בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוסישע רעוואלוציע"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 28: | שורה 28: | ||
*רעפארמאציע פון באלשעוויסטישע פארטיי און שאפונג פון די [[סאוויעטן פארבאנד]] | *רעפארמאציע פון באלשעוויסטישע פארטיי און שאפונג פון די [[סאוויעטן פארבאנד]] | ||
}} | }} | ||
די '''רוסישע רעוואלוציע''' איז געווען א סעריע | די '''רוסישע רעוואלוציע''' איז געווען א סעריע פּאליטישע און סאציאלע [[רעוואלוציע]]ס אין די [[רוסישע אימפעריע]] דורכאויס 1917-23. אין דער תקופה איז רוסלאנד'ס צארישע אויטאקראטיע צעפאלן, די רוסישע אימפעריע אויפגעלעזט געווארן, און א סאציאליסטישע רעגירונג האט ענדע איבערגענומען די מאכט נאך צוויי נאכאנאנדע רעוואלוציעס און א בלוטיגע ציווילע קריג. די רעוואלוציע האט געפירט צום גרינדונג פונעם [[סאוויעטן פארבאנד]]. | ||
די ערשטע - "[[#פעברואר רעוואלוציע|פעברואר רעוואלוציע]]", האט זיך אנגעהויבן מערץ 1917, אינמיטן די [[ערשטע וועלט קריג]], צוליב שווערע מיליטערישע פארלוסטן ביים קריג, און שווערע עקאנאמישע און סאציאלע אומשטענדן. [[צאר ניקאלאי (דער צווייטער)|צאר ניקאלאי]] איז דאן געצוואונגען געווארן צו אפטרעטן. ער מיט זיין גאנצע פאמיליע זענען ארעסטירט און שפּעטער ערמארדעט געווארן. נאך די ענדע פון די צארישע רעזשים, איז געשאפן געווארן די רוסישע איבערגאנג רעגירונג אנגעפירט דורך די [[דומא]] (רוסישע פארלימענט). | די ערשטע - "[[#פעברואר רעוואלוציע|פעברואר רעוואלוציע]]", האט זיך אנגעהויבן מערץ 1917 (פעברואַר אין יוליאַנישן קאַלענדאַר){{הערה|אלע דאטומען אין דעם ארטיקל זענען לויט'ן היינטיגן [[גרעגאריאנישער קאלענדאר]] למס', אין רוסלאנד האט מען נאך דאן געציילט מיט'ן [[יוליאנישן קאלענדאר]], און עס איז געפאלן אום פעברואר 22, און דערפאר ווערט עס גערופן "פעברואר רעוואלוציע".}}, אינמיטן די [[ערשטע וועלט קריג]], צוליב שווערע מיליטערישע פארלוסטן ביים קריג, און שווערע עקאנאמישע און סאציאלע אומשטענדן. [[צאר ניקאלאי (דער צווייטער)|צאר ניקאלאי]] איז דאן געצוואונגען געווארן צו אפטרעטן. ער מיט זיין גאנצע פאמיליע זענען ארעסטירט און שפּעטער ערמארדעט געווארן. נאך די ענדע פון די צארישע רעזשים, איז געשאפן געווארן די רוסישע איבערגאנג רעגירונג אנגעפירט דורך די [[דומא]] (רוסישע פארלימענט). גלייכצייטיג האבן זיך פארמירט "סאָוויעטן" – גרופעס און געמיינדעס צוזאמגעשטעלט פון סאלדאטן, די אינדוסטריאלע ארבעטער-קלאס און פויערן, וועלכע זענען געווען אומצופרידן מיט דער פירערשאפט. די סאָוויעטן האבן אפּערירט באוואפנטע מיליצעס און געפאָדערט פארשידענע פּריווילעגיעס צו קענען באאיינפלוסן די רעגירונג. אין רעזולטאט האט זיך געשאפן אן אומסטאבילער צושטאנד פון א "דאפּלטער רעגירונג" ווען ביידע זייטן שלאגן זיך פאר מאכט. | ||
די סיטואציע האט געגרייכט איר קלימאקס מיט די [[#אקטאבער רעוואלוציע|אקטאבער רעוואלוציע]], א באוואפנטע אויפשטאנד דורך די ארכי-לינקע [[באלשעוויקן|באלשעוויסיטישע פארטיי]] דורך ארבייטער און סאלדאטן אין פעטראגראד, וואס האבן סוקסעספול איבערגעווארפן די איבערגאנג רעגירונג, איבערנעמנדיג פולע קאנטראל. די באלשעוויקן האבן מיט ברייטע שטיצע ביי די סאוויעטן אלס די פירנדע פארטיי, אוועקגעשטעלט אן אייגענעם רעגירונג, די "רוסיש סאוויעטישע פעדעראלע סאציאליסטישע רעפובליק" (RSFSR), די ערשטע סאציאליסטע שטאַט. | די סיטואציע האט געגרייכט איר קלימאקס מיט די [[#אקטאבער רעוואלוציע|אקטאבער רעוואלוציע]], א באוואפנטע אויפשטאנד דורך די ארכי-לינקע [[באלשעוויקן|באלשעוויסיטישע פארטיי]] דורך ארבייטער און סאלדאטן אין פעטראגראד, וואס האבן סוקסעספול איבערגעווארפן די איבערגאנג רעגירונג, איבערנעמנדיג פולע קאנטראל. די באלשעוויקן האבן מיט ברייטע שטיצע ביי די סאוויעטן אלס די פירנדע פארטיי, אוועקגעשטעלט אן אייגענעם רעגירונג, די "רוסיש סאוויעטישע פעדעראלע סאציאליסטישע רעפובליק" (RSFSR), די ערשטע סאציאליסטע שטאַט. | ||
| שורה 36: | שורה 36: | ||
דאס האט נאכגעפאלגט מיט א בלוטיגע [[רוסישע ציווילע קריג|ציווילע קריג]] דורך די "[[ווייסע ארמיי]]", די פיינט פון די "רויטע" (באלשעוויקן). דורכאויס דעם קריג האבן די באלשעוויקן ארויפגעצווינגען סאוויעטישע מאכט איבער די ניי-געגרינדעטע רעפובליקן פון די געוועזענע רוסישע אימפעריע, און זיי פאראייניגט אונטער די [[סאוויעטן פארבאנד|פאראיין פון סאוויעטישע סאציאליסטישע רעפובליקן]] ({{טערמין|USSR|Union of Soviet Socialist Republics}}). דאס האט זיך געצויגן ביז 1923, ווען די רוסישע ציווילע קריג האט זיך געענדיגט מיט די זיג פון די רויטע ארמיי קעגן די ווייסע ארמיי און די אנדערע קעגנערישע סאציאליסטישע פראקציעס. די זיגנדע באלשעוויסטישע פארטיי האט זיך פריש אוועקגעשטעלט אלץ די קאמוניסטישע פארטיי פון די סאוויעטישע פאראיין און געבליבן ביי די מאכט פאר איבער זעכציג יאר, ביז 1991. | דאס האט נאכגעפאלגט מיט א בלוטיגע [[רוסישע ציווילע קריג|ציווילע קריג]] דורך די "[[ווייסע ארמיי]]", די פיינט פון די "רויטע" (באלשעוויקן). דורכאויס דעם קריג האבן די באלשעוויקן ארויפגעצווינגען סאוויעטישע מאכט איבער די ניי-געגרינדעטע רעפובליקן פון די געוועזענע רוסישע אימפעריע, און זיי פאראייניגט אונטער די [[סאוויעטן פארבאנד|פאראיין פון סאוויעטישע סאציאליסטישע רעפובליקן]] ({{טערמין|USSR|Union of Soviet Socialist Republics}}). דאס האט זיך געצויגן ביז 1923, ווען די רוסישע ציווילע קריג האט זיך געענדיגט מיט די זיג פון די רויטע ארמיי קעגן די ווייסע ארמיי און די אנדערע קעגנערישע סאציאליסטישע פראקציעס. די זיגנדע באלשעוויסטישע פארטיי האט זיך פריש אוועקגעשטעלט אלץ די קאמוניסטישע פארטיי פון די סאוויעטישע פאראיין און געבליבן ביי די מאכט פאר איבער זעכציג יאר, ביז 1991. | ||
פאַר דער אידישער באַפעלקערונג אין רוסלאנד האָט די רעוואָלוציע געברענגט סיי גרויסע באַפרייאונג, סיי שרעקליכע טראַגעדיעס. | פאַר דער אידישער באַפעלקערונג אין רוסלאנד האָט די רעוואָלוציע געברענגט סיי גרויסע באַפרייאונג, סיי שרעקליכע טראַגעדיעס. די ערשטע רעגירונג, אָנגעפירט פון לװאָװ–קערענסקי, האָט שוין אין מערץ 1917 באַזײטיגט אַלע צארישע באַגרעניצונגען קעגן די אידן און זײ געגעבן פולשטענדיגע בירגערליכע, פּאָליטישע און נאַציאָנאַל-קולטורעלע רעכט. | ||
== הינטערגרונט == | == הינטערגרונט == | ||
| שורה 74: | שורה 74: | ||
==פעברואר רעוואלוציע== | ==פעברואר רעוואלוציע== | ||
[[טעקע:Soldiers demonstration.February 1917.jpg|קליין|סאלדאטן מארשירן ביי די פעברואר פראטעסטן]] | [[טעקע:Soldiers demonstration.February 1917.jpg|קליין|סאלדאטן מארשירן ביי די פעברואר פראטעסטן]] | ||
אנפאנג פעברואר האבן ארבעטער אין די דאן-הויפשטאט פּעטראָגראַד (היינט [[פעטערבורג]]) אנגעהויבן מערערע סטרייקס און דעמאנסטראציעס. אום מערץ 7 | אנפאנג פעברואר האבן ארבעטער אין די דאן-הויפשטאט פּעטראָגראַד (היינט [[פעטערבורג]]) אנגעהויבן מערערע סטרייקס און דעמאנסטראציעס. אום מערץ 7, האט זיך פוטילאוו, פעטראגראד'ס גרעסטע אינדוסטריאלע פלענט, פארמאכט צוליב א סטרייק{{הערה|Robert Service, (2005). ''Stalin: A Biography''. Cambridge: Belknap Press. p. 32.|כיוון=שמאל}}. צומארגנס זענען אפגעהאלטן געווארן צוזאמענקונפטן און ראליס צוליב די אינטערנאציאנאלע פרויען טאג, וואס האבן זיך צוביסלעך פארקירעוועט צו עקאנאמישע און פאליטישע צוזאמענקונפטן. דעמאנסטראציעס זענען ארגאניזירט געווארן צו פארלאנגען ברויט, און עס איז געווארן אונטערגעשטיצט דורך די אינדוסטריאלע ארבעטס קראפט וואס האט געזען דערין א סיבה צו אנהאלטן די סטרייקס. די פרויען ארבעטער האבן מארשירט צו דערנעבנדע פאבריקן ארויסברענגנדיג מער ווי 50,000 ארבעטער אויף סטרייק{{הערה|[https://www.fifthinternational.org/content/when-women-set-russia-ablaze ווען פרויען האבן אונטערנגעצינדן רוסלאנד], אויף Fifth International, יולי 11 2007.}}. ביז מערץ 10, איז מער-ווייניגער יעדע אינדוסטריאלע ביזנעס אין פעטראגראד געווען פארמאכט, צוזאמען מיט מערערע קאמערציאלע און קלענערע ביזנעסער. סטודענטן, ווייסע קאלנער ארבעטער און לערערס האבן זיך אנגעשלאסן מיט די ארבעטער אין די גאסן און ביי די פובליק צוזאמענקונפטן{{הערה|Ėduard Nikolaevich Burdzhalov, ''Russia's second revolution: the February 1917 uprising in Petrograd'' (Indiana UP, 1987).|כיוון=שמאל}}. | ||
אום מערץ 11 האט דער צאר געשיקט די ארמיי צו דערשטיקן די ראיאטן. ווייניגסטנס 180,000 טרופן זענען געווען סטאנציאנירט אין די הויפשטאט, אבער דאס רוב פון זיי זענען געווען אומטרענירט אדער פארוואונדעט. בלויז ארום 12,000 זענען געווען אין א פאסיגע צושטאנד, אבער אפילו זיי האבן זיך אנטזאגט צו דערשטיקן די פראטעסט, און אנשטאט צושטערן די אומרוען האבן די טרופן אליין אנגעהויבן רעוואלטירן{{הערה|Beckett, Ian F.W. (2007). ''The Great War'' (2 ed.) p. 523.|כיוון=שמאל}}. פילע אפיצירן זענען דערשאסן געווארן דורך זייערע סאלדאטן ווען זיי זענען באפוילן געווארן צו דערשטיקן די דעמאנסטראנטן, און אנדערע זענען אריין אין באהעלטעניש, און די מיליטער האט פארלוירן די מעגליכקייט צו צוריקהאלטן די פראטעסטן. סימבאלן פון דער צארישער רעזשים זענען אראפגעריסן געווארן איבער די שטאט, און די אויטאריטעט פון די רעגירונג אין די הויפשטאט איז צוזאמגעפאלן. דאס וואס דער צאר האט יענע צופרי גענצליך אוועקגענומען די לעגאלע אויטאריטעט פון די דומא האט נישט ארויסגעהאלפן, און די רעאקציע פון די דומא, אנגעפירט דורך די ליבעראלע בלאק איז געווען צו שאפן א צייטווייליגער קאמיטע צו צוריקברענגען געזעץ און ארדענונג; גלייכצייטיג האבן די סאציאליסטישע פארטייען געשאפן | אום מערץ 11 האט דער צאר געשיקט די ארמיי צו דערשטיקן די ראיאטן. ווייניגסטנס 180,000 טרופן זענען געווען סטאנציאנירט אין די הויפשטאט, אבער דאס רוב פון זיי זענען געווען אומטרענירט אדער פארוואונדעט. בלויז ארום 12,000 זענען געווען אין א פאסיגע צושטאנד, אבער אפילו זיי האבן זיך אנטזאגט צו דערשטיקן די פראטעסט, און אנשטאט צושטערן די אומרוען האבן די טרופן אליין אנגעהויבן רעוואלטירן{{הערה|Beckett, Ian F.W. (2007). ''The Great War'' (2 ed.) p. 523.|כיוון=שמאל}}. פילע אפיצירן זענען דערשאסן געווארן דורך זייערע סאלדאטן ווען זיי זענען באפוילן געווארן צו דערשטיקן די דעמאנסטראנטן, און אנדערע זענען אריין אין באהעלטעניש, און די מיליטער האט פארלוירן די מעגליכקייט צו צוריקהאלטן די פראטעסטן. סימבאלן פון דער צארישער רעזשים זענען אראפגעריסן געווארן איבער די שטאט, און די אויטאריטעט פון די רעגירונג אין די הויפשטאט איז צוזאמגעפאלן. דאס וואס דער צאר האט יענע צופרי גענצליך אוועקגענומען די לעגאלע אויטאריטעט פון די דומא האט נישט ארויסגעהאלפן, און די רעאקציע פון די דומא, אנגעפירט דורך די ליבעראלע בלאק איז געווען צו שאפן א צייטווייליגער קאמיטע צו צוריקברענגען געזעץ און ארדענונג; גלייכצייטיג האבן די סאציאליסטישע פארטייען געשאפן דער פּעטראגראדער סאוויעט, צו רעפרעזענטירן די ארבעטער און סאלדאטן. די איבערגעבליבענע סאלדאטן געטריי צום רעזשים האבן געטוישט זייטן די קומענדיגע טאג. די ווענדפּונקט איז געקומען מערץ 12, ווען דער וואָלינסקי רעגימענט האָט ווידערשפּעניגט, הינגעריכטעט זייער אָפיציר, און זיך פאַראייניגט מיט די פּראָטעסטירער. | ||
דער צאר האט זיך פּרובירט אומצוקערן פון מיליטערישן פראנט קיין פּעטראגראד. ווען ער איז אנגעקומען קיין [[פסקאוו]] האבן די ארמיי שעף ניקאלאי רוזסקי און די דומא דעפוטאטן אלעקסאנדער גוטשקאוו און וואסילי שולגין פארגעשלאגן אז ער זאל רעזיגנירן פון טראן. ער האט טאקע אונטערגעשריבן זיין אַבדיקאַציע אום מערץ 15 און אויך אפגעזאגט זיין זון, דער צאַרעוויטש. ניקאלאי האט נאמינירט זיין ברודער, דער גרויספירשט מיכאאיל אלעקסאנדראוויטש, אלץ זיין נאכפאלגער. דער גרויספירשט האט שנעל אנערקענט אז ער וועט האבן ווייניג שטיצע אלץ פירער, און האט זיך דערפאר דעם נעקסטן טאג אפּגעזאגט, זאגנדיג אז ער וועט דאס נאר אננעמען אויב דאס וועט זיין די דעמאקראטישע באשלוס פון פאלק{{הערה|Beckett, 2007. p. 523.|כיוון=שמאל}}{{הערה|Robert Paul Browder and Alexander F. Kerensky, eds., ''The Russian Provisional Government, 1917'', 1961. p. 116.|כיוון=שמאל}}. דאָס האָט געענדיגט די 300-יאָריגע הערשאַפט פון דער ראָמאַנאָוו דינאַסטיע. זעקס טאג שפעטער האט די איבערגאנג רעגירונג אריינגעשטעלט ניקאלאי מיט זיין פאמיליע אין הויז ארעסט אין די אלעקסאנדער פאלאץ אין שטאט צאַרסקאָיע סעלאָ, 24 קילאמעטער דרום פון פעטראגראד{{הערה|Tames, Richard (1972). ''Last of the Tsars''. London: Pan Books Ltd.|כיוון=שמאל}}. | דער צאר האט זיך פּרובירט אומצוקערן פון מיליטערישן פראנט קיין פּעטראגראד. ווען ער איז אנגעקומען קיין [[פסקאוו]] האבן די ארמיי שעף ניקאלאי רוזסקי און די דומא דעפוטאטן אלעקסאנדער גוטשקאוו און וואסילי שולגין פארגעשלאגן אז ער זאל רעזיגנירן פון טראן. ער האט טאקע אונטערגעשריבן זיין אַבדיקאַציע אום מערץ 15 און אויך אפגעזאגט זיין זון, דער צאַרעוויטש. ניקאלאי האט נאמינירט זיין ברודער, דער גרויספירשט מיכאאיל אלעקסאנדראוויטש, אלץ זיין נאכפאלגער. דער גרויספירשט האט שנעל אנערקענט אז ער וועט האבן ווייניג שטיצע אלץ פירער, און האט זיך דערפאר דעם נעקסטן טאג אפּגעזאגט, זאגנדיג אז ער וועט דאס נאר אננעמען אויב דאס וועט זיין די דעמאקראטישע באשלוס פון פאלק{{הערה|Beckett, 2007. p. 523.|כיוון=שמאל}}{{הערה|Robert Paul Browder and Alexander F. Kerensky, eds., ''The Russian Provisional Government, 1917'', 1961. p. 116.|כיוון=שמאל}}. דאָס האָט געענדיגט די 300-יאָריגע הערשאַפט פון דער ראָמאַנאָוו דינאַסטיע. זעקס טאג שפעטער האט די איבערגאנג רעגירונג אריינגעשטעלט ניקאלאי מיט זיין פאמיליע אין הויז ארעסט אין די אלעקסאנדער פאלאץ אין שטאט צאַרסקאָיע סעלאָ, 24 קילאמעטער דרום פון פעטראגראד{{הערה|Tames, Richard (1972). ''Last of the Tsars''. London: Pan Books Ltd.|כיוון=שמאל}}. | ||
| שורה 82: | שורה 82: | ||
==דאפלטע מאכט== | ==דאפלטע מאכט== | ||
[[טעקע:Броневик и юнкера на Дворцовой площади 1917.jpg|קליין|איבערגאנג רעגירונג'ס וואלונטיר סאלדאטן באוואכן דעם פאלאץ צענטער אין פעטראגראד, זומער 1917]] | [[טעקע:Броневик и юнкера на Дворцовой площади 1917.jpg|קליין|איבערגאנג רעגירונג'ס וואלונטיר סאלדאטן באוואכן דעם פאלאץ צענטער אין פעטראגראד, זומער 1917]] | ||
[[טעקע:1917petrogradsoviet assembly.jpg|קליין| | [[טעקע:1917petrogradsoviet assembly.jpg|קליין|דער פּעטראגראדער סאוויעט פארזאמלונג אין 1917]] | ||
דער דומא פארלימענט האט אוועקגעשטעלט די פּראָוויזאָרישע רעגירונג אום מערץ 16 מיט'ן פלאן צו אפּהאלטן וואַלן, און אנפירן דאס לאנד ביז א נייע רעגירונג ווערט ערוועלט. די רעגירונג, אָנגעפירט קודם דורך פּרינץ געאָרגי לוואָוו, און שפּעטער דורך אלעקסאנדער קערענסקי, האָט געהאַט די נאָמינאַלע אויטאָריטעט איבערן מיליטער און די אַדמיניסטראַציע. זיי האָבן צוגעזאָגט דעמאָקראַטישע רעפאָרמען און ציווילע פרייהייטן און האָבן פּריאָריטירט די פאָרזעצונג פון דער מלחמה. | דער דומא פארלימענט האט אוועקגעשטעלט די פּראָוויזאָרישע רעגירונג אום מערץ 16 מיט'ן פלאן צו אפּהאלטן וואַלן, און אנפירן דאס לאנד ביז א נייע רעגירונג ווערט ערוועלט. די רעגירונג, אָנגעפירט קודם דורך פּרינץ געאָרגי לוואָוו, און שפּעטער דורך אלעקסאנדער קערענסקי, האָט געהאַט די נאָמינאַלע אויטאָריטעט איבערן מיליטער און די אַדמיניסטראַציע. זיי האָבן צוגעזאָגט דעמאָקראַטישע רעפאָרמען און ציווילע פרייהייטן און האָבן פּריאָריטירט די פאָרזעצונג פון דער מלחמה. | ||
| שורה 97: | שורה 97: | ||
לענין איז געווען אין גלות אין שווייץ און האט צוליב די דעמאקראטיזירונג נאך די פעברואר רעוואלוציע, וואס האט לעגאליזירט פארבאטענע פאליטישע פארטייען, געהאפט צו צושטאנד ברענגען זיין [[מארקסיזם|מארקסיסטישע]] רעוואלוציע. | לענין איז געווען אין גלות אין שווייץ און האט צוליב די דעמאקראטיזירונג נאך די פעברואר רעוואלוציע, וואס האט לעגאליזירט פארבאטענע פאליטישע פארטייען, געהאפט צו צושטאנד ברענגען זיין [[מארקסיזם|מארקסיסטישע]] רעוואלוציע. | ||
לענין האט זיך צוריקגעקערט קיין רוסלאנד אפריל 1917 און האָט גלייך אַרויסגעגעבן די 'אַפּריל | לענין האט זיך צוריקגעקערט קיין רוסלאנד אפריל 1917 און האָט גלייך אַרויסגעגעבן די 'אַפּריל טעזיסן', וואו ער האָט געפּרעדיגט קעגן יעדער שטיצע פאַר דער פּראָוויזאָרישער רעגירונג, וועלכע ער האָט גערופן אַ בורזשואַזע און אימפּעריאַליסטישע. אין אנהויב זענען די באלשעוויקן געווען א קליינע מינאריטעט גרופע, אבער מיט לענין'ס אנקום איז די פאפולעריטעט פון די באלשעוויקן כסדר געוואקסן{{הערה|1=https://grokipedia.com/page/April_Theses}}. | ||
די באָלשעוויקעס האָבן אַדאָפּטירט פּשוטע סלאָגאַנען ווי "שלום, לאנד און ברויט", וואס איז געווען א צוזאג צו ענדיגן דעם קריג מיט דייטשלאנד, גיבן די לאנד פאר די פויערן, און ענדיגן די הינגער געשאפן דורך דעם קריג. | |||
טראץ די ברייטע קענגנערשאפט אין לאנד קעגן דעם קריג, האט די איבערגאנג רעגירונג באשלאסן צו אנהאלטן די שלאכטן, וואס האט נאר מער בארעכטיגט ביי די סאציאליסטישע פראקציעס און די באלשעוויקן צו פארויסגיין מיט זייער רעוואלוציע. די באלשעוויקן, וועלכע זענען געווען די גרעסטע געפאר פאר די רעגירונג, האבן געשאפן פארשידענע ארבעטער פּאראמיליטערישע מיליצעס גערופן די רויטע גוואַרדיעס, וועלכע זאלן האבן די מעגליכקייט צו רעוואלטירן. | טראץ די ברייטע קענגנערשאפט אין לאנד קעגן דעם קריג, האט די איבערגאנג רעגירונג באשלאסן צו אנהאלטן די שלאכטן, וואס האט נאר מער בארעכטיגט ביי די סאציאליסטישע פראקציעס און די באלשעוויקן צו פארויסגיין מיט זייער רעוואלוציע. די באלשעוויקן, וועלכע זענען געווען די גרעסטע געפאר פאר די רעגירונג, האבן געשאפן פארשידענע ארבעטער פּאראמיליטערישע מיליצעס גערופן די רויטע גוואַרדיעס, וועלכע זאלן האבן די מעגליכקייט צו רעוואלטירן. | ||
איבער פרילינג האט די אומצופרידנהייט מיט'ן קריג געפירט די מאסן צו ראדיקאלע פארטייען. כאטש די באלשעוויקן זענען געווארן אלץ מער פאפולער, איז זייער פאקטישע מאכט געווען גאנץ שוואך אין דער מעסיג-דאמינירטער פּעטראגראדער סאוויעט. | איבער פרילינג האט די אומצופרידנהייט מיט'ן קריג געפירט די מאסן צו ראדיקאלע פארטייען. כאטש די באלשעוויקן זענען געווארן אלץ מער פאפולער, איז זייער פאקטישע מאכט געווען גאנץ שוואך אין דער מעסיג-דאמינירטער פּעטראגראדער סאוויעט. | ||
יוני 18 האט דער רעגירונג'ס מיניסטער קערענסקי געלאזט אין גאנג א פרישע אפענסיווע אטאקע קעגן דייטשלאנד וואס האט זיך אויסגעלאזט מיט א ביטערער דורכפאל און האָט געברענגט איבער 60,000 רוסישע קרבנות{{הערה|1=https://grokipedia.com/page/Kerensky_offensive}}. אין יולי האט אויסגעבראָכן אַ מאַסן-אומרו (די '''יולי טעג'''), אין וועלכע די אויפגעברויזטע סאלדאטן האבן זיך געלאזט אין די גאסן צוזאמען מיט פּעטראגראדער ארבעטער אין ווילדע פראטעסטן, שרייענדיג די לאזונג "פולע מאכט פאר די סאוויעטן". די דעמאָנסטראַציעס זענען רעפּרעסירט געוואָרן דורך דער פּראָוויזאָרישער רעגירונג. לענין איז אנטלאפן קיין פינלאנד מורא האבנדיג פון ארעסט בשעת [[לעאן טראצקי]] און אנדערע פראמינענטע באלשעוויקן זענען ארעסטירט געווארן. די פראטעסטן האבן באשטעטיגט די ברייטע שטיצע פון די באלשעוויקן און די אנטי-קריג ראדיקאליזם ביי די מאסן, אבער די אומצוגעגרייטקייט ביים רעוואלט איז געווען א פארשעמנדע פלעק וואס האט אראפגעברענגט זייער אנזען{{הערה|1=https://grokipedia.com/page/July_Days}}. | יוני 18 האט דער רעגירונג'ס מיניסטער קערענסקי געלאזט אין גאנג א פרישע אפענסיווע אטאקע קעגן דייטשלאנד וואס האט זיך אויסגעלאזט מיט א ביטערער דורכפאל און האָט געברענגט איבער 60,000 רוסישע קרבנות{{הערה|1=https://grokipedia.com/page/Kerensky_offensive}}. | ||
אין יולי האט אויסגעבראָכן אַ מאַסן-אומרו (די '''יולי טעג'''), אין וועלכע די אויפגעברויזטע סאלדאטן האבן זיך געלאזט אין די גאסן צוזאמען מיט פּעטראגראדער ארבעטער אין ווילדע פראטעסטן, שרייענדיג די לאזונג "פולע מאכט פאר די סאוויעטן". די דעמאָנסטראַציעס זענען רעפּרעסירט געוואָרן דורך דער פּראָוויזאָרישער רעגירונג. לענין איז אנטלאפן קיין פינלאנד מורא האבנדיג פון ארעסט בשעת [[לעאן טראצקי]] און אנדערע פראמינענטע באלשעוויקן זענען ארעסטירט געווארן. די פראטעסטן האבן באשטעטיגט די ברייטע שטיצע פון די באלשעוויקן און די אנטי-קריג ראדיקאליזם ביי די מאסן, אבער די אומצוגעגרייטקייט ביים רעוואלט איז געווען א פארשעמנדע פלעק וואס האט אראפגעברענגט זייער אנזען{{הערה|1=https://grokipedia.com/page/July_Days}}. | |||
אין אויגוסט 1917 האָט גענעראַל לאַוור קאָרנילאָוו, דער קאָמאַנדיר-אין-שעף, | אין אויגוסט 1917 האָט גענעראַל לאַוור קאָרנילאָוו, דער קאָמאַנדיר-אין-שעף, פּרובירט צו מאַרשירן קיין פּעטראָגראַד צו רעסטאַוורירן סדר און אויסלייזן די סאָוועטן. פּרעמיער מיניסטער קערענסקי האָט מורא געהאַט פון אַ מיליטערישן פּוטש, און האָט אַפּעלירט צו דעם פּעטראָגראַדער סאָוועט, אַריינגערעכנט די באָלשעוויקעס, פאַר הילף. די באָלשעוויקעס האָבן אָרגאַניזירט רויטע גוואַרדיע איינהייטן און זענען באַוואָפנט געוואָרן, וואָס האָט זייער פאַרשטאַרקט זייער איינפלוס. די דורכגעפאַלענע אויפשטאנד האָט דיסקרעדיטירט די פּראָוויזאָרישע רעגירונג און האָט געגעבן די באָלשעוויקעס אַ נייעם אימפּעט{{הערה|1=https://grokipedia.com/page/Kornilov_affair}}. | ||
==אקטאבער רעוואלוציע== | ==אקטאבער רעוואלוציע== | ||
| שורה 111: | שורה 113: | ||
די באלשעוויקן זענען אריבער א מאסיווער אויסברייטערונג אין מיטגלידערשאפט. אין פעברואר 1917 האבן זיי געהאלטן ביי 24,000 מיטגלידער און זענען געווען די מינאריטעט אין די צוויי גרויסע שטעט, פעטראגראד און מאסקווע, אבער ביי סעפטעמבער איז עס שוין געשטאנען ביי 200,000 און זיי האבן איבערגענומען די מאַיאָריטעט אין ביידע שטעט{{הערה|שם=Stephen46|Stephen Cohen, ''Bukharin and the Bolshevik Revolution: A Political Biography 1888–1938'' p. 46.|כיוון=שמאל}}. דערמיט האבן זיי איבערגענומען קאנטראל פונעם פעטראגראדער סאוויעט. אום סעפטעמבער זענען אלע ארעסטירטע באלשעוויקן געווארן באפרייט פון טורמע דורך דער פעטראגראדער סאוויעט און טראצקי איז ערוועלט געווארן אלס פאָרזיצער פון די קערפערשאפט. | די באלשעוויקן זענען אריבער א מאסיווער אויסברייטערונג אין מיטגלידערשאפט. אין פעברואר 1917 האבן זיי געהאלטן ביי 24,000 מיטגלידער און זענען געווען די מינאריטעט אין די צוויי גרויסע שטעט, פעטראגראד און מאסקווע, אבער ביי סעפטעמבער איז עס שוין געשטאנען ביי 200,000 און זיי האבן איבערגענומען די מאַיאָריטעט אין ביידע שטעט{{הערה|שם=Stephen46|Stephen Cohen, ''Bukharin and the Bolshevik Revolution: A Political Biography 1888–1938'' p. 46.|כיוון=שמאל}}. דערמיט האבן זיי איבערגענומען קאנטראל פונעם פעטראגראדער סאוויעט. אום סעפטעמבער זענען אלע ארעסטירטע באלשעוויקן געווארן באפרייט פון טורמע דורך דער פעטראגראדער סאוויעט און טראצקי איז ערוועלט געווארן אלס פאָרזיצער פון די קערפערשאפט. | ||
אום אקטאבער איז לענין צוריק אהיימגעקומען קיין פעטראגראד, וויסנדיג אז די וואקסנדע ראדיקאליזירטע שטאַט שטעלט אים שוין נישט א לעגאלע געפאר, און שטעלט צו א געלעגנהייט פאר א פרישע רעוואלוציע. אנערקענענדיג די יעצטיגע שטארקע צושטאנד פון די באלשעוויקן האט לענין אנגעהויבן לייגן דרוק פאר די באלדיגע איבערווארפונג פון די רעגירונג דורך די באלשעוויקן. די באלשעוויסטישע צענטראלע קאמיטע האט אקטאבער 10 דורכגעפירט א רעזאלוציע, וואס איז אריבער 10–2, רופנדיג פאר די באלדיגע אפשאפונג פון דער איבערגאנג רעגירונג און מאכן פלאץ פאר | אום אקטאבער איז לענין צוריק אהיימגעקומען קיין פעטראגראד, וויסנדיג אז די וואקסנדע ראדיקאליזירטע שטאַט שטעלט אים שוין נישט א לעגאלע געפאר, און שטעלט צו א געלעגנהייט פאר א פרישע רעוואלוציע. אנערקענענדיג די יעצטיגע שטארקע צושטאנד פון די באלשעוויקן האט לענין אנגעהויבן לייגן דרוק פאר די באלדיגע איבערווארפונג פון די רעגירונג דורך די באלשעוויקן. די באלשעוויסטישע צענטראלע קאמיטע האט אקטאבער 10 דורכגעפירט א רעזאלוציע, וואס איז אריבער 10–2, רופנדיג פאר די באלדיגע אפשאפונג פון דער איבערגאנג רעגירונג און מאכן פלאץ פאר דער פּעטראגראדער סאוויעט. | ||
די באלשעוויקן האבן ארגאניזירט דער "מיליטעריש-רעוואָלוציאָנעם קאמיטעט" אונטער די פירערשאפט פון לעאן טראצקי. אום נאוועמבער 7 האבן זיי אנגעהויבן איבערנעמען רעגירונג'ס געביידעס און סטראַטעגישע אינפארסטרוקטוראלע ערטער איבער פעטראגראד. דאָס האָט אַריינגערעכנט די הויפּט-טעלעגראַף אָפיס, פּאָסט-אָפיס, באַן-סטאַנציעס און בריקן. | די באלשעוויקן האבן ארגאניזירט דער "מיליטעריש-רעוואָלוציאָנעם קאמיטעט" אונטער די פירערשאפט פון לעאן טראצקי. אום נאוועמבער 7 האבן זיי אנגעהויבן איבערנעמען רעגירונג'ס געביידעס און סטראַטעגישע אינפארסטרוקטוראלע ערטער איבער פעטראגראד. דאָס האָט אַריינגערעכנט די הויפּט-טעלעגראַף אָפיס, פּאָסט-אָפיס, באַן-סטאַנציעס און בריקן. | ||
דער ווינטער פּאַלאַץ, וואו די פּראָוויזאָרישע רעגירונג איז געזעסן, איז אַרומגערינגלט געוואָרן. נאָך דעם ווי דער 'אַוראָראַ' קרוזער שיף האָט געשאָסן ליידיגע קוילן, האָבן די רויטע גוואַרדיעס אַריינגעשטורעמט אינעם פּאַלאַץ אין די פריע שעה'ן פון נאוועמבער 8. די מיניסטאָרן פון דער פּראָוויזאָרישער רעגירונג זענען אַרעסטירט געוואָרן. די רעוואלוציע איז אריבער מער-ווייניגער רואיג, מיט ווייניגער ווי א טוץ טויטע. | דער ווינטער פּאַלאַץ, וואו די פּראָוויזאָרישע רעגירונג איז געזעסן, איז אַרומגערינגלט געוואָרן. נאָך דעם ווי דער 'אַוראָראַ' קרוזער שיף האָט געשאָסן ליידיגע קוילן, האָבן די רויטע גוואַרדיעס אַריינגעשטורעמט אינעם פּאַלאַץ אין די פריע שעה'ן פון נאוועמבער 8. די מיניסטאָרן פון דער פּראָוויזאָרישער רעגירונג זענען אַרעסטירט געוואָרן. די רעוואלוציע איז אריבער מער-ווייניגער רואיג, מיט ווייניגער ווי א טוץ טויטע. | ||
די באלשעוויקן האבן יענע נאכט געשאפן דעם 'סאָוונאַרקאָם' (ראַט פון די פאָלקס־קאָמיסאַרן) מיט לענין אלס פאָרזיצער, און אנגעהויבן דורכפירן זייער קאמוניסטישע אגענדע ארויסגעבנדיג דעקרעטן וואס האבן פארגעשלאָגן אַן אוממיטלבאַרן וואָפן-שטילשטאַנד און אפגעשאפן פּריוואטע בעלות איבער לאנד און פאבריקן און דאס איבערגעגעבן פאר "די מענטשן". זיי האבן פאררופן נאציאנאלע דעמאקראטישע וואלן פאר נאוועמבער 25 | די באלשעוויקן האבן יענע נאכט געשאפן א נייעם רעגירונג, דעם 'סאָוונאַרקאָם' (ראַט פון די פאָלקס־קאָמיסאַרן), מיט לענין אלס פאָרזיצער, און אנגעהויבן דורכפירן זייער קאמוניסטישע אגענדע ארויסגעבנדיג דעקרעטן וואס האבן פארגעשלאָגן אַן אוממיטלבאַרן וואָפן-שטילשטאַנד און אפגעשאפן פּריוואטע בעלות איבער לאנד און פאבריקן און דאס איבערגעגעבן פאר "די מענטשן". זיי האבן פאררופן נאציאנאלע דעמאקראטישע וואלן פאר נאוועמבער 25. | ||
אבער כאטש די באָלשעװיקעס זענען געווען די וואס האבן איבערגעווארפן דער רעגירונג און געשאפן דעם פארזאמלונג, האבן זיי געוואונען בלויז אַרום 24% פון די שטימען (175 זיצן), קעגן די סאָציאַליסט-רעוואָלוציאָנערן וועלכע האָבן געזיכערט אַ מערהייט (אַרום 40% פון די שטימען). | |||
ווען דער אַסעמבלי איז צונויפגעקומען אין יאַנואַר 1918, האָבן די באָלשעוויקעס, אנשטאט ארבעטן מיט די געוואונענע פארטייען אין א קאאליציע, גענצליך פארבאטן סיי וועלכע אפאזיציע פארטייען. דאָס האָט עלימינירט די איינציגע נאַציאָנאַל-דעמאָקראַטישע אינסטיטוציע אין רוסלאַנד און באַפעסטיגט די איין-פּאַרטיי הערשאַפט פון די באָלשעוויקעס און דערמיט האט זיך אנגעהויבן די קאמוניסטישע דיקטאטורשאפט. צו נאכמער אוועקשטעלן די נייע רעגירונג, האבן די באלשעוויקן געשאפן די [[טשעקא]], א געהיים פאליציי וואס האט פונקציאנירט אלץ א רעוואלוציאנערע זיכערהייט סערוויס צו אויסרייסן, מארדן און באשטראפן די וועלכע זענען געווארן פאררעכנט אלץ "פיינט פון די מענטשן" אין אקציעס גערופן רויטע טעראר. | ווען דער אַסעמבלי איז צונויפגעקומען אין יאַנואַר 1918, האָבן די באָלשעוויקעס, אנשטאט ארבעטן מיט די געוואונענע פארטייען אין א קאאליציע, גענצליך פארבאטן סיי וועלכע אפאזיציע פארטייען. דאָס האָט עלימינירט די איינציגע נאַציאָנאַל-דעמאָקראַטישע אינסטיטוציע אין רוסלאַנד און באַפעסטיגט די איין-פּאַרטיי הערשאַפט פון די באָלשעוויקעס און דערמיט האט זיך אנגעהויבן די קאמוניסטישע דיקטאטורשאפט. צו נאכמער אוועקשטעלן די נייע רעגירונג, האבן די באלשעוויקן געשאפן די [[טשעקא]], א געהיים פאליציי וואס האט פונקציאנירט אלץ א רעוואלוציאנערע זיכערהייט סערוויס צו אויסרייסן, מארדן און באשטראפן די וועלכע זענען געווארן פאררעכנט אלץ "פיינט פון די מענטשן" אין אקציעס גערופן רויטע טעראר. | ||
| שורה 139: | שורה 142: | ||
די בליק איבער די געשעענישן פון די תקופה איז שארף צעטיילט לויט פאליטישע אנשויאונגען. אין צייט וואס אין די קאמוניסטישע רוסלאנד איז דער רעוואלוציע געפייערט געווארן יערליך אלץ א נאציאנאלע חגא מיט פאראדעס, איז אבער די אנגענומענע בליק אין די מערב וועלט - און היינט מער-ווייניגער די אנגענומענע מיינונג, אז דאס איז געווען בלויז אן איבערגאנג פון איין טיראניע (צאריזם) צו א צווייטע דיקטאטורשאפט (קאמוניזם){{הערה|[https://www.husj.harvard.edu/articles/a-century-of-1917s-ideas-representations-and-interpretations-of-the-october-revolution-19172017 A Century of 1917s: Ideas, Representations, and Interpretations of the October Revolution, 1917–2017]|כיוון=שמאל}}. | די בליק איבער די געשעענישן פון די תקופה איז שארף צעטיילט לויט פאליטישע אנשויאונגען. אין צייט וואס אין די קאמוניסטישע רוסלאנד איז דער רעוואלוציע געפייערט געווארן יערליך אלץ א נאציאנאלע חגא מיט פאראדעס, איז אבער די אנגענומענע בליק אין די מערב וועלט - און היינט מער-ווייניגער די אנגענומענע מיינונג, אז דאס איז געווען בלויז אן איבערגאנג פון איין טיראניע (צאריזם) צו א צווייטע דיקטאטורשאפט (קאמוניזם){{הערה|[https://www.husj.harvard.edu/articles/a-century-of-1917s-ideas-representations-and-interpretations-of-the-october-revolution-19172017 A Century of 1917s: Ideas, Representations, and Interpretations of the October Revolution, 1917–2017]|כיוון=שמאל}}. | ||
די בליק וואס די קאמוניסטן האבן פאראויסגעשטופט, געגלייבט דורך סאציאליסטן אפילו אין די מערב | די בליק וואס די קאמוניסטן האבן פאראויסגעשטופט, און וועלכע ווערט געגלייבט דורך סאציאליסטן אפילו אין די מערב און ווערט טיילווייז אינטערגעשטיצט נאך היינט צוליב געוויסע פאקטארן דורך טייל היסטאריקער און אקאדעמיקער, איז אז די אקטאבער רעוואלוציע איז א שטאלצע און גלענצנדע פארזוך פון די ארבעטס קלאס אראפצואווארפן פון מאכט דער צאר, די העכערע קלאס און די קאפיטאליסטן. די באלשעוויקן האבן באפרייט די ארבעטער קלאס און געשאפן א שטאַט וואס פראקטיצירט גלייכבארעכטיגונג. די וואס שטופן פאראויס די קוקווינקל צייגן אן אויף דעם וואס די רוסישע פעדעראלע סאציאליסטישע רעפובליק האט געמאכט ערנסטע פארשריט אין די געביט פון פרויען רעכטן, ווי צושטעלן ערציאונג פאר פרויען, וואס איז געווען פארבאטן אונטער'ן צאר, צווישן אנדערע ליבעראלע געזעצן וואס זענען ערלויבט געווארן. די באלשעוויסטישע רעגירונג האט אויך אריינגעברענגט ארבעטער קלאס בירגער אויף פירנדע פארטיי פאזיציעס, פארזיכערנדיג דערביי אז די אלגעמיינע בירגער האבן א ווארט אין די באשלוסן{{הערה|[https://www.jstor.org/stable/2498180 "The Bolsheviks' Dilemma: Class, Culture, and Politics in the Early Soviet Years"]|כיוון=שמאל}}. פון די הויפט אספעקטן צו די בליק איז די געווינס פון די באלשעוויקן אין די ציווילע קריג{{הערה|[https://sites.bu.edu/revolutionaryrussia/student-research/katherine-ruiz-diaz/ The Russian Civil War]|כיוון=שמאל}}. מיט די מאסיווע אינטערנאציאנאלע שטיצע פאר די ווייסע ארמיי וואלטן די באלשעוויקן געדארפט זיין אין א פאזיציע צו פארלירן, איבערהויפט ווען זיי האבן אנגעהויבן מיט בלויז עטליכע שטעט אין זייער קאנטראל. דאך האט די רויטע ארמיי געזיגט, דורכ'ן שאפן אן ארמיי פון ארום 5 מיליאן אקטיווע זעלנער, וואס איז צושטאנד געקומען צוליב די ברייטע שטיצע ביי די מאסן. | ||
למעשה, כאטש וואס פון אנפאנג האבן די באלשעוויקן טאקע איינגעפירט דעמאקראטישע רעפארמען, האבן זיי זיך אבער שנעל געטוישט צו א ברוטאלע רעזשים וואס האט אונטערדרוקט סיי וועלכע קעגנערשאפט, א רעגירונג וואס האט קאנטראלירט מיט טעראר יעדע טייל פון די געזעלשאפט, עקאנאמיע און קולטור. | למעשה, כאטש וואס פון אנפאנג האבן די באלשעוויקן טאקע איינגעפירט דעמאקראטישע רעפארמען, האבן זיי זיך אבער שנעל געטוישט צו א ברוטאלע רעזשים וואס האט אונטערדרוקט סיי וועלכע קעגנערשאפט, א רעגירונג וואס האט קאנטראלירט מיט טעראר יעדע טייל פון די געזעלשאפט, עקאנאמיע און קולטור. | ||
| שורה 186: | שורה 189: | ||
==צו ליינען מער== | ==צו ליינען מער== | ||
*משה יוסף אָלגין, [https://catalog.hathitrust.org/Record/011802134 די נשמה פון דער רוסישער רעוואָלוציע], ניו יארק: מ. גורעוויטש, 1921 | |||
*דזשאהן ריעד, צען טעג וואס האבן אויפגערודערט די וועלט | *דזשאהן ריעד, צען טעג וואס האבן אויפגערודערט די וועלט | ||
*לעאן טראצקי, געשיכטע פון | *לעאן טראצקי, [https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yiddish-books/spb-nybc211237 די געשיכטע פון דער רוסישער רעוואלוציע], ווארשע: פארלאג ביבליאן, 1932 | ||
<div class="mw-content-ltr"> | <div class="mw-content-ltr"> | ||
* {{צ-בוך|מחבר=Orlando Figes|נאמען=A People's Tragedy: The Russian Revolution: 1891–1924|מו"ל=Pimlico|שנת הוצאה=1996|ISBN=9780805091311|קישור=https://archive.org/details/peoplestragedyhi00fige}}</div> | * {{צ-בוך|מחבר=Orlando Figes|נאמען=A People's Tragedy: The Russian Revolution: 1891–1924|מו"ל=Pimlico|שנת הוצאה=1996|ISBN=9780805091311|קישור=https://archive.org/details/peoplestragedyhi00fige}}</div> | ||