בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אברהם זלמן פריידוס"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(בס"ד) צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 12: | שורה 12: | ||
==ביאָגראַפיע== | ==ביאָגראַפיע== | ||
פריידוס איז געבוירן געוואָרן אין תרכ"ז אין [[ריגע|ריגאַ]], וועלכע איז דעמאָלט געווען אין דער רוסלענדישער אימפּעריע. ער האָט געוואוינט אין פּאַריז, אין דער לאַנדווירטשאַפטליכער אידישער קאָלאָניע [[זכרון יעקב]] אין ארץ ישׂראל, און אין לאָנדאָן, איידער ער איז געקומען קיין ניו יאָרק אין 1889. אין 1894 האָט ער פאַרענדיגט אַ לייברערי קורס ביים פּראַט אינסטיטוט. | פריידוס איז געבוירן געוואָרן אין תרכ"ז אין [[ריגע|ריגאַ]], וועלכע איז דעמאָלט געווען אין דער רוסלענדישער אימפּעריע (היינט לעטלאַנד). זיין פאָטער איז געווען אַביגדור, אַ שירעם־מאַכער. די פאַמיליע האָט געשטאַמט פון זאַגער (Žagarė) אין ליטע, אַן עיר של חכמים וסופרים וואָס איז געווען דער וויגעלע פון דער השכלה־באַוועגונג אין רוסלאַנד. אין זיינע יוגנט־יאָרן איז פריידוס געווען אַ בקי און אדוק, אָבער נאָך דעם ווי ער האָט פאַרלאָזט זאַגער איז ער געוואָרן אַ משכיל{{הערה|1=א. ש. זאקס, "פֿון אמונה צו השכלה", ז' XXXVIII}}. | ||
פריידוס האָט געוואוינט אין פּאַריז (פון 1886), אין דער לאַנדווירטשאַפטליכער אידישער קאָלאָניע [[זכרון יעקב]] אין ארץ ישׂראל, און אין לאָנדאָן, איידער ער איז געקומען קיין ניו יאָרק אין 1889. אין 1894 האָט ער פאַרענדיגט אַ לייברערי קורס ביים פּראַט אינסטיטוט. | |||
==קאַריערע== | ==קאַריערע== | ||
אַברהם פריידוס האָט אָנגעהויבן זיין אַרבעט אַלס קאַטאַלאָגירער. אין 1897 איז ער באַשטימט געוואָרן אַלס דער ערשטער הויפּט פון דער אידישער אָפּטיילונג (דעמאָלט באַקאַנט אַלס אַסטאָר לייברערי) פון דער ניו יאָרקער פּובליק לייברערי. ער האָט אָנגעהאַלטן דעם אַמט אין משך פון צענדליגער יאָרן. | אַברהם פריידוס האָט אָנגעהויבן זיין אַרבעט אַלס קאַטאַלאָגירער. אין 1897 איז ער באַשטימט געוואָרן אַלס דער ערשטער הויפּט פון דער אידישער אָפּטיילונג (דעמאָלט באַקאַנט אַלס אַסטאָר לייברערי) פון דער ניו יאָרקער פּובליק לייברערי. ער האָט אָנגעהאַלטן דעם אַמט אין משך פון צענדליגער יאָרן. | ||
פריידוס האָט גוואַלדיג ליב געהאַט זיין אַרבעט אַלס ביבליאָטעקאַר{{הערה|שם=שאמער|ווי איך האב זיי געקענט : | פריידוס האָט גוואַלדיג ליב געהאַט זיין אַרבעט אַלס ביבליאָטעקאַר{{הערה|שם=שאמער|ראָזע שאָמער באַטשעליס, '''ווי איך האב זיי געקענט''': פּאָרטרעטן פון באוואוסטע אידישע פּערזענליכקייטן, לאס אנדזשעלעס, 1955, זז' 89–90}}. זיין וויסן איז געווען רייך, ווי ער וואָלט געטראָגן אין זיך אַלע ענציקלאָפּעדיעס פון דער וועלט{{הערה|שם=טענענ|אליהו טענענהאלץ'ס יובל-בוך : לככוד פופציק יאר זיין צוטראג צום אידישן טעאטער}}. ער האָט געהאַט א פענאָמענאַלע זכרון, און ער האָט פאַרמאָגט די אויסערגעוויינטליכע פעאיגקייט צו קענען דעם אינהאַלט פון כּמעט אַלע טויזנטער ספרים וואָס זענען געווען אין זיין ביבליאָטעק. ווען מ'האָט אים געפרעגט אַן ענין, האָט ער גלייך געהאַט אַ רשימה פון ביכער{{הערה|1=זכרונות (צוקערמאן, ברוך)}}. זיין ביבליאָגראַפישע קענטעניש האָט אים געמאַכט פאַר אַן אומבאַהיטליכן וועגווייזער פאַר געלערנטע אין געפינען מאַטעריאַלן. די רעדאַקטאָרן פון דער 12־בענדיגער אידישער ענציקלאָפּעדיע (1901–1906) זענען געווען ביי אים באַדאַנקען. | ||
ער האָט אַנטוויקלט אַ קלאַסיפיקאַציע־סיסטעם פאַר ישׂראַליקאַ וואָס איז באַנוצט געוואָרן דורך אַנדערע גרויסע אַמעריקאַנישע ישׂראַליקאַ זאַמלונגען. די סיסטעם איז אַן אַלפאַבעטישע סיסטעם, וואָס פאַראייגנט זיך מיט אַ הויכער מאָס ספּעציפישקייט. דאָס ביישפּיל פון די הויפּט־קאַטעגאָריעס הייבט זיך אָן מיט {{גופן|4|serif|P}}: למשל, {{גופן|4|serif|P}} פאַר מאַנוסקריפּטן; {{גופן|4|serif|PA}} פאַר ביבליאָגראַפיע און ליטעראַטור־געשיכטע; {{גופן|4|serif|PD}} פאַר העברעישע ביבל; {{גופן|4|serif|PH}} פאַר תלמודישע ליטעראַטור; {{גופן|4|serif|PX}} פאַר אידישע געשיכטע; און {{גופן|4|serif|PZ}} פאַר אידן און גויים. | ער האָט אַנטוויקלט אַ קלאַסיפיקאַציע־סיסטעם פאַר ישׂראַליקאַ וואָס איז באַנוצט געוואָרן דורך אַנדערע גרויסע אַמעריקאַנישע ישׂראַליקאַ זאַמלונגען. די סיסטעם איז אַן אַלפאַבעטישע סיסטעם, וואָס פאַראייגנט זיך מיט אַ הויכער מאָס ספּעציפישקייט. דאָס ביישפּיל פון די הויפּט־קאַטעגאָריעס הייבט זיך אָן מיט {{גופן|4|serif|P}}: למשל, {{גופן|4|serif|P}} פאַר מאַנוסקריפּטן; {{גופן|4|serif|PA}} פאַר ביבליאָגראַפיע און ליטעראַטור־געשיכטע; {{גופן|4|serif|PD}} פאַר העברעישע ביבל; {{גופן|4|serif|PH}} פאַר תלמודישע ליטעראַטור; {{גופן|4|serif|PX}} פאַר אידישע געשיכטע; און {{גופן|4|serif|PZ}} פאַר אידן און גויים. | ||
פריידוס האָט אַליין אויפגעבויט זיין קאַטאַלאָג, וואָס איז באַשטאַנען פון אַ סיסטעם פון קאַבינעטן, אָנגעפילט מיט 120,000 קאַרטן און מיט צענדליגער טויזנטער צייטונגס־אויסשניטן. דער קאַטאַלאָג האָט אַנטהאַלטן אַלץ וואָס שייך אידישע ענינים{{הערה|שם=בעיקער}}. | |||
אַרום 1905 איז אַרויסגעקומען אַ גזירה פון דעם באָארד אָוו עדיוקעישאָן פון ניו יאָרק, אַז די שטאָטישע ביבליאָטעקן דאַרפן זונטאג זיין געשלאָסן, וואָס האָט אויך געמיינט די אַסטאָר לייברערי. דאָס פאַרמאַכן האָט באַזונדערס געטראָפן די אידישע יוגנט, וואָס פלעגט קומען צו דער אידישער אָפּטיילונג אונטער דער אָנפירערשאַפט פון אַברהם פריידוס. פריידוס האָט געפּרוּאווט ווירקן דורך איינפלוסרייכע פריינד, אַז די גזירה זאָל צוריקגערופן ווערן. אַז מען האָט דערגרייכט דאָס וואָס מ'האָט געוואָלט און די אַסטאָר לייברערי האָט געזאָלט שטיין זונטאג אָפן, איז פריידוס געקומען צו די "דוברי שפת עבר" צו מעלדן די גוטע בשׂורה. צוליב זיין שוועריקייט צו ריידן פאַר אַן עולם (ער פלעגט ציטערן), האָבן אַנדערע געמוזט מעלדן די בשׂורה אין זיין אָנוועזנהייט{{הערה|שם=טענענ}}. | |||
פריידוס האָט אַליין פאַרעפנטלעכט אַרום 28 ביבליאָגראַפישע ווערק. | פריידוס האָט אַליין פאַרעפנטלעכט אַרום 28 ביבליאָגראַפישע ווערק. | ||
| שורה 26: | שורה 32: | ||
פריידוס איז באַשריבן געוואָרן אַלס אַ מענטש פון מיטלען וואוקס, אַ פעטער, מיט אַ רונדן, גלאַטן פּנים, און אַ גלאַטן געגאָלטן קאָפּ. ווען מ'האָט אים געפרעגט פאַרוואָס ער גאָלט זיך אָפּ דעם קאָפּ, פלעגט ער ענטפערן: "כדי צו סטימולירן דאָס וואַקסן פון האָר". | פריידוס איז באַשריבן געוואָרן אַלס אַ מענטש פון מיטלען וואוקס, אַ פעטער, מיט אַ רונדן, גלאַטן פּנים, און אַ גלאַטן געגאָלטן קאָפּ. ווען מ'האָט אים געפרעגט פאַרוואָס ער גאָלט זיך אָפּ דעם קאָפּ, פלעגט ער ענטפערן: "כדי צו סטימולירן דאָס וואַקסן פון האָר". | ||
ער איז געווען אַן אומבאַהאָלפענער מענטש און אַ שווייגער אין געזעלשאַפט. ווען מ'האָט אים געפרעגט אַ פראַגע וואָס ער האָט | ער איז געווען אַן אומבאַהאָלפענער מענטש און אַ שווייגער אין געזעלשאַפט. ווען מ'האָט אים געפרעגט אַ פראַגע וואָס ער האָט נישט געקענט אָדער נישט געוואָלט ענטפערן, פלעגט ער האַלב עפענען דאָס מויל, און לאַכן מיט אַ שטומען געלעכטער. ער האָט נישט ליב געהאַט דעם קלאַנג פון זיין קול. ער פלעגט אָפט גיין הערן [[חיים זשיטלאווסקי|דר. זשיטלאָווסקי]]ן לעקטשורן בלויז וועגן דעם קלאַנג פון זיין שטימע{{הערה|שם=שאמער}}. | ||
פריידוס איז געווען אַן איבערגעגעבענער פריינד און אַ גוטער מענטש. ער האָט געהאָלפן מיט וואָס נאָר ער האָט געקענט די יעניגע וואָס פלעגן קומען צו אים אין ביבליאָטעק. ער האָט זיך באַצויגן צו אַ לייענער ווי אַ טאַטע צו אַן אומבאַהאָלפענעם קינד, און ער האָט זיך אָפּגעגעבן דערמיט, אַז מען זאָל זיך פילן אין זיין היים. בער באָראָכאָוו (אַן ערפאַרענער ביבליאָגראַף גופא) האָט באַמערקט, אַז פריידוס האָט באַמערקט די פאַכמענישע קוואַליטעטן וואָס ליגן הינטער זיין איבערוויזיקער אויפפּאַסונג פון זיינע פּאַטראָנען{{הערה|שם=בעיקער|https://ajlpublishing.org/index.php/jl/article/view/553 Two Articles by Ber Borokhov about Judaica Libraries and Librarians}}. | פריידוס איז געווען אַן איבערגעגעבענער פריינד און אַ גוטער מענטש. ער האָט געהאָלפן מיט וואָס נאָר ער האָט געקענט די יעניגע וואָס פלעגן קומען צו אים אין ביבליאָטעק. ער האָט זיך באַצויגן צו אַ לייענער ווי אַ טאַטע צו אַן אומבאַהאָלפענעם קינד, און ער האָט זיך אָפּגעגעבן דערמיט, אַז מען זאָל זיך פילן אין זיין היים. בער באָראָכאָוו (אַן ערפאַרענער ביבליאָגראַף גופא) האָט באַמערקט, אַז פריידוס האָט באַמערקט די פאַכמענישע קוואַליטעטן וואָס ליגן הינטער זיין איבערוויזיקער אויפפּאַסונג פון זיינע פּאַטראָנען{{הערה|שם=בעיקער|https://ajlpublishing.org/index.php/jl/article/view/553 Two Articles by Ber Borokhov about Judaica Libraries and Librarians}}. | ||
| שורה 37: | שורה 43: | ||
אַ קאָלעקציע פון שטודיעס אין אידישער ביבליאָגראַפיע און פאַרבונדענע טעמעס איז אַרויסגעגעבן געוואָרן לכּבוד זיין אָנדענק, מיטן טיטל Studies in Jewish Bibliography and Related Subjects in Memory of Abraham Solomon Freidus (1929). דער בוך איז געווען אין ענגליש, העברעיש און דייטש, און איז אַרויסגעגעבן געוואָרן דורך דער Alexander Kohut Memorial Foundation. | אַ קאָלעקציע פון שטודיעס אין אידישער ביבליאָגראַפיע און פאַרבונדענע טעמעס איז אַרויסגעגעבן געוואָרן לכּבוד זיין אָנדענק, מיטן טיטל Studies in Jewish Bibliography and Related Subjects in Memory of Abraham Solomon Freidus (1929). דער בוך איז געווען אין ענגליש, העברעיש און דייטש, און איז אַרויסגעגעבן געוואָרן דורך דער Alexander Kohut Memorial Foundation. | ||
== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*{{היברובוקס|איזנשטט, בנציון בן משה, 1873-1951|דור רבניו וסופריו חלק ה חכמי ישראל באמריקא|46732|page=81|עמ=81–82}} | |||
*{{עיה|דיא ווארהייט|dwt|ב. בארוכאוו|דער עמוד האש פוו דער אידישער ביכער־וועלט|19170522|33}} | |||
*{{דף שער בספרייה הלאומית|987007261357605171}} | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||