בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
41,919
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "יִיִ" ב־"יאי"
(קרדיט + קטגוריות) |
ק (החלפת טקסט – "יִיִ" ב־"יאי") |
||
| שורה 5: | שורה 5: | ||
דער [[טערמין]] טויט מאַרש איז לכתּחילה גענוצט געוואָרן דורך אַרעסטאַנטן אין נאַצישע [[קאנצענטראציע לאגער|קאָנצענטראַציע לאַגערן]] און שפּעטער דורך [[חורבן אייראפע|האָלאָקאָסט]] היסטאָריקער. | דער [[טערמין]] טויט מאַרש איז לכתּחילה גענוצט געוואָרן דורך אַרעסטאַנטן אין נאַצישע [[קאנצענטראציע לאגער|קאָנצענטראַציע לאַגערן]] און שפּעטער דורך [[חורבן אייראפע|האָלאָקאָסט]] היסטאָריקער. | ||
דער ערשטער גרויס-מאַשטאַביקער טויט מאַרש איז פאָרגעקומען אום זומער פון [[1941]], נאָכפאָלגנדיג די דייטשע אינוואַזיע פונעם [[סאוועטן פארבאנד|סאוועטן]] [[סאוועטן פארבאנד|פארבאנד]]. הונדרעטער טויזענטער סאָוועטישע קריגס געפאַנגענע זענען געצווינגען געוואָרן צו גיין לענג-אויס די שאָסייען פון [[אוקראַיִנע]] און [[בעלארוס|ווייס-רוסלאַנד]] בשעת'ן ווערן טראַנספּאָרטירט פון איין לאַגער צום אַנדערן. מאַסן אַרעסטאַנטן זענען דערמאָרדעט געוואָרן אינמיטן וועג, אָדער ביי פאָראויס אַראַנזשירטע עקזעקוציע פּלעצער. בערך אין דער זעלבער צייט האָבן די רומעינישע (וועלעכע זענען געווען דייטשע | דער ערשטער גרויס-מאַשטאַביקער טויט מאַרש איז פאָרגעקומען אום זומער פון [[1941]], נאָכפאָלגנדיג די דייטשע אינוואַזיע פונעם [[סאוועטן פארבאנד|סאוועטן]] [[סאוועטן פארבאנד|פארבאנד]]. הונדרעטער טויזענטער סאָוועטישע קריגס געפאַנגענע זענען געצווינגען געוואָרן צו גיין לענג-אויס די שאָסייען פון [[אוקראַיִנע]] און [[בעלארוס|ווייס-רוסלאַנד]] בשעת'ן ווערן טראַנספּאָרטירט פון איין לאַגער צום אַנדערן. מאַסן אַרעסטאַנטן זענען דערמאָרדעט געוואָרן אינמיטן וועג, אָדער ביי פאָראויס אַראַנזשירטע עקזעקוציע פּלעצער. בערך אין דער זעלבער צייט האָבן די רומעינישע (וועלעכע זענען געווען דייטשע אַליאירטע) מאַרשירט אידן פון [[בעסאַראַביע]] און [[בוקאווינא]] קיין [[טראנסניסטריע|טראַנסניסטריע]]. טויזנטער זענען אינמיטן וועג דערשאָסן געוואָרן דורך די רומענישע און דייטשע וועכטער. | ||
רובֿ טויט מאַרשן זענען פאָרגעקומען נאָענט צו דער ענדע פון דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]]. אין משך פונעם זומער פון [[1944]], בעת די אַליאירטע האָבן זיך פאָראויס געריקט אויף מעריב און די סאָוועטישע אויף מזרח, האָבן די [[נאציזם|נאַציס]] אָנגעהויבן ליקווידירן די [[קאנצענטראציע לאגער|קאָנצענטראַציע לאַגערן]]. די ערשטע לאַגערן צו ווערן אויסגעליידיגט זענען געווען די וועלכע האָבן זיך געפונען אין צענטראַל [[פּוילן]] און אין די [[באלטישע לענדער|באַלטישע]] לענדער. יענעם האַרבסט, האָבן נאַצישע פירער באַשלאָסן צוצואיילן די דעפּאָרטירונג פון די [[בודאפעשט|בודאָפּעשטער]] אידן צו זייער טויט. אַ טויט מאַרש פון [[בודאפעשט|בודאָפּעשט]] האָט זיך אָנגעהויבן דעם 8טן נאָוועמבער 1944. 76,000 אידישע מענער, פרויען און קינדער זענען געצווינגען געוואָרן צו גיין ביז דער עסטרייכישער גרענעץ, אין באַגלייטונג פון אונגערישע וועכטער דער מאַרש האָט זיך געצויגן אַ חודש, וואָס אין דער צייט זענען טויזענטער געשטאָרבן פון הונגער, קראַנקייט, אויסשעפּונג און קעלט. נאָך טויזענטער זענען דערשאָסן געוואָרן אינמיטן וועג. עטלעכע הונדרעט זענען געראַטעוועט געוואָרן דורך נייטראַלע [[דיפלאמאטיע|דיפּלאָמאַטן]] ווי [[ראול וואלענבערג|ראַול וואַלענבערג]] פון [[שוועדן]], וועלכער האָט אַרויס געשלעפּט אידן פון די מאַרשירנדע רייען, זיי גענומען אונטער זיין אויפזיכט און זיי צוריק באַגלייט קיין [[בודאפעשט|בודאָפּעשט]]. ס'רובֿ זענען נישט געווען אזוי מזלדיק, אָבער— די אַרעסטאַנטן וועלכע האָבן דערגרייכט די עסטרייכישער גרענעץ זענען איבערגעגעבן געווארן צו דייטשע סאָלדאַטן, וועלכע האָבן זיי געפירט צו פארשידענע [[קאנצענטראציע לאגער|קאָנצענטראַציע לאַגערן]]. אַזעלכע ווי און [[מאטהויזן|מאטהויזן.]] | רובֿ טויט מאַרשן זענען פאָרגעקומען נאָענט צו דער ענדע פון דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]]. אין משך פונעם זומער פון [[1944]], בעת די אַליאירטע האָבן זיך פאָראויס געריקט אויף מעריב און די סאָוועטישע אויף מזרח, האָבן די [[נאציזם|נאַציס]] אָנגעהויבן ליקווידירן די [[קאנצענטראציע לאגער|קאָנצענטראַציע לאַגערן]]. די ערשטע לאַגערן צו ווערן אויסגעליידיגט זענען געווען די וועלכע האָבן זיך געפונען אין צענטראַל [[פּוילן]] און אין די [[באלטישע לענדער|באַלטישע]] לענדער. יענעם האַרבסט, האָבן נאַצישע פירער באַשלאָסן צוצואיילן די דעפּאָרטירונג פון די [[בודאפעשט|בודאָפּעשטער]] אידן צו זייער טויט. אַ טויט מאַרש פון [[בודאפעשט|בודאָפּעשט]] האָט זיך אָנגעהויבן דעם 8טן נאָוועמבער 1944. 76,000 אידישע מענער, פרויען און קינדער זענען געצווינגען געוואָרן צו גיין ביז דער עסטרייכישער גרענעץ, אין באַגלייטונג פון אונגערישע וועכטער דער מאַרש האָט זיך געצויגן אַ חודש, וואָס אין דער צייט זענען טויזענטער געשטאָרבן פון הונגער, קראַנקייט, אויסשעפּונג און קעלט. נאָך טויזענטער זענען דערשאָסן געוואָרן אינמיטן וועג. עטלעכע הונדרעט זענען געראַטעוועט געוואָרן דורך נייטראַלע [[דיפלאמאטיע|דיפּלאָמאַטן]] ווי [[ראול וואלענבערג|ראַול וואַלענבערג]] פון [[שוועדן]], וועלכער האָט אַרויס געשלעפּט אידן פון די מאַרשירנדע רייען, זיי גענומען אונטער זיין אויפזיכט און זיי צוריק באַגלייט קיין [[בודאפעשט|בודאָפּעשט]]. ס'רובֿ זענען נישט געווען אזוי מזלדיק, אָבער— די אַרעסטאַנטן וועלכע האָבן דערגרייכט די עסטרייכישער גרענעץ זענען איבערגעגעבן געווארן צו דייטשע סאָלדאַטן, וועלכע האָבן זיי געפירט צו פארשידענע [[קאנצענטראציע לאגער|קאָנצענטראַציע לאַגערן]]. אַזעלכע ווי און [[מאטהויזן|מאטהויזן.]] | ||