בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,359
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 35: | שורה 35: | ||
3. נישט מאָרדן. | 3. נישט מאָרדן. | ||
4. נישט באַגיין גניבה. | 4. נישט באַגיין גניבה. | ||
5. נישט באַגיין | 5. נישט באַגיין גילוי עריות. | ||
6. נישט עסן פלייש אָפּגעריסן פון אַ לעבעדיגער חיה. | 6. נישט עסן פלייש אָפּגעריסן פון אַ לעבעדיגער חיה. | ||
7. פעסטשטעלן געזעצליכע געריכטן. | 7. פעסטשטעלן געזעצליכע געריכטן. | ||
| שורה 42: | שורה 42: | ||
דער רמב"ם פאַרשאַרפט דעם גדר: דער גר תושב מוז אָננעמען די מצוות נישט נאָר צוליב שׂכלישן דעת ("הכרע הדעת"), נאָר צוליב דעם וואָס "צוה בהן הקב"ה בתורה והודיענו על ידי משה רבינו". | דער רמב"ם פאַרשאַרפט דעם גדר: דער גר תושב מוז אָננעמען די מצוות נישט נאָר צוליב שׂכלישן דעת ("הכרע הדעת"), נאָר צוליב דעם וואָס "צוה בהן הקב"ה בתורה והודיענו על ידי משה רבינו". | ||
אויב ער האַלט די מצוות צוליב שׂכל און מאָראַל, הייסט ער "'''חכם''' אומות העולם", און איז נישט קיין גר תושב. | אויב ער האַלט די מצוות צוליב שׂכל און מאָראַל, הייסט ער "'''חכם''' אומות העולם", און איז נישט קיין גר תושב. | ||
דער גר תושב, לויט דעם רמב"ם, איז | דער גר תושב, לויט דעם רמב"ם, איז גלייכצייטיג אַ "[[חסידי אומות העולם|'''חסיד''' אומות העולם]]" וואָס האָט אַ חלק אין "[[עולם הבא]]"{{הערה|{{רמב"ם|מלכים ומלחמותיהם|ח|יא}}}}. | ||
== | ===קבלה אַלס אַ פּראָצעס=== | ||
לויט רמב"ן און ריטב"א, טוישט די קבלה פון די מצוות פאַר אַ בית דין דעם גר תושבס סטאַטוס פון "אינו מצוה ועושה" (באַקומט ווייניג שׂכר) צו "מצוה ועושה" (באַקומט פולן שׂכר){{הערה|הרמב"ן והריטב"א מכות ט, א}}. דער פּראָצעס פון זיין אַ גר תושב ווערט אַזוי פאַרשטאַנען ווי דער ערשטער טריט אין אַן אָרגאַנישן גיור-פּראָצעס צו ווערן אַ גר צדק{{הערה|אפרים ולץ, [https://www.ybm.org.il/lesson?lesson=9649&format=H פרק ב - גר תושב במשנת התנאים], בין ישראל לעמים – עיון בסוגיות גר תושב}}. | |||
== | ==דינים און לעגאַלער סטאַטוס== | ||
די הלכה שטעלט פעסט ספּעציפישע דינים וועגן ווי אַזוי אַ איד דאַרף זיך פירן צו אַ גר תושב. | |||
===אידישע חובות כלפּי גר תושב=== | |||
*'''להחיותו''' (אויפהאַלטן זיין לעבן): עס איז אַ מצוה אויפצוהאַלטן דאָס לעבן פון אַ גר תושב, וואָס ווערט אַרויסגעלערנט פונעם פּסוק "וחי אחיך עמך" (און דיין ברודער זאָל לעבן מיט דיר). אבער אין אַ פאַל וואו דאָס לעבן פון אַ איד און אַ גר תושב זענען אין סכנה, זענען די "חייך קודמים לחייו" (דיינע לעבנס זענען פריערדיג){{הערה|תורת כהנים בהר, פרשה ה א}}. | |||
*'''מתנת חנם''' (מתנה): מען מעג געבן מתנות חנם (בחינם) צו אַ גר תושב, כאָטש מען טאָר דאָס נישט טאָן פאַר אַ סתּם גוי. דער איסור צו געבן אַ מתּנה צו אַ גוי ([[לא תחנם]]) ווערט ביים גר תושב בטל צוליב דער מצוה "להחיותו"{{הערה|{{רמב"ם|זכיה ומתנה|ג|יא}}}}. | |||
*'''נבלה''': מען מעג געבן אָדער פאַרקויפן נבילות צו אַ גר תושב. עס ווערט אַפילו אָנגעגעבן, אַז מען זאָל אים געבן נבלה ענדערש ווי פאַרקויפן צו אַ נכרי. | |||
*'''רבית''' (פּראָצענט): מען טאָר נישט נעמען קיין פּראָצענט (ריבית) פון אַ גר תושב אויף אַ הלוואה. | |||
*'''שכירות פּועלים''' (לוין פאַר אַרבעט): מען איז מחויב צו באַצאָלן דעם לוין אין צייט ("בּיומו תּתּן שׂכרו"), אָבער מען איז נישט עובר אויף דעם איסור פון פאַרשפּעטיגן די באַצאָלונג איבערנאַכט ("לא תלין"){{הערה|{{רמב"ם|שכירות|יא|א}}}}. | |||
*'''בּיטול רשות''': דער גר תושב קען נישט מבטל זיין זיין רשות פאַרן עירוב אין שבת, און זיין דין איז ווי אַ גוי אין דעם ענין{{הערה|עבודה זרה סד, ב}}. | |||
===שטראָף־דינים (גלות און טויט)=== | |||
אין ענינים פון רציחה דרוקט זיך אויס דער ספּעציעלער סטאטוס פונעם גר תושב{{הערה|שם=גריז|רבי יצחק זאב הלוי סאלאווייטשיק, '''חדושי מרן רי"ז הלוי''': חדושים וביאורים על הרמב"ם, ירושלים, תשל"א, עמ' 164, ד"ה מש"כ}}. | |||
*גר תושב קעגן איד: אַ גר תושב וואָס האָט אומגעבראַכט אַ איד בשוגג (נישט בכוונה) קומט אים מיתה (טויט-שטראָף), און נישט גלות ל[[ערי מקלט|עיר מקלט]]{{הערה|שם=מכותחב|מכות ח, ב}}. | |||
*גר תושב קעגן גר תושב: אַ גר תושב וואָס האָט אומגעבראַכט אַן אַנדער גר תושב בשוגג קומט אים גלות (פאַרטרייבונג צו אַ עיר מקלט){{הערה|שם=מכותחב}}. | |||
דער פאַקט אַז דער גר תושב גייט אין גלות פאַר רציחה אויף אַ גר תושב, ווייזט אַז ער האָט אַן אייגענעם דין וואָס איז אַנדערש פון אַ סתּם גוי{{הערה|שם=גריז}}. | |||
==סטאַטוס היינט== | |||
===דער יובל לימיטאַציע=== | |||
די מערהייט מיינונג אין דער הלכה, ווי קאָדיפיצירט דורך רמב״ם, וואָס באַזירט זיך אויף דער גמרא, איז אַז מען קען נישט פאָרמעל אָננעמען אַ גר תושב אין היינטיגע צייטן, ווייל דער סטאַטוס איז אָפּהענגיג אין דער אָבזערוואַציע פונעם [[יובל]] יאָר ("אלא בּזמן שהיובל נוהג"){{הערה|{{רמב"ם|איסורי ביאה|יד|ח}}}}. אַזוי ווי דאָס יובל יאָר האָט אויפגעהערט צו ווערן אָבזערווירט נאָכן חורבן בית שני, טענהט דער רמב"ם אַז היינט נעמט מען אָן "אלא גר צדק בּלבד"{{הערה|{{רמב"ם|עבודה זרה וחוקות הגויים|י|ו}}}}. לויט דער שיטה איז דער דין פון גר תושב היינט נישט עקזיסטירנדיג, און די שקלא וטריא איבער דעם גר תושב ווערט באַטראַכט ווי ריין טעאָרעטיש. | |||
עס זענען אָבער דאָ אַנדערע מיינונגען. ראב"ד (רבי אברהם בן דוד) האָט זיך נישט געאייניגט מיט רמב״ם, טענהנדיג אַז דער סטאַטוס פון גר תושב קען עקזיסטירן אַפילו אָן דעם יובל יאָר, אונטער דעם תּנאי, אַז געוויסע געזעצן ווערן מאָדיפיצירט. | |||
רמב״ם אַליין האָט אויך אָנגעוויזן אויף דעם מעגליכקייט, אַז אַ יחיד קען זיין ''כּמו גר תושב'' אויב ער היט די מצוות בני נח{{הערה|{{רמב"ם|מלכים ומלחמותיהם|ח|י}}}}. | רמב״ם אַליין האָט אויך אָנגעוויזן אויף דעם מעגליכקייט, אַז אַ יחיד קען זיין ''כּמו גר תושב'' אויב ער היט די מצוות בני נח{{הערה|{{רמב"ם|מלכים ומלחמותיהם|ח|י}}}}. | ||
==מאָדערנע דעבאַטעס און אַפּליקאַציעס== | ===מאָדערנע דעבאַטעס און אַפּליקאַציעס=== | ||
דער קאָנצעפּט פון גר תושב בלייבט אַ טעמע פון אינטענסיווע דיסקוסיע, ספּעציעל אין דער מאָדערנער וועלט. | דער קאָנצעפּט פון גר תושב בלייבט אַ טעמע פון אינטענסיווע דיסקוסיע, ספּעציעל אין דער מאָדערנער וועלט. | ||
=== | ====אין מדינת ישראל==== | ||
אין מדינת ישראל | נאָך דער אויפקום פון מדינת ישראל איז די פראַגע פונעם גר תושב ווידער געוואָרן אַקטועל, בפרט לגבי די מינאָריטעטן וואָס וווינען אין לאַנד. טייל רבנים האָבן געזוכט וועגן ווי אַזוי צו אַפּליצירן דעם סטאטוס אויף גרופּעס היינט, אפילו אָן יובל. | ||
הויפּט רבנים, אַזוי ווי רבי אַברהם יצחק הכהן קוק, האָבן אָנגענומען אַז מוסולמענער זענען נישט קיין עובדי עבודה זרה און מען זאָל זיי באַטראַכטן ווי כּמו גר תושב אָדער בן תושב (קוואַזי גר תושב), כּדי צו געבן זיי רעכט פאַר רעזידענץ אין ארץ ישראל{{הערה|רב אברהם יצחק הכהן קוק, שו"ת משפט כהן (ענייני ארץ ישראל) סימן סא}}. טייל רבנים האַלטן אַז די דרוזישע געמיינדע, וועלכע היטן די זיבן מצוות און שטיצן מדינת ישראל, זאָלן באַטראַכט ווערן ווי גר תושב. | |||
• פּאָליטישע סטאַטוס: געוויסע רעליגיעזע ציוניסטישע רבנים האָבן פאָרגעלייגט אַרויפצולייגן דעם סטאַטוס פון גר תושב אויף די אַראַבישע און פּאַלעסטינער באַפעלקערונגען, אַז זיי זאָלן רעזידירן אָבער | • פּאָליטישע סטאַטוס: געוויסע רעליגיעזע ציוניסטישע רבנים, ווי הרב יצחק אייזיק הלוי הרצוג און הרב צבי יהודה הכהן קוק, האָבן פאָרגעלייגט אַרויפצולייגן דעם סטאַטוס פון גר תושב אויף די אַראַבישע און פּאַלעסטינער באַפעלקערונגען, אַז זיי זאָלן רעזידירן אָבער נישט האָבן פולע פּאָליטישע רעכט. | ||
עס איז דאָ אַ שאַרפער מחלוקת וועגן דעם סטאַטוס פון פּאַלעסטינער. טייל רבנים האַלטן אַז אַזוי ווי אַ גרויסער טייל פון זיי אַקצעפּטירן נישט די יידישע סוּאוועראַניטעט אין לאַנד, און זענען עובר אויף די זיבן מצוות (כּגון "לא תרצח"), איז עס אַן אַבסוּרד צו באַטראַכטן זיי ווי גר תושב אָדער "גדורים בדרכי הדתות". טייל האַלטן אַז די מצוה היינט איז זיי צו פארטרייבן פון לאַנד. | |||
הרב אליעזר מלמד האָט באַמערקט, אַז כאָטש מען זאָל נאָכפאָלגן דעם קאָנצעפּט, איז דאָס היינט נישט פּראַקטיש צו פאַרטרייבן אַ פיינדליכע מינאָריטעט צוליב "דרכי שלום" און "חילול השם"{{הערה|אליעזר מלמד, "[https://www.yeshiva.org.il/midrash/37159 רעיון גר תושב – המניעות והשאיפה]", רביבים}}. | |||
• | • נחידן־באַוועגונג: עס עקזיסטירט אַ וואַקסנדיקע באַוועגונג, באַזונדערס פון רעליגיעז־ציוניסטישע אָרגאַניזאַציעס און די דריטע בית המקדש באַוועגונג, צו פּרעדיגן די זיבן מצוות בני נח פאַר גויים (נוחידן), אַז זיי זאָלן קריגן דעם סטאַטוס. | ||
===גלות און רעפאָרם־קאָנטעקסטן=== | ====גלות און רעפאָרם־קאָנטעקסטן==== | ||
אין די גלות־קהילות, בפרט אין ליבעראַלע קרייזן, ווערט דער טערמין גר תושב אָפטמאל ברייטער איבערגעטייטשט. | אין די גלות־קהילות, בפרט אין ליבעראַלע קרייזן, ווערט דער טערמין גר תושב אָפטמאל ברייטער איבערגעטייטשט. | ||
| שורה 82: | שורה 97: | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
*{{מיקרופדיה}} | |||
*{{אסיף}} | *{{אסיף}} | ||
*[https://www.ybm.org.il/list?catId=1893 בין ישראל לעמים - עיון בסוגיות גר תושב] – ישיבת ההסדר ברכת משה | |||
==זע אויך== | ==זע אויך== | ||
*[[גר | *[[גר]] (צדק) | ||
*[[זיבן מצוות בני נח]] | *[[זיבן מצוות בני נח]] | ||
*[[חסידי אומות העולם]] | *[[חסידי אומות העולם]] | ||