בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
ק (החלפת טקסט – "״" ב־""") |
ק (החלפת טקסט – "׳" ב־"'") |
||
| שורה 2: | שורה 2: | ||
א '''צעל''' איז דער קלענסטער לעבעדיקער אײנס, מיט װאָס יעדער לעבעדיקער [[אָרגאַניזם]] איז צונױפֿגעשטעלט. דאָס װאָרט '''צעל''' שטאַמט פֿון [[לאטיין]] ''cellula'', אַ קעמערל. עס הײסט אַזױ, װײַל גענױ אַזױ קוקט דאָס אױס װי קלײנע קעמערלעך. די צעל איז אַזױ װי אַ ציגל פֿאַר אַ בנין מיט װאָס דער קערפּער איז געבױט. די שטודיע פון צעלן ווערט גערופן [[צעל-ביאלאגיע]]. | א '''צעל''' איז דער קלענסטער לעבעדיקער אײנס, מיט װאָס יעדער לעבעדיקער [[אָרגאַניזם]] איז צונױפֿגעשטעלט. דאָס װאָרט '''צעל''' שטאַמט פֿון [[לאטיין]] ''cellula'', אַ קעמערל. עס הײסט אַזױ, װײַל גענױ אַזױ קוקט דאָס אױס װי קלײנע קעמערלעך. די צעל איז אַזױ װי אַ ציגל פֿאַר אַ בנין מיט װאָס דער קערפּער איז געבױט. די שטודיע פון צעלן ווערט גערופן [[צעל-ביאלאגיע]]. | ||
א צעל באשטייט פון [[ציטאפלאזם]] איינגעהילט אין א [[צעל מעמבראנע|מעמבראנע]], וואס אנטהאלט פיל [[ביאמאלעקול|ביאמאלעקולן]] ווי פראטעינען און [[נוקלעאין-זויערן|נוקלעאין-זייערסן]].<ref name="Alberts2002">[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK26863/ Cell Movements and the Shaping of the Vertebrate Body] אין קאפיטל 21 פון ''[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK21054/ Molecular Biology of the Cell]'' פערטע אויסגאבע, רעדאגירט דורך ברוס אלבערטס (2002) פארעפנטלעכט דורך גארלאנד וויסנשאפט. דער אלבערטס טעקסט דיסקוטירט וויאזוי די "צעלולארישע געבוי קלעצלעך" באוועגן זיך צו פארמירן אנטוויקלדיגן [[עובר|עוברים]]. | א צעל באשטייט פון [[ציטאפלאזם]] איינגעהילט אין א [[צעל מעמבראנע|מעמבראנע]], וואס אנטהאלט פיל [[ביאמאלעקול|ביאמאלעקולן]] ווי פראטעינען און [[נוקלעאין-זויערן|נוקלעאין-זייערסן]].<ref name="Alberts2002">[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK26863/ Cell Movements and the Shaping of the Vertebrate Body] אין קאפיטל 21 פון ''[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK21054/ Molecular Biology of the Cell]'' פערטע אויסגאבע, רעדאגירט דורך ברוס אלבערטס (2002) פארעפנטלעכט דורך גארלאנד וויסנשאפט. דער אלבערטס טעקסט דיסקוטירט וויאזוי די "צעלולארישע געבוי קלעצלעך" באוועגן זיך צו פארמירן אנטוויקלדיגן [[עובר|עוברים]]. ס'איז אנגענומען צו באשרייבן קליינע מאלעקולן ווי [[אמינא-זייערס|אמינא-זייערסן]] ווי "[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Search&db=books&doptcmdl=GenBookHL&term=%22all+cells%22+AND+mboc4%5Bbook%5D+AND+372023%5Buid%5D&rid=mboc4.section.4#23 מאלעקולארישע געבוי קלעצלעך]".</ref> אן ארגאניזם קען זיין [[איינצעלן|איינצעליק]] (וואס באשטייט פון אן איינצלן צעל; כולל [[באקטעריע]]) אדער [[פילצעלן|פֿילצעליק]] (כולל [[פלאנץ|פלאנצן]] און [[בעלי חיים]]).<ref name="NCBI" /> די צאל צעלן אין פלאנצן און בעלי חיים טוישט זיך צווישן די זגאלן; עס ווערט גערעכנט אז [[מענטש|מענטשן]] אנטהאלטן עטלעכע 40 [[10^12|טריליאן]] (4×10<sup>13</sup>) צעלן.{{efn|אן אפשאצונג געמאכט פאר איינעם וואס איז 30 יאר אלט, וועגט 70 קילא, און איז הויך 172 צ"מ.<ref name=cellcount/> די אפשאצונג איז נישט גענוי—די שטודיע האט געשאצט אז די צאל צעלן איז 3.72±0.81×10<sup>13</sup>.<ref name=cellcount/>}}<ref name="cellcount">{{Cite journal|last=Bianconi|first=Eva|last2=Piovesan|first2=Allison|last3=Facchin|first3=Federica|last4=Beraudi|first4=Alina|last5=Casadei|first5=Raffaella|last6=Frabetti|first6=Flavia|last7=Vitale|first7=Lorenza|last8=Pelleri|first8=Maria Chiara|last9=Tassani|first9=Simone|date=November 2013|title=An estimation of the number of cells in the human body|url=https://www.researchgate.net/publication/248399628_An_estimation_of_the_number_of_cells_in_the_human_body|journal=Annals of Human Biology|language=en|volume=40|issue=6|pages=463–471|doi=10.3109/03014460.2013.807878|issn=0301-4460|quote=These partial data correspond to a total number of 3.72±0.81×10<sup>13</sup> [cells].|via=}}</ref> די רוב צעלן פון פלאנצן און בעלי חיים קען מען זען נאר מיט א [[מיקראסקאפ]], מיט דימענסיעס צווישן 1 און 100 [[מיקראמעטער]].<ref>{{cite book|last=Campbell|first=Neil A.|author2=Brad Williamson|author3=Robin J. Heyden|title=Biology: Exploring Life|publisher=Pearson Prentice Hall|year=2006|location=Boston, Massachusetts|pages=|url=http://www.phschool.com/el_marketing.html|doi=|id=|isbn=9780132508827}}</ref> | ||
[[טעקע:Prokaryote_cell.svg|קליין|סטרוקטור פון א טיפישן [[פראקאריאט]]ישן צעל]] | [[טעקע:Prokaryote_cell.svg|קליין|סטרוקטור פון א טיפישן [[פראקאריאט]]ישן צעל]] | ||
[[ראבערט הוק]] האט אנטפלעקט צעלן אין יאר 1665. | [[ראבערט הוק]] האט אנטפלעקט צעלן אין יאר 1665. | ||
| שורה 30: | שורה 30: | ||
== צעל קאמפאנענטן == | == צעל קאמפאנענטן == | ||
אלע צעלן, סיי [[פראקאריאט|פראקאַריאטן]] סיי [[אייקאריאט|אייקאַריאטן]], האבן א הייטל וואס הילט איין דעם צעל, קאנטראלירט וואס באוועגט זיך אריין און ארויס, און האַלט דעם עלעקטרישן פאטענץ פונעם צעל. אינעגרהאלב דעם הייטל, נעמט דער [[ציטאפלאזם]] דעם גרעסטן טייל פון דעם | אלע צעלן, סיי [[פראקאריאט|פראקאַריאטן]] סיי [[אייקאריאט|אייקאַריאטן]], האבן א הייטל וואס הילט איין דעם צעל, קאנטראלירט וואס באוועגט זיך אריין און ארויס, און האַלט דעם עלעקטרישן פאטענץ פונעם צעל. אינעגרהאלב דעם הייטל, נעמט דער [[ציטאפלאזם]] דעם גרעסטן טייל פון דעם צעל'ס פֿאַרנעם. אלע צעלן (אויסער [[רויטע בלוטצעל|רויטע בלוטצעלן]], וואס האבן נישט קיין צעלקערן כדי צו לאזן פלאץ פאר העמאגלאבין) פֿארמאָגן [[DNA]], דעם ירושה'דיקן מאטריאל פון [[גענע|גענעס]], און [[RNA]], וואס אנטהאלט די נייטיגע אינפֿארמאציע צו בויען פֿארשידענע [[פראטעאין|פראטעינען]] ווי למשל [[ענזים|ענזימען]], דעם צעל'ס ערשטיקע מאשינעריע. | ||
== צעל-פראצעסן == | == צעל-פראצעסן == | ||
| שורה 49: | שורה 49: | ||
איינצעליקע ארגאניזמען קענען באוועגן זיך כדי צו געפינען עסן אדער צו אנטלויפֿן פון פֿארצוק־ארגאניזמען. | איינצעליקע ארגאניזמען קענען באוועגן זיך כדי צו געפינען עסן אדער צו אנטלויפֿן פון פֿארצוק־ארגאניזמען. | ||
אין פֿילצעליקע ארגאניזמען קענען צעל זיך באוועגן ווערנד פראצעסן ווי וואונד־היילן, דער אימונע־אפרוף און קענסער־מעטאסטאזיס. למשל, ביי וואונד־היילן אין בעלי חיים, באוועגן זיך ווייסע בלוט צעל צום ארט פֿונעם וואונד כדי צו | אין פֿילצעליקע ארגאניזמען קענען צעל זיך באוועגן ווערנד פראצעסן ווי וואונד־היילן, דער אימונע־אפרוף און קענסער־מעטאסטאזיס. למשל, ביי וואונד־היילן אין בעלי חיים, באוועגן זיך ווייסע בלוט צעל צום ארט פֿונעם וואונד כדי צו הרג'ענען די מיקראארגאַניזמען וואס זענען גורם אינפֿעקציע. דער פראצעס פון צעל־באוועגונג ווערט צעטיילט אין דריי טריט – ארויסשטארצן פון דעם פֿאדערשטן עק פונעם צעל, אנהענגען פונעם פֿאדערשטן עק און אפהענגען ביים צעל־קערפער און הינטערשטן טייל, און ציטא־סקעלעטאלישע איינציען צו שלעפן דעם צעל פֿארויס. יעדער טריט ווערט געפירט דורך פיזישע קראפטן גענערירט דורך איינציגע סעגמענטן פונעם ציטאסקעלעט.<ref name="Alberts2">{{cite book|last1=Alberts|first1=Bruce|name-list-style=vanc|title=Molecular biology of the cell|date=2002|publisher=Garland Science|isbn=0815340729|pages=973–975|edition=4th}}</ref><ref name="Ananthakrishnan">{{cite journal|vauthors=Ananthakrishnan R, Ehrlicher A|title=The forces behind cell movement|journal=International Journal of Biological Sciences|volume=3|issue=5|pages=303–17|date=June 2007|pmid=17589565|pmc=1893118|doi=10.7150/ijbs.3.303}}</ref> | ||
== מענטשישע צעלן == | == מענטשישע צעלן == | ||
| שורה 55: | שורה 55: | ||
== היסטאריע פון צעל פארשונג == | == היסטאריע פון צעל פארשונג == | ||
[[טעקע:RobertHookeMicrographia1665.jpg|קליין| | [[טעקע:RobertHookeMicrographia1665.jpg|קליין|הוק'ס געמעל פון צעלן אין קאריק, 1665]] | ||
* 1632–1723: אנטאני וואן ליוונהוק האט זיך אויסגעלערנט וויאזוי צו מאכן [[לינדז|לינדזן]], ער האט קאנסטרוקטירט אפטישע מיקראסקאפן און האט געמאלט פראטאזאא , ווי למשל ''[[Vorticella]]'' פון רעגנוואסער, און [[באקטעריע|באקטעריעס]] פון זיין אייגענעם מויל. | * 1632–1723: אנטאני וואן ליוונהוק האט זיך אויסגעלערנט וויאזוי צו מאכן [[לינדז|לינדזן]], ער האט קאנסטרוקטירט אפטישע מיקראסקאפן און האט געמאלט פראטאזאא , ווי למשל ''[[Vorticella]]'' פון רעגנוואסער, און [[באקטעריע|באקטעריעס]] פון זיין אייגענעם מויל. | ||
רעדאגירונגען