בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,367
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "באַניצער:תנא קמא/מה יפית"
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
==אויסזען און טראַנספאָרמאַציע== | ==אויסזען און טראַנספאָרמאַציע== | ||
דער זמר "מה יפית" איז אריגינעל אַ מיטל-עלטער לשון קודש פיוט פאר'ן שבת-סעודה. דער טעקסט שטאמט פון פּראָווענס אין דעם 13טן יאָרהונדערט. עס לויבט שבת, עסן און וויין, און די מצוה צו זינגען און שפּילן אינסטרומענטן לכבוד ה'. עס איז טראַדיציאָנעל געזונגען געוואָרן אין אַשכנזישע היימען פרייטאג-צו-נאַכטס ביי די שבת-סעודות, צווישן די פיש און פלייש גאַנגען{{הערה|{{היברובוקס|איזנשטין, יהודה דוד, 1854-1956|אוצר דינים ומנהגים|37057|page=215}}}}. דער מחבר פון "מה יפית" איז מרדכי ב"ר יצחק, וועמענס נאמען באווייזט זיך אין אַן אַקראָסטיך אין זמר. נאָך היינט געפינט מען דעם ליד אין סידורים און בּענטשערלעך | דער זמר "מה יפית" איז אריגינעל אַ מיטל-עלטער לשון קודש פיוט פאר'ן שבת-סעודה. דער טעקסט שטאמט פון פּראָווענס אין דעם 13טן יאָרהונדערט. עס לויבט שבת, עסן און וויין, און די מצוה צו זינגען און שפּילן אינסטרומענטן לכבוד ה'. עס איז טראַדיציאָנעל געזונגען געוואָרן אין אַשכנזישע היימען פרייטאג-צו-נאַכטס ביי די שבת-סעודות, צווישן די פיש און פלייש גאַנגען{{הערה|{{היברובוקס|איזנשטין, יהודה דוד, 1854-1956|אוצר דינים ומנהגים|37057|page=215}}}}. דער מחבר פון "מה יפית" איז מרדכי ב"ר יצחק, וועמענס נאמען באווייזט זיך אין אַן אַקראָסטיך אין זמר. נאָך היינט געפינט מען דעם ליד אין סידורים און בּענטשערלעך. | ||
==פאַרוואַנדלונג אין קאַריקאַטור און סטערעאָטיפּ== | ==פאַרוואַנדלונג אין קאַריקאַטור און סטערעאָטיפּ== | ||
| שורה 10: | שורה 10: | ||
פּוילישע פּריצים פלעגן רופן "זייערע אידן" (די וואס האבן געלעבט אויף זייערע לענדער) צו דעם גוט הויז צו אהערשטעלן א פאָרשטעלונג פון "מאַיופעס" אלס א טייל פון זייער אָוונט־פאַרוויילונג. די אידן, געצוואונגען און דערנידערט, האבן פאָרגעשטעלט פאַר זייערע אַדעלע גוטסבאַזיצער א פאַרדרייטונג פון א הייליגן ליד, באגלייט מיט אימפּראָוויזירטע טענץ און עקסטראַוואַגאַנטע האַנט־באַוועגונגען: דער "מאַיוּפעס טאַנץ". | פּוילישע פּריצים פלעגן רופן "זייערע אידן" (די וואס האבן געלעבט אויף זייערע לענדער) צו דעם גוט הויז צו אהערשטעלן א פאָרשטעלונג פון "מאַיופעס" אלס א טייל פון זייער אָוונט־פאַרוויילונג. די אידן, געצוואונגען און דערנידערט, האבן פאָרגעשטעלט פאַר זייערע אַדעלע גוטסבאַזיצער א פאַרדרייטונג פון א הייליגן ליד, באגלייט מיט אימפּראָוויזירטע טענץ און עקסטראַוואַגאַנטע האַנט־באַוועגונגען: דער "מאַיוּפעס טאַנץ". | ||
פאר אידן האט דער טערמין "מה יפית" פארלוירן זיין אָריגינעלע רעליגיעזע באַדייטונג און איז רעדעפינירט געווארן אלס "א טערמין פאר חנופה אדער געצוואונגענע קאָנפאָרמיטעט צו די ערווארטונגען פון דער פּוילישער אַדעל". דער טערמין מאַיופעסניק איז געשאַפן געוואָרן אין 19טן יאָרהונדערט צו באַצייכענען אַ | פאר אידן האט דער טערמין "מה יפית" פארלוירן זיין אָריגינעלע רעליגיעזע באַדייטונג און איז רעדעפינירט געווארן אלס "א טערמין פאר חנופה אדער געצוואונגענע קאָנפאָרמיטעט צו די ערווארטונגען פון דער פּוילישער אַדעל". דער טערמין מאַיופעסניק איז געשאַפן געוואָרן אין 19טן יאָרהונדערט צו באַצייכענען אַ איד וואָס דערנידערט זיך פאר גוים. פאַר אידן איז דער "מה יפית" ליד געווארן א סימבאָל פון דערנידערונג און שפּאָט, און דעריבער איז דער ליד "מה יפית" מיט דער צייט ארויסגענומען געוואָרן פון פיל סידורים אין אשכנזישע קהילות איבער דער וועלט. דאס איז געווען א טייל פון א טראומאטישער קאָלעקטיווער זכרון פאר פּוילישן יידנטום. | ||
== | ==מוזיקאלישע אספּעקטן== | ||
כאָטש דער אָריגינעלער "מה יפית" ניגון איז שווער צו נאָכפאָרשן אין מוזיקאַלישע קוואַלן, זענען פאַראַן פאַרשידענע רעפערענצן און מוזיקאַלישע פאָרשטעלונגען פון "מאַיופעס": | כאָטש דער אָריגינעלער "מה יפית" ניגון איז שווער צו נאָכפאָרשן אין מוזיקאַלישע קוואַלן, זענען פאַראַן פאַרשידענע רעפערענצן און מוזיקאַלישע פאָרשטעלונגען פון "מאַיופעס": | ||
*אידעלסאָנס ניגון: דער פּיאָניר־מוזיקאָלאָג אַברהם צבי אידעלסאָן האָט גלויבט אַז דער "מה יפית" ניגון איז געווען דייטשישן אָפּשטאַם פון 17טן אָדער 18טן יאָרהונדערט. | *אידעלסאָנס ניגון: דער פּיאָניר־מוזיקאָלאָג אַברהם צבי אידעלסאָן האָט גלויבט אַז דער "מה יפית" ניגון איז געווען דייטשישן אָפּשטאַם פון 17טן אָדער 18טן יאָרהונדערט. | ||
| שורה 27: | שורה 27: | ||
*מאָדערנע באַדייטונג: נאָך די צוויי וועלט־מלחמות און דער ענדע פונעם אַלטן סדר אין פּוילן, האָט "מאַיופעס" איבערגעלעבט, כאָטש עס האָט פאַרלוירן פיל פון זיין בייסנדיקייט. דער טערמין ווערט נאָך מאָלמאַל גענוצט אין רעכט־פליגלדיקע פּוילישע צייטונגען און וועבזייַטלעך צו סיגנאַליזירן אַ מענטשנס יידישן אָפּשטאַם אָדער צו באַציען זיך צו "נידריגע" יידישע אַקטיוויטעטן. די ביטוי "כּדי אַ ייד זאָל דיר מאַיופעס זינגען" איז גענוצט געוואָרן צו דערנידעריקן זעלבסט־וויכטיקע פּאָליאַקן. אין דער היינטיקער אָבסערווירנדער יידישער וועלט, זענען פאַראַן קולות צו באַקומען צוריק "מה יפית" צו זיין פּאַסיקן אָרט צווישן די שבת־זמירות. | *מאָדערנע באַדייטונג: נאָך די צוויי וועלט־מלחמות און דער ענדע פונעם אַלטן סדר אין פּוילן, האָט "מאַיופעס" איבערגעלעבט, כאָטש עס האָט פאַרלוירן פיל פון זיין בייסנדיקייט. דער טערמין ווערט נאָך מאָלמאַל גענוצט אין רעכט־פליגלדיקע פּוילישע צייטונגען און וועבזייַטלעך צו סיגנאַליזירן אַ מענטשנס יידישן אָפּשטאַם אָדער צו באַציען זיך צו "נידריגע" יידישע אַקטיוויטעטן. די ביטוי "כּדי אַ ייד זאָל דיר מאַיופעס זינגען" איז גענוצט געוואָרן צו דערנידעריקן זעלבסט־וויכטיקע פּאָליאַקן. אין דער היינטיקער אָבסערווירנדער יידישער וועלט, זענען פאַראַן קולות צו באַקומען צוריק "מה יפית" צו זיין פּאַסיקן אָרט צווישן די שבת־זמירות. | ||
==זיינע | ==זיינע פאַרשידענע באַדייטונגען== | ||
ברעט ווערב, אַ מוזיקאָלאָג, שלאָגט פאָר אַז מע קען רעדן פון דריי טייפּס פון "מאַיופעס": | ברעט ווערב, אַ מוזיקאָלאָג, שלאָגט פאָר אַז מע קען רעדן פון דריי טייפּס פון "מאַיופעס": | ||
# "שמרוקס מין": אַ סימבאָל פון דער פּויליש־יידישער קאָ־עקסיסטענץ, וואָס איז איינגעוואָרצלט אין דער אַלטער אָרדענונג און האָט נאָך אַ רעזאָנאַנס אין דעם נייעם יאָרהונדערט. דאָס שליסט איין דעם געצוואונגענעם אויפפירונג פון אידן פאַר פאַרווייַלונג. | # "שמרוקס מין": אַ סימבאָל פון דער פּויליש־יידישער קאָ־עקסיסטענץ, וואָס איז איינגעוואָרצלט אין דער אַלטער אָרדענונג און האָט נאָך אַ רעזאָנאַנס אין דעם נייעם יאָרהונדערט. דאָס שליסט איין דעם געצוואונגענעם אויפפירונג פון אידן פאַר פאַרווייַלונג. | ||