של פסח (חתם סופר)/נרצה/חד גדיא|הגדה של פסח '''חתם סופר'''}}}}, [[רבי שלמה קלוגער]]{{הערה|שם=קלוגר|געדרוקט אין {{אוצר החכמה||סידור בית יעקב פון רבי יעקב עמדין|12984|אין דער דרוק פון לעמבערג, תרס"ד|עמוד=507}}. צוליב דעם זענען דא אזעלכע וואס ברענגען נאך זיינע ווערטער אין נאמען פון [[רבי יעקב עמדין]]}} און [[רבי מרדכי טווערסקי|רבי מאטעלע טשערנאבלער]]{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי מרדכי טווערסקי|געברענגט אין ספר דברי תורה|181182|לבוב, תרי"א דף קא עמוד א|עמוד=213}}}}. | |||
==אין קולטור== | ==אין קולטור== | ||