אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אכלו משמנים"

מען געפונט שוין דעם זמר אין כתבי יד פון [[אשכנז]] און [[איטאליע]], פון ארום די ר' יארן<ref>גבריאל וואסערמאן, "Liturgical poems of Ḥanukka from Europe" (ערשטער טייל אין ענגליש און צווייטער טייל אין העברעאיש), 2016 (דאקטוראט). דער פיוט אכלו משמנים לויט כתבי יד מיט פירושים און שינויי נוסחאות, ערשיינט אין צווייטן טייל זייטן 467–468. - ער צייגט אז עס ערשיינט אין כתבי יד פונעם פופצנטן און זעכצנטן יארהונדערט.</ref>. עס איז געדרוקט געווארן אין סידורים און אין בענטשערלעך און זמירות'לעך געדרוקט אין אייראפע, אנגעהויבן פון א בענטשערל געדרוקט אין [[פראג]] אנגעבליך פון יאר רע"ה{{הערה|{{אוצר החכמה|2=ברכת המזון וזמירות|3=143000|page=54|מקום הוצאה=פראג|שנת הוצאה=ער"ה|עמ=50}} - ס'איז געדרוקט זייט ביי זייט מיט א זמר אויף פורים מיט'ן זעלבן געבוי און אקראסטיך. אויך אין די כתבי יד זענען די ביידע געווענליך אינאיינעם.}}. אויך איז עס געדרוקט אין רבי בנימין הכהן'ס מחזור, פון יאר ש"כ{{הערה|{{היברובוקס|בנימין הלוי|מחזור מעגלי צדק|7069|page=47|מקום הוצאה=סאביאנעטא|שנת הוצאה=ש"כ|עמ=כג}}}}.

די ערשטע מקורות פונעם יחוס צום אבן עזרא געפינען מיר ערשט אין די ת"ר יארן. צוערשט אין געוויסע אויפלאגעס פון ליקוטי צבי, אנגעהויבן פון זיטאמיר תרי"ז{{הערה|דורך ר’ יוסף הארעדעצקי, וועלכע האט ארויסגעגעבן כאטש דריי אויפלאגעס פון ליקוטי צבי מיט פילע הוספות. ער רעכנט דעם פיוט צווישן די הוספות וואס ער האט צוגעשטעלט צום ליקוטי צבי, אבער ער געט נישט אן פון וואו ער האט גענומען דעם יחוס צום אבן עזרא.}}, און פון דארט צום סידור בית יעקב{{הערה|”בית יעקב” איז דער יעב"ץ סידור מיט פיל הוספות, אנגעבליך פון ר’ משה יודקיס שו"ב פון ברדיטשוב. צוערשט אין תרמ”א, שפעטער אין תרמ”ה? און דערנאך אין תרס”ד, ועוד. צווישן די הוספות איז דער זמר אכלו משמנים מיטן יחוס צום אבן עזרא. - ס'איז גענומען פון ליקוטי צבי, ווי עס ווייזט דאס אז ביי ביידע איז בטעות איבערגעהיפט געווארן א שורה אינעם זמר, און ס'איז גרייזיג געדרוקט "רך וטוב יחדלון מניסוך המים".}} פון די ערשטע אויפלאגע ווארשא תרמ"א. אויך ערשיינט עס אין א זמירות ”שלשה ספרים נפתחים” מיטן פירוש פרחי שושנים{{הערה|געדרוקט אין יאר תרנ”ה, און ס’איז עטליכע מאל איבערגעדרוקט געווארן און שטארק פארשפרייט געווארן}}, פון [[מנחם אליעזר מאהלער]] פון [[צאנז]], וועלכער איז אויך מאריך אין זיין הקדמה ’עת הזמיר’ צו פארענטפערן דעם זמר.

עס איז אבער בכלל נישט מסתבר אז דאס זאל קומען פונעם אבן עזרא, סיי צוליב דער תוכן<ref>{{היברובוקס|רבי חיים אלעזר שפירא|שער יששכר|4765|page=466|עמ=תנד|לינק טעקסט=מאמרי כסלו מאמר ימי אורה אות עה}}</ref>, און סיי צוליב דער געבוי וואס איז בכלל נישט ווי דעם אבן עזרא'ס שירים<ref>שפיגל ...</ref>.

דער ערשטער קעגנשאפט ווערט געברענגט דורך [[רבי ישראל מברונא]], א תלמיד פון תרומת הדשן, וועלכער ברענגט פון רבי אברהם הכהן פון האלא אז ער האט נישט געלאזט די בחורים זינגען דעם זמר, צוליב וואס דער פיוט איז נישט נתחבר געווארן דורך א תלמיד חכם, וויבאלד די סעודות אום חנוכה זענען דאך נישט קיין סעודות מצוה{{הערה|{{היברובוקס|2=שו"ת מוהר"י מברונא|3=1841|page=93|לינק טעקסט=סימן קל"ז}}.}}. [[רבי אהרן ווירמש]] איז געגאנגען נאך ווייטער, און דרוקט זיך אויס אז דאס איז פארפאסט געווארן דורך ליידיגגייער, און אז דער אינהאלט באשטעטיגט דאס, און אז מען זאל מוחה זיין קעגן דאס דרוקן{{הערה|{{היברובוקס|רבי אהרן ווירמש|מאורי אור|10104|page=167|באנד=באר שב"ע|מקום הוצאה=מיץ|שנת הוצאה=תקע"ט|עמ=פא}}. געברענגט ביי {{היברובוקס|[[רבי נחמן כהנא (ארחות חיים)|רבי נחמן כהנא]]|ארחות חיים|8760|page=313|באנד=חלק ב'|לינק טעקסט=סימן רע"א, סעיף ח'}}.}}. ער שטיצט זיך אויף די ווערטער פונעם תוכחת מגילה, וועלכער דרוקט זיך אויס אויף דעם פיוט "הוא בעיני כשיר חול, וכאחד משירי הפורטים על פי הנבל ההומים ליין ושכר"<ref>[[מרדכי גומפל הלוי שנאבר]] (פראפעסאר לעוויסאן), '''[https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=6526&st=&pgnum=31 תוכחת מגילה]''' אויף קהלת, הקדמה חמישית, דף י"ג ע"ב.</ref>. אין קעגן-רעאקציע צו דעם ליד האט ר' אהרן ווירמש פארפאסט א זמר איבער לערנען די הלכות פון חנוכה, וואס דער פזמון איז "האי האי בית תורה, תשקדה ותדורה, ללמוד ולחזרה, הלכות חנוכה"<ref>מאורי אור</ref>.