אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:איסיים"

די סעקטע װערט דערמאָנט אין די ביכער פון ײדישן [[פילאזאף|פילאָזאָף]] [[פילאן|פילאָן]] און [[יוסיפון|פלאַװיוס יאָסיפוס]], װעלכע האָבן געלעבט צום סוף פון 2טן בית המקדש. אין זײערע ביכער װערן די איסײם אָנגערופן אױף גריכיש „עסעאָאי” און אױך „עסנאָאי”; אױף [[לאטיין|לאַטײן]] בײ פּליניוס הײסן זײ „עסעני". װעגן דער באַדײטונג און אָפּשטאַמונג פון דאָזיקן נאָמען איז פיל געשריבן געװאָרן. טײל גלױבן, אַז דאָס שטאַמט פון אַראַמעאישן װאָרט „אַסיאָ” ([[דאקטאר|דאָקטאָר]]). װײל די איסײם פלעגן זיך אױך פאַרנעמען מיט הײלן קראנקע. אַנדערע מײנען, אז דאָס שטאַמט פון װאָרט „חסא”, װאָס איז אין דער אַלטסירישער שפּראך דער טײטש פון חסיד. טײל װילן געפינען אין דעם װאָרט דאָס העברעאישע „צנוע”, און דערפון זאָל האָבן געװאָרן אין גריכיש דאָס װאָרט „עסנאָאי”; װירקלעך געפינען מיר אין דער גמרא דאָס װאָרט „צנועים” צו באַצײכענען זײער פרומע מענטשן.

װעגן זײערע לערעס גיט איבער יאָסיפוס, אז די איסײם האָבן געגלױבט, אז אַלץ איז פון גאָט, אז דער מענטש האָט נישט קײן פרײען װילן און אַלץ װאָס געשעט מיט אים איז אַזױ נגזר געװאָרן פון גאָט. זײ האָבן געגלױבט, אַז נאָכן טױט װערט די [[נשמה]] באַפרײט פון קערפּער, װי אַ פױגל װאָס פליט אַרױס פון שטיע. די איסײם האָבן געלערנט ליב צו האָבן גאָט, צו באַזיגן דעם [[יצר הרע]] און ליב צו האָבן מענטשן, נישט צו זײן פאַלש, נישט צו שװערן נאָר זאָגן יאָ — יאָ, נײן — נײן, נישט אונטערצודריקן קײנעם. זײ האָבן אױך נישט אַנערקענט קײן קנעכטשאַפט, װײל זײ האָבן געהאַלטן, אז אַלע מענטשן זענען באַשאַפן געװאָרן גלײך. זײ האָבן געהאַט געהײמע ספרים, װאָס האָבן אַנטהאַלטן לערעס װעגן דער געטלעכקײט („[[מעשה מרכבה]]” פון דער [[משנה]]) און אױך װעגן דער װעלט־שאַפונג ([[מעשה בראשית]]). די איסײם האָבן אױך געקענט רפואות דורך פאַרשידענע קרײטעכצער װי אױך דורך אָפּשפּרעכן מיט הײליקע שמות פון [[מלאך|מלאכים]]. טײל איסײם האָבן אױך געזאָגט [[נביא|נביאות]] װעגן געשעענישן פון דער צוקונפט, און יאָסיפוס דערצײלט, אַז די נביאות זענען מקױם געװאָרן.  

װען די איסײם סעקטע איז אַנטשטאַנען איז נישט באַװאוסט. טײל מײנען, אַז דאָס איז גאָר אַן אַלטע סעקטע, װאָס שטאַמט נאָך פון די צײטן פון 1טן בית המקדש, מעגלעך פון די „בני רכב” װאָס װערן דערמאָנט אין [[ספר מלכים]] און אין [[ירמיה]] ל"ה אז זײ האָבן געפירט אַ באַשײדן לעבן, װי אױך פון די „אביונים”, װאָס האָבן געהאַלטן, אז אַלע מענטשן זענען גלײך (װעגן די „אביונים” שרײבן מיר אין זוכװאָרט  „אביונים”). לױט דער מיעונג פון [[אייזיק הירש|אײזיק הירש]] װײס אין „דור דור ודורשיו” זענען די איסײם אַנטשטאַנען באַלד אין אָנהױב פון צװײטן בית המקדש, פון זײער פרומע ײדן, חסידים און זײער אָפּשײדנקײט פון דער װעלט און פרומקײט האָט זיך נאָך מער פאַרשטאַרקט אין דער צײט פון די [[חשמונאים]] (אין דערמיט פון 2טן בית המקדש) װען עס איז געפירט געװאָרן דער קאַמף קעגן די גזירת שמד אױף ײדן. דאָס ערשטע מאָל װערן דערמאָנט די איסײם אין דער צײט פון חשמונאים־פירשט יונתן, און דערנאָך װערן זײ שױן דערמאָנט בײ יאָסיפוסן כסדר, דורך דער גאַנצער צײט פון דער 2טער העלפט פון 2טן בית המקדש, סײ אין זײן בוך „[[מלחמת היהודים]]” סײ אין זײן „[[אלטערטימער]]”. נאָכן חורבן פון 2טן בית המקדש װערן די איסײם װײניקער דערמאָנט, און װאַרשײנלעך באַלד דערנאָך זענען זײ פאַרשװאונדן געװאָרן.

װעגן דער באַציאונג פון די חכמים אין דער משנה און [[גמרא]] צו די איסײם אין די מײנונג בײ די געלערנטע היסטאָריקער צעטײלט. טײל װילן האָבן, אז די איסײם װערן דערמאָנט אין דער גמרא צום גוטן, און דאָס זאָלן זײן די „חסידים הראשונים” אין דער משנה [[ברכות]] פּרק ה', די „ותיקין” (ברכות ט'), די „טובלי שחרית” ([[תוספתא|תוספתא]] [[ידים]]), װי אױך די צנועים. אַנדערע און צװישן זײ [[אייזיק הירש|אײזיק הירש]] װײס האַלטן, אז די [[חז"ל|חכמי]] המשנה זענען געװען קעגן די איסײם, און אז קעגן זײ האָט מען דאָס מתקן געװען די תקנות פון טרינקן װײן בײם בענטשן ([[מסכת ברכות|ברכות]] נ"א), מען מעג מטלטל זײן [[מסכת כלים|כלים]] אין [[מסכת שבת|שבת]] (שבת קכ"ב), און די װערטער אין דער גמרא [[מסכת יבמות|יבמות]] ס"ב אז יעדער מענטש מוז [[חתונה]] האָבן, װי אױך די משנה אין [[מסכת סנהדרין|סנהדרין]] פּרק י' „הלוחש על המכה אין לו חלק לעולם הבא” (אז דער װאָס שפּרעכט אָפּ א [[קראנקייט|קראַנקײט]] װעט נישט קאָבן קײן חלק [[עולם הבא|לעולם הבא]]).

אלטע [[היסטאריע|היסטאריקערס]] האבן געהאלט אז די ערשטע [[קריסטליכע|קריסטלעכע]] לערעס שטאַמען פון די איסײם. די פּלע איבערמאָראַליזירנדע שפּריכװערטער פון עװאַנגעליום װעגן דעם, אז אײנער װעט דיר דערלאַנען אַ פּאַטש אין אײן [[באק|באַק]], זאָלסטו אונטערשטעלן די צװײטע, װעגן די אָרימע און דערנידעריקטע, װאָס זײ געהערט דאָס קעניגרײך פון [[הימל]], שטאַמען לויט די היסטאריקערס, פון די איסײם. [[גרעץ]] גײט זאָגאַר אזױ װײט, אז ער זאָגט, אז [[ישו|ישו הנוצרי]] און זײן לערער [[יוחנן המטבל]] זענעך געװען אײנפאַך איסײם (דערפון האָט געשטאַמט דאָס װאָס יוחנן האָט טובל געװען זײנע מענטשן אין ירדן). גרעץ פירט אַדורך אַ גרינטלעכן אַנאַליז פון די ערשטע לערעס פון עװאַנגעליום און די ענלעטע לערעס טון די „איסײם” צום סוף פון 9טן באַנד פון גרעץ אין העברעאיש. היינט מערסטע היסטאריקערס, אבער נישט אלע היסטאריקערס, מיינען אז די איסײם האבן פארשווינדן אינגיכן נאָכן חורבן פון 2טן בית המקדש.