בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,359
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:סימנים"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט}} | {{דרעפט}} | ||
''' | א '''סימן''', ("צייכן", אויך באקאנט אלס '''מנעמאָניק'''; ענגליש: mnemonic) איז א מעטאד אדער טעכניק וואס ווערט גענוצט צו פארבעסערן און ארויסהעלפן דעם זכרון דורך פארבינדן נישט באקאנטע אידעען מיט באקאנטע זאכן, אָפט דורך קינסטליכע פארבינדונגען וואס זענען אפּרופנד איינע צו דער אנדערער. דער טערמין מנעמאניק קומט פון גריכיש און איז פארבונדן מיט מנעמאָסינע, די אפּגעטין פון זכרון אין דער גריכישער [[מיטאלאגיע]]. אין אידישקייט האבן סימנים געשפּילט א וויכטיגע ראָלע, בפרט אין דער איבערגעבונג פון דער תורה שבעל־פה, אריינגערעכנט די משנה און ביידע תלמודים. | ||
== | ==היסטארישע באניץ== | ||
די | די קונסט פון ניצן מנעמאניק איז אַן אלטע זאך. אין דער תקופה ווען די תורה שבעל־פה איז נאך נישט געווען רעקארדירט אין שריפט, און איז געלערנט געווארן אויסווייניג, האבן סימנים געשפּילט א קריטישע ראלע אין פארזיכערן אז די הלכות און לערנונגען זאלן נישט פארגעסן ווערן. אבער, אפילו נאך דעם ווי דער תּלמוד איז פארשריבן געווארן, האָבן די זעלטנקייט פון די טעקסטן און דער מנהג פון לערנען אויסנווייניג וואס האט געהערשט אין די גאונישע ישיבות געמאכט עס נייטיג זיך צו באנוצן מיט מנעמאָנישע מיטלען. | ||
די חכמים האָבן געלייגט א גרויסן | די חכמים האָבן געלייגט א גרויסן ווערט אויף דער ווירקזאמקייט פון מנעמאָניק ווי א הילף צו לערנען. [[רב חסדא]] אין בבל האט אנגעוויזן אז די תורה קען מען נאר קונה זיין דורך דער באנוץ פון סימנים, ברענגענדיג ווי א באווייז דעם פסוק "שימה בפיהם" ({{תנ"ך|דברים|לא|יט}}), ליינענדיג "סימנה" אנשטאט "שׂימה". רב תחליפא אין ארץ־ישראל האט ערקלערט אז אין ארץ־ישראל האבן זיי ארויסגעלערנט דעם זעלבן לערע פון דעם פסוק "הַצִּיבִי לָךְ צִיֻּנִים" ({{תנ"ך|ירמיהו|לא|כ}}), אויפווייזנדיג אז די "ציונים" באצייכענען מנעמאָניק{{הערה|{{בבלי|עירובין|נד|ב}}}}. דער פאקט אז ביי די בני יהודה האט זיך זייער לערנען געהאלטן בשעת די בני גליל האבן עס פארגעסן ווערט צוגעשריבן צו דעם וואס די ערשטע האבן זיך באנוצט מיט סימנים און די לעצטע נישט{{הערה|{{בבלי|עירובין|נג|א}}}}. | ||
דער תּלמוד ({{בבלי|שבת|קד|א}}) זאגט: "סימנים עשה בתורה וקנה אותה". רש"י ערקלערט אז די סימנים זענען וועגן דעם סדר פון די מימרות פון א תנא אדער אמורא, אז מען זאל נישט פארגעסן קיין איינע פון זיי. | דער תּלמוד ({{בבלי|שבת|קד|א}}) זאגט: "סימנים עשה בתורה וקנה אותה". רש"י ערקלערט אז די סימנים זענען וועגן דעם סדר פון די מימרות פון א תנא אדער אמורא, אז מען זאל נישט פארגעסן קיין איינע פון זיי. | ||
| שורה 11: | שורה 11: | ||
==סאָרטן פון סימנים== | ==סאָרטן פון סימנים== | ||
די מנעמאָנישע מיטלען פונעם תּלמוד קענען ווערן צעטיילט אין צוויי הויפּט קאַטעגאָריעס: | די מנעמאָנישע מיטלען פונעם תּלמוד קענען ווערן צעטיילט אין צוויי הויפּט קאַטעגאָריעס: | ||
*סימנים וואָס זענען געבויט פון זאַצן: די דאָזיקע סימנים ווערן געבויט פון | *סימנים וואָס זענען געבויט פון זאַצן: די דאָזיקע סימנים ווערן געבויט פון א פסוק, א משנה, א הלכה'ישן זאץ, אָדער א שפּריכווארט אדער מאקסים פון לעבן אָדער פון דער נאַטור. די דאָזיקע סימנים, וואָס ווערן אָנגעפירט מיט די ווערטער "'''וסימנך'''" ("און זאל דיין סימן זיין"), שטייען שטענדיג נאָך די הלכה'ישע זאצן פאַר וועלכע זיי דינען ווי צייכנס. אפט ווערט אויך דערמאנט ווער עס האט זיי אויסגעפונען און באנוצט. פיל זענען אריגינעל פון דעם בבלישן אמורא [[רב נחמן בר יצחק]], וואס האט זיי באנוצט מיט א באזונדערער אפטקייט. זיי טרעפן זיך זייער אפט אין מסכת עבודה זרה, חולין און שבת, ווי אויך אין בכורות, עירובין, יבמות, תענית און די איבעריגע מסכתות. די דאזיגע סימנים ווערן בפרט באנוצט צו האלטן די מחברים פון פארשידענע לערנונגען אונטערשיידן. צום ביישפּיל, אין {{בבלי|חולין|מו|א}}, ווערט דער מאמר "עשירים מקמצין" ("די רייכע זענען עקאָנאָמיש") באַנוצט צו געדענקען אַ מחלוקת צווישן רב חייא און רב שמעון בר יהודה הנשיא וועגן עסן די לעבער. | ||
*איינצלנע ווערטער: אַ | *איינצלנע ווערטער: אַ גאר אנדער מין סימן, געפונען אין די מנעמאָנישע זאצן וואס זענען צוזאמענגעשטעלט פון איינצלנע ווערטער, וואס יעדער פון זיי איז א שליסל־וואָרט פאר א הלכה'ישן זאץ, א לערנונג אָדער א מיינונג; אדער פון די נעמען פון די מחברים און צוזאמען מיט ווערטער געמאכט פון איינצלנע אותיות, סיי פון די נעמען פון די מחברים, סיי פון די שליסל־ווערטער כאַראַקטעריסטיש פאר די זאצן, אדער ווידער פון ביידע. מיט איין אויסנאַם ({{בבלי|זבחים|ז|ב}}), שטייען זיי אלע פאר די זאצן וואס זיי זאלן איינפּרעגן אין זכרון, און ווערן קיינמאל נישט אנגעפירט מיט "וסימנך", נאר מיט "'''סימן'''", וואס דאס ווארט שטייט אמאל פאר און אמאל נאך דעם מנעמאנישן טערמין. | ||
די עיקר פון א מנעמאָניק איז צו דערמאנען דאס אומבאקאנטע דורך דער באנוץ פון דעם באקאנטן. דעריבער באשטייט עס געווענליך פון דער באנוץ פון א באקאנטער פראזע. די דאָזיגע פראַזעס קענען ווערן צעטיילט אין: | |||
*'''פסוקים פון דער תורה:''' וויסן פון דעם טעקסט פון דער תּורה איז גערעכנט געוואָרן ווי אַן אַקסיאָם (זעלבסטפארשטענדליכקייט). למשל, פאַר די זעקס סדרים פון דער משנה איז דער פסוק {{תנ"ך|ישעיהו|לג|ו}} ציטירט געוואָרן: "וְהָיָה אֱמוּנַת עִתֶּיךָ, חֹסֶן יְשׁוּעֹת חָכְמַת וָדָעַת", יעדער נאָמינאַלער וואָרט באַצייכנט אַ באַזונדערן סדר ({{בבלי|שבת|לא|א}}). | |||
*'''באקאנטע תּלמודישע פראַזעס:''' למשל, דער תרנגולא דאגמא (א פויגל מיט א זכר'ישע נאמען) איז פארבאטן צו עסן, אבער דער תרנגולא דאגמא (אַן אנדער סארט פויגל מיט א ווייבליכע נאמען) איז מותר; דער סימן אויף דעם איז די חז"ל'ס לימוד פון דעם פארבאט פון אַן עמוני לבוא בקהל ({{תנ"ך|דברים|כג|ד}}): "עמוני ולא עמונית". {{בבלי|חולין|סב|ב}} | |||
*'''כאַפּ־פראַזעס''': קורצע און געדענקווירדיקע אויסדרוקן. ווי דער פאקט אז א פיש מיטן נאמען "ים-אייזל" (חמרא דימא) איז מותר בשעת אזוינער מיטן נאמען "ים-אקס" איז פאַרבאָטן, פּראדוצירט דעם סימן "טמא טהור וטהור טמא", ווייל דער חמור איז פאַרבאָטן און דער אָקס ערלויבט צום עסן{{הערה|{{בבלי|עבודה זרה|לט|א}}}}. צו געדענקען אז טראכטן וועגן א זינד קען זיין ערגער פון זיי טאקע טון, איז אויפגעקומען דער סימן "ריחא דבישרא" (ד.ה. דער גערוך פון פלייש ברויזט אויף דעם אפּעטיט מער ווי די פלייש זעלבסט){{הערה|{{בבלי|יומא|כט|א}}}}. | |||
*'''פאלקס־שפּריכווערטער''': | |||
==ציל פון די סימנים== | ==ציל פון די סימנים== | ||
| שורה 30: | שורה 34: | ||
*דער סימן יקנ"ה און ינה"ק זענען ביישפּילן פון סימנים וואָס אמוראים האָבן באַנוצט צו געדענקען די סדר פון די ברכות אין הבדלה. | *דער סימן יקנ"ה און ינה"ק זענען ביישפּילן פון סימנים וואָס אמוראים האָבן באַנוצט צו געדענקען די סדר פון די ברכות אין הבדלה. | ||
*ער סימן דן חנק נפש ווערט גענוצט צו געדענקען די אַכט סאָרטן טריפה. | *ער סימן דן חנק נפש ווערט גענוצט צו געדענקען די אַכט סאָרטן טריפה. | ||
אַן אנדער סארט סימן באשטייט בלויז פון ראשי תיבות. דאס באקאנטסטע ביישפּיל איז דער סימן [[דצ"ך עד"ש באח"ב]] פאר די צען מכות. אין דער הגדה של פסח ווערט עס אנגערופן "סימנים". אַן אַנדער ביישפּיל איז דאָס וואָרט מנצפ"ך פאַר די אותיות פונעם אַלפאַבעט וואָס האָבן אַ סופיט. דער תּלמוד מאַכט אַ מין מנעמאָניק פון דעם מנעמאָניק, זעענדיג אין אים אַ רמז צו דעם פאַקט אַז "די נביאים האָבן זיי איינגעפירט". | |||
==וויכטיקייט און עפעקטיוויטעט== | ==וויכטיקייט און עפעקטיוויטעט== | ||