אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:טאמאטע"
ק (החלפת טקסט – "[[פאראייניגטע שטאטן פון אמעריקע" ב־"[[פאראייניגטע שטאטן") |
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: ײ ← יי, ױ ← וי (2)) |
||
| שורה 16: | שורה 16: | ||
}} | }} | ||
[[טעקע:Tomates anciennes.jpg|left|thumb|250px|טאמאטעס אויף דעם מארק]] | [[טעקע:Tomates anciennes.jpg|left|thumb|250px|טאמאטעס אויף דעם מארק]] | ||
דער '''טאָמאַטע''' אדער '''פּאָמידאָר''' (וויסנשאפטלעכער נאמען: Solanum lycopersicum) איז א א פיל-יעריגער [[געוויקס]] (ער ווערט באהאנדלט געווענלך ווי אן איין יעריגע געוויקס) פון די [[נאכטשאטן]] פאמיליע ''סאָלאַנאַצעאיי (Solanaceae)''. דער פרוכט איז ביי מערסטע [[זגאל|ראסן]] | דער '''טאָמאַטע''' אדער '''פּאָמידאָר''' (וויסנשאפטלעכער נאמען: Solanum lycopersicum) איז א א פיל-יעריגער [[געוויקס]] (ער ווערט באהאנדלט געווענלך ווי אן איין יעריגע געוויקס) פון די [[נאכטשאטן]] פאמיליע ''סאָלאַנאַצעאיי (Solanaceae)''. דער פרוכט איז ביי מערסטע [[זגאל|ראסן]] רויט מיט גרינע בלעטער. עס געפינט זיך, אין דעם אָנהייב, אין דרום און צענטראַל אַמעריקע, פון [[מעקסיקא]] ביז [[פּערו]], אָבער איצט איז ער באַרימט אין דער גאָרער [[וועלט]], בפרט אין די [[פאראייניגטע שטאטן]]. | ||
די טאמאטע איז באקאנט געווארן נאכדעם וואס די שפאניע האבן אנדעקט מעקסיקע בערך אין די יארן פון ה אלפים ש' און ת'. אין יאר ה' תרנ"ד איז אנגעקועמן צום אמעריקאנער געריכט די מחלוקה אויב טאמאטע איז א פרוכט אדער א גרינצייט צוליב דעם וואס פרוכט און גרינצייג האבן געהאט באזונדערע ראטעס אויף שטייער, די אמעריקאנער געריכט האט גע'פסק'נט אז טאמאטע איז א גרינצייג. | די טאמאטע איז באקאנט געווארן נאכדעם וואס די שפאניע האבן אנדעקט מעקסיקע בערך אין די יארן פון ה אלפים ש' און ת'. אין יאר ה' תרנ"ד איז אנגעקועמן צום אמעריקאנער געריכט די מחלוקה אויב טאמאטע איז א פרוכט אדער א גרינצייט צוליב דעם וואס פרוכט און גרינצייג האבן געהאט באזונדערע ראטעס אויף שטייער, די אמעריקאנער געריכט האט גע'פסק'נט אז טאמאטע איז א גרינצייג. | ||
| שורה 40: | שורה 40: | ||
== בדיקת תולעים == | == בדיקת תולעים == | ||
אין דעם '''פּאָמידאָר''' איז געווענליך נישט פאראן קיין [[אינסעקט]]ן <small>(שרצים)</small> אדער [[ווערים]], דערפאר | אין דעם '''פּאָמידאָר''' איז געווענליך נישט פאראן קיין [[אינסעקט]]ן <small>(שרצים)</small> אדער [[ווערים]], דערפאר לויט דער [[הלכה]] דארף מען זיי נישט קאנטראלירן. אויב אבער איז פארהאן אנצייגונגן פון לעכער אדער פלעקען דארף מען עס דארט קאנטראלירן. | ||
== מצוות התלויות בארץ == | == מצוות התלויות בארץ == | ||
| שורה 67: | שורה 67: | ||
[[קאַטעגאָריע:גרינסן]] | [[קאַטעגאָריע:גרינסן]] | ||
[[קאַטעגאָריע:פרוכט פון ארץ ישראל]] | [[קאַטעגאָריע:פרוכט פון ארץ ישראל]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
רעוויזיע פון 18:10, 8 דעצעמבער 2022
| טאמאטע | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 א טאמאטע גאנץ און דורך געשניטן און צוויי
| ||||||||||||||
| וויסנשאַפטליכע קלאַסיפיקאַציע | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| בינאמינאלישער נאמען | ||||||||||||||
| Solanum lycopersicum .L |
דער טאָמאַטע אדער פּאָמידאָר (וויסנשאפטלעכער נאמען: Solanum lycopersicum) איז א א פיל-יעריגער געוויקס (ער ווערט באהאנדלט געווענלך ווי אן איין יעריגע געוויקס) פון די נאכטשאטן פאמיליע סאָלאַנאַצעאיי (Solanaceae). דער פרוכט איז ביי מערסטע ראסן רויט מיט גרינע בלעטער. עס געפינט זיך, אין דעם אָנהייב, אין דרום און צענטראַל אַמעריקע, פון מעקסיקא ביז פּערו, אָבער איצט איז ער באַרימט אין דער גאָרער וועלט, בפרט אין די פאראייניגטע שטאטן.
די טאמאטע איז באקאנט געווארן נאכדעם וואס די שפאניע האבן אנדעקט מעקסיקע בערך אין די יארן פון ה אלפים ש' און ת'. אין יאר ה' תרנ"ד איז אנגעקועמן צום אמעריקאנער געריכט די מחלוקה אויב טאמאטע איז א פרוכט אדער א גרינצייט צוליב דעם וואס פרוכט און גרינצייג האבן געהאט באזונדערע ראטעס אויף שטייער, די אמעריקאנער געריכט האט גע'פסק'נט אז טאמאטע איז א גרינצייג.
ווערט געגעסן
מען עסט זיי רוי געקאכט געבאקן אזוי אויך איז זי גוט צום פרעגלען געוויסע עסן דאס איינגעמאכט צוריבענען טאמאטעס (טאמעטע סאוס) קעטשופ
היסטאריע
די טאמאטע שטאמט פון מערב דרום-אמעריקע.[1] אריגינעל איז די טאמאטע געווען קליין, ווי טשערי טאמאטעס, און גאנץ מעגלעך געל, נישט רויט.[1] טאמאטעס געהערן צו דער גיפטיקער נאכטשאטן פאמיליע, און די אייראפעער האבן טאקע געמיינט אז דער גלאנציגער פרוכט איז נישט עסבאר.[2]
ברכה
אויף דעם פּאָמידאָר מאכט מען די ברכה בורא פרי האדמה, אזוי ווי אויף אנדערע גרינסן.
בדיקת תולעים
אין דעם פּאָמידאָר איז געווענליך נישט פאראן קיין אינסעקטן (שרצים) אדער ווערים, דערפאר לויט דער הלכה דארף מען זיי נישט קאנטראלירן. אויב אבער איז פארהאן אנצייגונגן פון לעכער אדער פלעקען דארף מען עס דארט קאנטראלירן.
מצוות התלויות בארץ
דער פּאָמידאָר וואקסט אין א ברייטן פארנעם אין ארץ ישראל דארף מען מיט זיי אויספירן (מקיים) די מצוות וואס זענען אנגעהאנגען ספעציעל פאר דעם לאנד ארץ ישראל (מצוות התלויות בארץ): תרומות, מעשרות און שמיטה.
שמיטה
דער דאטום וואס פאלט אויף דעם פּאָמידאָר די דינים פון שמיטה, הייבט זיך פון חודש תשרי פון דעם זיבעטן יאר.
זעט אויך
רעפערענצען
- אנציקלופדיה לכשרות המזון
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!