אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:קריפטאגראפיע"
ק (החלפת טקסט – "׳" ב־"'") |
ק (החלפת טקסט – "פֿ" ב־"פ") |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
''' | '''קריפּטאָגראַפיע''' (פון [[גריכיש]] κρυπτός, ''קריפטאס'', "באַהאַלטן, געהיים"; און γράφω, ''גראַפא'', "איך שרײַב") איז די [[װיסנשאַפט]] װעלכע באַשעפטיקט זיך מיט [[אלגאריטם]] מיטן צװעק צו פאַרשליסן אינפאָרמאַציע דורך [[קאָד]]ן. די װיסנשאַפט פון קריפּטאָגראַפיע איז שױן פון די פאַרצײַטיקע יאָרן װאָס האָט געניצט צו פאַרשליסן פון דעם פײַנד װיכטיקע ידיעות. הײַנט ניצט מען עס צו פאַרשליסן [[דיגיטאַל]]ישע אינפאָרמאַציע, װי למשל אַ [[דיגיטאַלישע אונטערשריפט]]. | ||
מאדערנע | מאדערנע קריפטאגראפיע שניידט איבער די דיסציפלינען פון [[מאטעמאטיק]], [[קאמפיוטער וויסנשאפט]], און [[אינזשעניריע]]. טייל אנווענדונגען פון קריפטאגראפיע זענען [[געלט אויטאמאט]]ן, [[פאסווארט|קאמפיוטער פאסווערטער]], און [[עלעקטראנישער האנדל]]. | ||
== היסטאריע פון קריפטאגראפיע און קריפטאאנאליז == | == היסטאריע פון קריפטאגראפיע און קריפטאאנאליז == | ||
| שורה 10: | שורה 10: | ||
קריפטאאנאליז פון די נייע מעכאנישע אפאראטן וואס מען האט אנגעהויבן ניצן אין דעם 20סטן יארהונדערט האט זיך אויסגעוויזן שווער. אינעם פאראייניגטן קעניגרייך האט מען געארבעט אין [[בלעטשלי פארק]] וואס האט געברענגט צו אן אנטוויקלונג פון מער עפעקטיווע מעטאדן אויסצופירן כסדרדיקע פעולות. ענדלעך האט מען אנטוויקלט דעם [[קאלאסוס קאמפיוטער|קאלאסוס]], דער ערשטער גאנץ עלעקטראנישער און דיגיטאלישער, פראגראמירבארער קאמפיוטער אין דער וועלט, וואס האט געהאלפן דעקאדירן שיפערן גענערירט דורך דער דייטשער מיליטער'ס [[לארענץ SZ40/42]] מאשין. | קריפטאאנאליז פון די נייע מעכאנישע אפאראטן וואס מען האט אנגעהויבן ניצן אין דעם 20סטן יארהונדערט האט זיך אויסגעוויזן שווער. אינעם פאראייניגטן קעניגרייך האט מען געארבעט אין [[בלעטשלי פארק]] וואס האט געברענגט צו אן אנטוויקלונג פון מער עפעקטיווע מעטאדן אויסצופירן כסדרדיקע פעולות. ענדלעך האט מען אנטוויקלט דעם [[קאלאסוס קאמפיוטער|קאלאסוס]], דער ערשטער גאנץ עלעקטראנישער און דיגיטאלישער, פראגראמירבארער קאמפיוטער אין דער וועלט, וואס האט געהאלפן דעקאדירן שיפערן גענערירט דורך דער דייטשער מיליטער'ס [[לארענץ SZ40/42]] מאשין. | ||
== | == שיפער־כּתב אין דער [[ארטאדאקס יידנטום|ייִדישער רעליגיע]] == | ||
אין [[ספר ירמיהו]] למשל װערט דערמאָנט "מלך ששך", װען די מײנונג איז "מלך בבל", װײַל אױב מען דרײט איבער דעם א"ב, אל"ף = תיו, בי"ת = שי"ן, איז ששך = בבל. | אין [[ספר ירמיהו]] למשל װערט דערמאָנט "מלך ששך", װען די מײנונג איז "מלך בבל", װײַל אױב מען דרײט איבער דעם א"ב, אל"ף = תיו, בי"ת = שי"ן, איז ששך = בבל. | ||
אױך אין [[קבלה]] איז באַקאַנט גײַסטלעכע [[רב]]נים װעלכע האָבן געניצט אַ | אױך אין [[קבלה]] איז באַקאַנט גײַסטלעכע [[רב]]נים װעלכע האָבן געניצט אַ שיפער־כּתב קאָמפּליצירט מיט [[ראשי תיבות]]ן און מיט נישט מסודרדיקע זאַצן און װערטער כּדי צו באַשרײַבן העכערע טעמעס װעלכע באַשעפטיקן זיך מיט [[קבלה]], כּדי זאָל דער פּשוטער מענטש ניט קענען פאַרשטײן. למשל איז באַקאַנט דער [[מגילת סתרים]] פון ר' [[נחמן בראסלעווער]]. | ||
[[קאַטעגאָריע:זיכערהייט]] | [[קאַטעגאָריע:זיכערהייט]] | ||
[[קאַטעגאָריע:מאטעמאטיק]] | [[קאַטעגאָריע:מאטעמאטיק]] | ||
רעוויזיע פון 21:01, 27 נאוועמבער 2022
קריפּטאָגראַפיע (פון גריכיש κρυπτός, קריפטאס, "באַהאַלטן, געהיים"; און γράφω, גראַפא, "איך שרײַב") איז די װיסנשאַפט װעלכע באַשעפטיקט זיך מיט אלגאריטם מיטן צװעק צו פאַרשליסן אינפאָרמאַציע דורך קאָדן. די װיסנשאַפט פון קריפּטאָגראַפיע איז שױן פון די פאַרצײַטיקע יאָרן װאָס האָט געניצט צו פאַרשליסן פון דעם פײַנד װיכטיקע ידיעות. הײַנט ניצט מען עס צו פאַרשליסן דיגיטאַלישע אינפאָרמאַציע, װי למשל אַ דיגיטאַלישע אונטערשריפט.
מאדערנע קריפטאגראפיע שניידט איבער די דיסציפלינען פון מאטעמאטיק, קאמפיוטער וויסנשאפט, און אינזשעניריע. טייל אנווענדונגען פון קריפטאגראפיע זענען געלט אויטאמאטן, קאמפיוטער פאסווערטער, און עלעקטראנישער האנדל.
היסטאריע פון קריפטאגראפיע און קריפטאאנאליז
קלאסישע קריפטאגראפיע
אנהייב פון מאדערנע קריפטאגראפיע
קריפטאאנאליז פון די נייע מעכאנישע אפאראטן וואס מען האט אנגעהויבן ניצן אין דעם 20סטן יארהונדערט האט זיך אויסגעוויזן שווער. אינעם פאראייניגטן קעניגרייך האט מען געארבעט אין בלעטשלי פארק וואס האט געברענגט צו אן אנטוויקלונג פון מער עפעקטיווע מעטאדן אויסצופירן כסדרדיקע פעולות. ענדלעך האט מען אנטוויקלט דעם קאלאסוס, דער ערשטער גאנץ עלעקטראנישער און דיגיטאלישער, פראגראמירבארער קאמפיוטער אין דער וועלט, וואס האט געהאלפן דעקאדירן שיפערן גענערירט דורך דער דייטשער מיליטער'ס לארענץ SZ40/42 מאשין.
שיפער־כּתב אין דער ייִדישער רעליגיע
אין ספר ירמיהו למשל װערט דערמאָנט "מלך ששך", װען די מײנונג איז "מלך בבל", װײַל אױב מען דרײט איבער דעם א"ב, אל"ף = תיו, בי"ת = שי"ן, איז ששך = בבל.
אױך אין קבלה איז באַקאַנט גײַסטלעכע רבנים װעלכע האָבן געניצט אַ שיפער־כּתב קאָמפּליצירט מיט ראשי תיבותן און מיט נישט מסודרדיקע זאַצן און װערטער כּדי צו באַשרײַבן העכערע טעמעס װעלכע באַשעפטיקן זיך מיט קבלה, כּדי זאָל דער פּשוטער מענטש ניט קענען פאַרשטײן. למשל איז באַקאַנט דער מגילת סתרים פון ר' נחמן בראסלעווער.