בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,374
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 17: | שורה 17: | ||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
ר' איסרליין איז געבוירן בערך ה'ק"נ אין [[רעגענסבורג]], בייערן{{הערה|[[#גידעמאן|גידעמאן]], 24, 199.}}, אדער אין [[מארבורג]], שטייערמארק (היינט אין [[סלאוועניע]]){{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 133. זעט [[#אידלברג|איידלבערג]], 39.}}. ער איז געקומען פון א באקאנטער פאמיליע פון תלמידי חכמים, זיין פאטער איז געווען ר' פתחיה פון מארבורג, וועלכער איז געווען א זון פון רבי חיים הענשל פון היינבורג, א זון פון [[רבי ישראל פון קרעמז]] בעל "הגהות אשר"י"{{הערה|{{תא שמע|1086|ביאורי מהרא"י|בראשית|מח|יד}}.}}. נאך זיין פאטער'ס פריצייטיגן פטירה אין רעגנסבורג{{הערה|אין לקט יושר ב, 24 דערציילט ר' איסרלין אז ער האט געגעבן א נדר צו פארן קיין רעגענסבורג אויף קבר אבות, נאר ווייל ער איז קראנק געווארן האבן אים זיין פעטער ר' אהרן און ר' משה חנוכה מתיר נדר געווען. היות ווי די צוויי לומדים זענען אויך אומגעקומען אין דער [[ווינער גזרה]], האט דאס מתיר נדר זיין געמוזט פארקומען פאר דעם יאר קפ"א, קומט אויס אז ר' איסרלינ'ס פאטער איז אויך געשטארבן פאר דער דאזיגער דאטע און איז צו קבורה געקומען אין רעגענסבורג.}} איז ער אריבער מיט זיין מוטער קיין [[וויענער ניישטאט|ווינער נוישטאדט]], וואו זיין פעטער [[רבי אהרן פון ניישטאט|רבי אהרן בלומליין]] האט אים מחנך געווען אין זיין ישיבה{{הערה|[[#גידעמאן|גידעמאן]], 24. זעט {{אקדמיה|ישראל י. יובל|חכמים בדורם: המנהיגות הרוחנית של יהודי גרמניה בשלהי ימי הביניים|7968706}}, תשמ"ט, ז' 62.}}. ר' איסרליין האט אויך פארבראכט און געלערנט אין וויען און אין קרעמז{{הערה|תרומת הדשן, סי' קד; לקט יושר ב, 24.}}, און אויך ביי רבי נתן אין אייגער {{העב|רבי נתן איגרא}}, וואס איז געווען אן אויסגעצייכנטער למדן און איז נפטר געווארן אין הייליג לאנד{{הערה|Krauss, ''Die Wiener Geserah''; [[#אידלברג|איידלבערג]], 40. ר' נתן ווערט דערמאנט אין פסקים וכתבים, [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.161 סי' קסא] און רנז. זעט יעקב פריימאנן, [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=49439&st=&pgnum=44 מבוא צו לקט יושר], עמ' XLVI.}}. | ר' איסרליין איז געבוירן בערך ה'ק"נ אין [[רעגענסבורג]], בייערן{{הערה|[[#גידעמאן|גידעמאן]], 24, 199.}}, אדער אין [[מארבורג]], שטייערמארק (היינט אין [[סלאוועניע]]){{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 133. זעט [[#אידלברג|איידלבערג]], 39.}}. ער איז געקומען פון א באקאנטער פאמיליע פון תלמידי חכמים, זיין פאטער איז געווען ר' פתחיה פון מארבורג, וועלכער איז געווען א זון פון רבי חיים הענשל פון היינבורג, א זון פון [[רבי ישראל פון קרעמז]] בעל "הגהות אשר"י"{{הערה|{{תא שמע|1086|ביאורי מהרא"י|בראשית|מח|יד}}. איבער דעם אויסלייג פון דער נאמען "קרעמז" זעט תרומת הדשן, סי' רלא; [[#גידעמאן|גידעמאן]], 60.}}. נאך זיין פאטער'ס פריצייטיגן פטירה אין רעגנסבורג{{הערה|אין לקט יושר ב, 24 דערציילט ר' איסרלין אז ער האט געגעבן א נדר צו פארן קיין רעגענסבורג אויף קבר אבות, נאר ווייל ער איז קראנק געווארן האבן אים זיין פעטער ר' אהרן און ר' משה חנוכה מתיר נדר געווען. היות ווי די צוויי לומדים זענען אויך אומגעקומען אין דער [[ווינער גזרה]], האט דאס מתיר נדר זיין געמוזט פארקומען פאר דעם יאר קפ"א, קומט אויס אז ר' איסרלינ'ס פאטער איז אויך געשטארבן פאר דער דאזיגער דאטע און איז צו קבורה געקומען אין רעגענסבורג.}} איז ער אריבער מיט זיין מוטער קיין [[וויענער ניישטאט|ווינער נוישטאדט]], וואו זיין פעטער [[רבי אהרן פון ניישטאט|רבי אהרן בלומליין]] האט אים מחנך געווען אין זיין ישיבה{{הערה|[[#גידעמאן|גידעמאן]], 24. זעט {{אקדמיה|ישראל י. יובל|חכמים בדורם: המנהיגות הרוחנית של יהודי גרמניה בשלהי ימי הביניים|7968706}}, תשמ"ט, ז' 62.}}. ר' איסרליין האט אויך פארבראכט און געלערנט אין וויען און אין קרעמז{{הערה|תרומת הדשן, סי' קד; לקט יושר ב, 24.}}, און אויך ביי רבי נתן אין אייגער {{העב|רבי נתן איגרא}}, וואס איז געווען אן אויסגעצייכנטער למדן און איז נפטר געווארן אין הייליג לאנד{{הערה|Krauss, ''Die Wiener Geserah''; [[#אידלברג|איידלבערג]], 40. ר' נתן ווערט דערמאנט אין פסקים וכתבים, [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.161 סי' קסא] און רנז. זעט יעקב פריימאנן, [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=49439&st=&pgnum=44 מבוא צו לקט יושר], עמ' XLVI.}}. | ||
אין יאר ק"פ האבן זיך אנגעהויבן ברוטאלע פארפאלגונגען פאר די אידן אין עסטרייך, וואס האבן געפירט צו דער [[ווינער גזירה]] אין ט' ניסן ה'קפ"א. די גזירה האט געקאסט דאס לעבן פון רבי ישראל איסרלנ'ס מוטער, און פעטער און רבי ר' אהרן בלומליין. רבי איסרליין, אן עדות צו א טייל פון די געשעענישן, האט אפט מאל דערציילט זיינע עלטערע תלמידים וועגן דער קאטאסטראפע, ספעציעל אין תשעה באב{{הערה|לקט יושר [https://www.sefaria.org.il/Leket_Yosher%2C_Volume_I_(Orach_Chayim).112.3 א, 112].}}. | אין יאר ק"פ האבן זיך אנגעהויבן ברוטאלע פארפאלגונגען פאר די אידן אין עסטרייך, וואס האבן געפירט צו דער [[ווינער גזירה]] אין ט' ניסן ה'קפ"א. די גזירה האט געקאסט דאס לעבן פון רבי ישראל איסרלנ'ס מוטער, און פעטער און רבי ר' אהרן בלומליין. רבי איסרליין, אן עדות צו א טייל פון די געשעענישן, האט אפט מאל דערציילט זיינע עלטערע תלמידים וועגן דער קאטאסטראפע, ספעציעל אין תשעה באב{{הערה|לקט יושר [https://www.sefaria.org.il/Leket_Yosher%2C_Volume_I_(Orach_Chayim).112.3 א, 112].}}. | ||
| שורה 77: | שורה 77: | ||
די קארעספּאנדענץ וועגן א פרשה אין [[ברין]] צייגט זיין צענטראלע ראלע אין דער רבנישער נעץ. די פרשה האט זיך באצויגן שפרה, א אידישע ביזנעספרוי אין מעהרן. אין יאר רי"ב איז זי ארעסטירט געווארן אין ברין פאר שטייער שווינדל. איר לעבן איז געראטעוועט געווארן דורך טייל מיטגלידער פון דער לאקאלער אידישער געמיינדע, וואס האבן אין אויסטויש פאר שפרה'ס לעבן אויפגעגעבן זייערע פינאנציעלע טענות צו זייערע קריסטליכע שכנים. איין מיטגליד פון דער געמיינדע האט איינגעוויליגט צו דער אפמאך נאר אונטער דער באדינג, אז די אנדערע מיטגלידער וועלן אין אויסטויש באצאלן זיינע פינאנציעלע פארלוסטן. דער פאל איז זייער אינטענסיוו דיסקוטירט געווארן אין די קארעספאנדענצן פון צייטגענאסן רבנים, און האט זיך קאנצענטרירט ארום ר' איסרליין. | די קארעספּאנדענץ וועגן א פרשה אין [[ברין]] צייגט זיין צענטראלע ראלע אין דער רבנישער נעץ. די פרשה האט זיך באצויגן שפרה, א אידישע ביזנעספרוי אין מעהרן. אין יאר רי"ב איז זי ארעסטירט געווארן אין ברין פאר שטייער שווינדל. איר לעבן איז געראטעוועט געווארן דורך טייל מיטגלידער פון דער לאקאלער אידישער געמיינדע, וואס האבן אין אויסטויש פאר שפרה'ס לעבן אויפגעגעבן זייערע פינאנציעלע טענות צו זייערע קריסטליכע שכנים. איין מיטגליד פון דער געמיינדע האט איינגעוויליגט צו דער אפמאך נאר אונטער דער באדינג, אז די אנדערע מיטגלידער וועלן אין אויסטויש באצאלן זיינע פינאנציעלע פארלוסטן. דער פאל איז זייער אינטענסיוו דיסקוטירט געווארן אין די קארעספאנדענצן פון צייטגענאסן רבנים, און האט זיך קאנצענטרירט ארום ר' איסרליין. | ||
אין ר' איסרליין'ס בריוו צו רבי אליהו פון פּראג, האט ער קאררעקטירט ר' אליהו'ס הלכה׳דיגע ארגומענט וועגן קאנפיסקירן די אייגנטום פון א "מוסר". ר' איסרליין האט באפרייט "זיי" אויף יסוד פון "אנדערע ארגומענטן". ר' איסרליין האט גענוצט סימבאלישע געוואלט ווי דערנידערונג און חרם אלס לעצטע וואפן. ער האט באראטן רבי ישראל ברונא אין זיין סכסוך מיט משה. ער האט געדריקט ר' אליהו פון פּראג צו באשטראפן משה (וועלכער איז געווען ר' אליהו'ס קרוב){{הערה|{{אקדמיה|Tamás Visi|Halakha and Microhistory: The Shifra-Affair in Brno, 1452|464215|PaRDeS|16. (2010):20-49}}.|כיוון=שמאל}}. | אין ר' איסרליין'ס בריוו צו רבי אליהו פון פּראג, האט ער קאררעקטירט ר' אליהו'ס הלכה׳דיגע ארגומענט וועגן קאנפיסקירן די אייגנטום פון א "מוסר". ר' איסרליין האט באפרייט "זיי" אויף יסוד פון "אנדערע ארגומענטן". ר' איסרליין האט גענוצט סימבאלישע געוואלט ווי דערנידערונג און חרם אלס לעצטע וואפן. ער האט באראטן רבי ישראל ברונא אין זיין סכסוך מיט משה. ער האט געדריקט ר' אליהו פון פּראג צו באשטראפן משה (וועלכער איז געווען ר' אליהו'ס קרוב){{הערה|{{אקדמיה|Tamás Visi|Halakha and Microhistory: The Shifra-Affair in Brno, 1452|464215|PaRDeS|16. (2010):20-49}}.|כיוון=שמאל}}. | ||
ר' איסרלין האט זיך נישט צוטון געמאכט פון דעם דאן פארשפּרייטן איינפיר, אז וויבאלד א הון שרייט ווי א האן מוז מען איר באלד קוילן{{הערה|לקט יושר ב, 6.}}. ער איז אויך געווען קעגן דער תפלה "[[מכניסי רחמים]]", וואס מ'זאגט ביי נעילה ווייל דארט ווענדט מען זיך צו מלאכים. ער האט דערביי געבראכט א קלוג ווארט פון אן אנדער רב: א גאנצן טאג (יום כפור) האבן מיר גערופן צום האַר (גאט), און איצט סוף טאג זאלן מיר רופן צו זיינע דינער (מלאכים)?{{הערה|לקט יושר א, 141.}}. ער האט אויך נישט מקפיד געווען אויף דעם מנהג "[[תשליך]]"{{הערה|לקט יושר א, 131.}}. | ר' איסרלין האט זיך נישט צוטון געמאכט פון דעם דאן פארשפּרייטן איינפיר, אז וויבאלד א הון שרייט ווי א האן מוז מען איר באלד קוילן{{הערה|לקט יושר ב, 6.}}. ער איז אויך געווען קעגן דער תפלה "[[מכניסי רחמים]]", וואס מ'זאגט ביי נעילה ווייל דארט ווענדט מען זיך צו מלאכים. ער האט דערביי געבראכט א קלוג ווארט פון אן אנדער רב: א גאנצן טאג (יום כפור) האבן מיר גערופן צום האַר (גאט), און איצט סוף טאג זאלן מיר רופן צו זיינע דינער (מלאכים)?{{הערה|לקט יושר א, 141.}}. ער האט אויך נישט מקפיד געווען אויף דעם מנהג "[[תשליך]]"{{הערה|לקט יושר א, 131.}}. | ||
ר' איסרליין האט געראטן וועגן אידישע און דייטשע אויסלייג אין שטרות{{הערה|[https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.67 פסקים ותשובות, סי' סז].}}. ער שרייבט וועגן דעם שטאט [[ראטנבורג]], אז א דאפּלטע נ' איז איבריג. אויך איז ער דן צי עס קומט מיט א ג' צום סוף אדער א ק', אזוי ווי ווירצפורג, אויגסבורג, שטראסבורג, נורנבערג, רעגנשפּורג, מארפּורג{{הערה|פסקים, סי' קמב. [[#ברלנר|בערלינער]], 269; [[#גידעמאן|גידעמאן]], 56–57.}}. וועגן דעם אויסשפּראך און אויסלייג פון די אותיות כ', [[בני-הית און בני-חית|ח', און ה']]{{הערה|לקט יושר א, 70; ב, 40; תרומת הדשן, סי' רלא. [[#גידעמאן|גידעמאן]], 58–59.}}. ער האט געוויזן א קריטישן זינען אין זיין ארבעט. צום ביישפּיל, ביי די באהאנדלונג פון א לייענונג האט ער פארגלייכט זעקס פארשידענע מאנוסקריפּטן פון סמ"ג. ער איז אויך געווען באקאנט מיט געפעלשטע דאקומענטן באזירט אויף וואסערצייכנס{{הערה|Krauss, ''Die Wiener Geserah''.}}. | |||
===פאמיליע לעבן=== | ===פאמיליע לעבן=== | ||