אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:רבי ישראל איסרלין"

רוי:רבי ישראל איסרלין (זעט מקור)

רעוויזיע פון 11:11, 15 אויגוסט 2025

4,939 בייטן צוגעלייגט , פֿאַר 3 חדשים

קיין רעדאגירונג באמערקונג

בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן

46,376

רעדאגירונגען

@@ שורה 50: / שורה 50: @@
 ר' איסרליין האט געוויס זיך אנטזאגט צו נעמען א געהאלט פון זיין קהילה, ווי ער אליין איז געווען אויסגעשפּראכן אנטקעגן נעמען באצאלט פאר רבנישע פאסטנס. ער רעכנט אויס הכנסות פאר א רב: גיטין, חליצה, באשווערן פרויען, תנאים און חתונות{{הערה|פסקים, סי' קכח; [[#ברלנר|בערלינער]], 272.}}. אלס רב איז א הויפט זארג זיינס געווען דאס וואוילזיין פון זיין קהילה. ער האט געוויזן גרויסע פעסטקייט ווען נויטיג אין דורכפירן רבנישע און קהלישע באשלוסן. ער האט זיך שטארק ארויסגעשטאלט קעגן יעדן פריצה אין קהילה{{הערה|[[#אידלברג|איידלבערג]], 42.}}.
-ר' איסרלין האט זיך ארויסגעשטעלט קעגן אומווינסדיגע און אומווערדיגע רבנים, ווי ער שרייבט איינעם א פריש-געבאקענעם רב: "נעכטן זענען דיר ערשט ארויסגעוואקסן הערנער און היינט ווילסטו שוין שטויסן? ווער האט דיר דאס געגעבן רעכט און רשות דערויף?"{{הערה|פון א כתב יד, געבראכט אין שו"ת [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=856&st=&pgnum=8 חוט השני, סי' ח].}}.
+ר' איסרלין האט זיך ארויסגעשטעלט קעגן אומווינסדיגע און אומווערדיגע רבנים, ווי ער שרייבט איינעם א פריש-געבאקענעם רב: "נעכטן זענען דיר ערשט ארויסגעוואקסן הערנער און היינט ווילסטו שוין שטויסן? ווער האט דיר דאס געגעבן רעכט און רשות דערויף?"{{הערה|פון א כתב יד, געבראכט אין שו"ת [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=856&st=&pgnum=8 חוט השני, סי' ח].}}. ער האט זיך אויך קעגנשטעלט דאס ברייטן באנוץ פון לייגן אין חרם, שרייבנדיג צו איינעם א רב זיינעם א מקורב: "איך קען צו דיר נישט מסכים זיין, ווייל די וועלט פארשטייט עס נישט און א רב אוודאי נישט, זאלסט זיין א שופט אין א אייגענער זאך. און מ'טאר עס נישט צוליב דעם וואויל פון דעם דור, ווייל ס'איז פארהאן דיינים מקולקלים, סמיכה האבן אסאך, קענער זענען אבער ווייניג"{{הערה|פסקים, סי' רנה. זעט לקט יושר ב, 82.}}. איבער דעם און איבער אנדערע סבות פלעגן אין די קהלות פארקומען פארביטערטע לאנגיאריגע מחלוקתן. וועגן דעם שרייבט אויך מהר"י איסרלין: "ס'עקלט מיך פון די מחלוקת און קריגערייען אין אייער קהלה, דערהויפט איבער זידלערייען און שעלטן. ס'האלט דערביי, איך זאל זיך גאר און גאר אויסטון פון די דאזיגע געשעפטן; פון עסקים אין אנדערע מדינות וועל איך זיך אויך אפטון, ווארום איך זעה, איך האב קיין כוח נישט אויסצוגלייכן די שוועריגקייטן און אפרוימען די שטרויכלונגען. איך וויל שלום, זיי גאַרן צו מלחמה מיין מיה העלפט דא נישט איז צו וואס דארף איך דאס?"{{הערה|פסקים, סי' קלז.}}
 כאטש זיין גרויסקייט אין תורה, איז ער געווען באשיידן און האט נישט געלאזט מען זאל אים אויפרופן צו דער תורה מיט'ן טיטל "[[מורנו]]"{{הערה|לקט יושר א, 30.}}, און ער פלעגט חתמ'ען זיינע בריוו אלס "הקטן והצעיר שבישראל"{{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 225.}}. פארקערט, זיין זון פתחיה חתמעט זיך: "דער זון פון דעם גדול בישראל"{{הערה|פסקים, סי' ס. לקט יושר ב, 31.}}, א שפילווארט אויף זיין פאטערס נאמען ישראל. יום כיפור ביינאכט האט דער שמש אויסגערופן אז דער רבי ר' איסרליין בעט מחילה פונעם ציבור, און אז דער וואס האט אויף אים א תביעה וויבאלד ער האט אים נישט ריכטיג גע'פסק'נט, זאל קומען נאך יום כיפור זיך צו פארגלייכן{{הערה|לקט יושר א, 141.}}.
@@ שורה 59: / שורה 59: @@
 ר' איסרליין האט באפארצוגט די גאונים איבער שפעטערדיגע מיינונגען; ער האט ווייניג געקימערט וועגן די מיינונגען פון די שפּעטערדיגע קאדיפיקאטארן, אדער אפילו די אויטאריטעט פון [[רבי יעקב בן אשר|רבי יעקב בעל הטורים]], קעגן די באשלוסן פון די גאונים{{הערה|זעט [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.137 פסקים ותשובות, סי' קלז].}}.
-הגם ער פלעגט מחמיר זיין אין זיינע פסקים, פלעגט ער אין פילע ענינים מקיל זיין, בפרט בנוגע עגונות{{הערה|שם=אנצ}}. אין א נויטפאל האט ער נישט געקוקט אויף קיין איסור: ער האט מתיר געווען, װי זײן פעטער ר’ אהרן האט דאס שױן געטאן, צו לעשן אום שבת אלצײנס, צי די שריפה האט זיך אנגעהױבן בײ א אידן, אדער בײ א קריסט{{הערה|פסקים, סי' קנו.}}, ווארום נישט לעשן א שרפה איז געװען א לעבנס־סכנה פאר אידן, איז דאס א מצוה, אזױ װי ראטעװען א נפש. דעסגלײכן װען נײשטאט איז באלאגערט געװען, האט ער מתיר געווען אידן זאלן זיך שבת באטײליגן אין דער מלחמה קעגן דעם שונא און זײ זאלן פאלגן די באפעלן פון די שטאט־פירער{{הערה|לקט יושר א, 62.}}. ער האט שטארק ביטער גערעדט קעגן די וואס פלעגן מחמיר זיין פון ריין קנאה. ר' איסרלן איז געווען קעגן שווערע עונשים, און געזוכט צו פארגרינגערן דעם וועג פאר א בעל-תשובה צום אידנטום{{הערה|שם=אנצ}}.
+הגם ער פלעגט מחמיר זיין אין זיינע פסקים, פלעגט ער אין פילע ענינים מקיל זיין, בפרט בנוגע עגונות{{הערה|שם=אנצ}}. אין א נויטפאל האט ער נישט געקוקט אויף קיין איסור: ער האט מתיר געווען, װי זײן פעטער ר’ אהרן האט דאס שױן געטאן, צו לעשן אום שבת אלצײנס, צי די שריפה האט זיך אנגעהױבן בײ א אידן, אדער בײ א קריסט{{הערה|פסקים, סי' קנו.}}, ווארום נישט לעשן א שרפה איז געװען א לעבנס־סכנה פאר אידן, איז דאס א מצוה, אזױ װי ראטעװען א נפש. דעסגלײכן װען נײשטאט איז באלאגערט געװען, האט ער מתיר געווען אידן זאלן זיך שבת באטײליגן אין דער מלחמה קעגן דעם שונא און זײ זאלן פאלגן די באפעלן פון די שטאט־פירער{{הערה|לקט יושר א, 62.}}.
+א תלמיד האט אים אמאל געפרעגט פארוואס זאגט מען אין שמונה - עשרה "וזוכר חסדי אבות", נישט וזוכר חסדי אבותינו", ווי בכלל אין אנדערע תפילות. האט אים ר' איסרלין דערויף געענטפערט: "ווען מיר זאגן 'אבות', הייסט דאס, אז זיי זיינען אבות פון '''אלע מענשן''', דאס איז פאר זיי מער כבוד, איידער מיר זאלן זאגן 'אבותינו', דאס הייסט בלויז '''אונזערע''' פאטערס"{{הערה|לקט יושר א, 21.}}. נאך א ווארט, וואס ר' איסרלין האט געענטפערט אויף א פראגע צי איז נישט קיין מצוה פאר א תלמיד חכם אויסציהען קיין ארץ-ישראל, בעת וואס דארט איז נישט פאראן קיין ישיבות און קיין תלמידים. דערויף ענטפערט ער: "מיר האבן אפט געהערט, אז דארט זיינען פאראן אראבישע אידן - אמת'ע רשעים און אפענע מוסרים, און זיי לאזן נישט צורוה דייטשע אידן וואס געבן זיך אפ מיט תורה. פרנסה און פארדינען קומט דארטן אויך אן שווער ווער קאן דאס אויסהאלטן בפרט נאך די גרויסע פיינטשאפט פון מאכמעדאנער! דעריבער זאל יעדערער זיך אליין קלאר זיין, ווי ווייט זיין געזונט און פארמעגן טראגן, וואס פאר א וועג ער זאל זיך נעמען אין גאטס פארכט און אין זיינע מצוות, ווארום דאס איז דער מענש גאר"{{הערה|פסקים, סי' פח.}}. א מענשליכן און קלוגן ענטפער האט ער אויך געגעבן אויף דער פראגע ווי גרויס דארף זיין די תשובה פאר א משומד, וואס קערט זיך אום צוריק צו אידישקייט. ער זאגט דערויף: גענוג פון זיינעטוועגן וואס ער זאגט זיך אפ פון אלע זיינע וואוילטאגן און נעמט אויף זיך שרעק און אנגסטן און פיינטשאפט און צרות וואס פעלקער טוען אן אידן די דאזיגע תשובה וועט אים שוין ממילא ברענגען די אלע פייניגונגען"{{הערה|תרומת הדשן, סי' קצח.}}.
+ער האט שטארק ביטער גערעדט קעגן די וואס פלעגן מחמיר זיין פון ריין קנאה{{הערה|שם=אנצ}}.
 אין זיינע שפּעטערע יארן איז ר' איסרליין אנגענומען געווארן אלס גייסטישער פירער פון די אשכנזישע אידן אין עסטרייך און דייטשלאנד, און זיינע מיינונגען אויף שווערע אדער צווייפלהאפטיגע פראגעס פון הלכה אדער דיני ממונות זענען געזוכט געווארן ווייט און ברייט{{הערה|שם=יודאיקע}}. [[רבי יעקב ווייל]], וואס איז געווען ר' איסרליינ'ס עלטערער צייטגענאס, האט זיך צו אים באצויגן מיט דרך ארץ און אנגעגעבן אז ר' איסרליינ'ס פסקים קענען נישט געביטן ווערן{{הערה|שם=ווייל161|תשובות מהר"י ווייל, [https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=1746&pgnum=113 סי' קסא].}}. רבי משה מינץ האט אים גערופן "ריש גולה נר ישראל נשיא נשיאי"{{הערה|תשובות מהר"ם מינץ, סי' יב, [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=49598&st=&pgnum=22 סאליניקי תקס"ב, דף י,ב].}}.
@@ שורה 71: / שורה 75: @@
 ר' איסרליין האט געראטן וועגן אידישע און דייטשע אויסלייג אין דאקומענטן{{הערה|[[#ברלנר|בערלינער]], 269. זעט [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.67 פסקים ותשובות, סי' סז], [https://www.sefaria.org.il/Terumat_HaDeshen%2C_Part_II.142 קמב].}}. ער האט געוויזן א קריטישן זינען אין זיין ארבעט. צום ביישפּיל, ביי די באהאנדלונג פון א לייענונג האט ער פארגלייכט זעקס פארשידענע מאנוסקריפּטן פון סמ"ג. ער איז אויך געווען באקאנט מיט געפעלשטע דאקומענטן באזירט אויף וואסערצייכנס{{הערה|Krauss, ''Die Wiener Geserah''.}}.
+ר' איסרלין האט זיך נישט צוטון געמאכט פון דעם דאן פארשפּרייטן איינפיר, אז וויבאלד א הון שרייט ווי א האן מוז מען איר באלד קוילן{{הערה|לקט יושר ב, 6.}}. ער איז אויך געווען קעגן דער תפלה "[[מכניסי רחמים]]", וואס מ'זאגט ביי נעילה ווייל דארט ווענדט מען זיך צו מלאכים. ער האט דערביי געבראכט א קלוג ווארט פון אן אנדער רב: א גאנצן טאג (יום כפור) האבן מיר גערופן צום האַר (גאט), און איצט סוף טאג זאלן מיר רופן צו זיינע דינער (מלאכים)?{{הערה|לקט יושר א, 141.}}. ער האט אויך נישט מקפיד געווען אויף דעם מנהג "[[תשליך]]"{{הערה|לקט יושר א, 131.}}.
 <!-- מהרא"י האט זיך קריטיש באצויגן צו מענטשן וואס האבן פארברייטערט תורות-דברים בשבת, הגם אז מענטשן האָבן הנאה געהאט פון שמועסן וועגן מלכים און מלחמות, ווייל די חכמים האבן געווארנט קעגן "שפאָרן" (לשון פארברענגען) אויף שבת{{הערה|תרומת הדשן, סי' סא.}}.