באַניצער:רושם רשימות/הלל (דאווענען)

הלל איז א טייל פון די ליטורגיע וואס מען זאגט אום יו"ט און אין ספעציעלע צייטן, עס באשטייט פון די קאפיטלען פון ספר תהלים קיג-קיח. די קאפיטלען זענען הויפטזעכליך אויסדרוקן פון דאנק און פרייד אויף גאולה. די פוסקים זענען צעטיילט אויב דאס איז א חיוב מן התורה אדער א מצוה מדרבנן. אין געוויסע טעג איז דאס זאגן הלל בלויז א מנהג, אין אזא פאל טוט מען אויסלאזן אייניגע טיילן דערפון (גערופן: האלב הלל).

איידער מען זאגט הלל מאכט מען א ברכה: "אשר קדשנו במצוותיו וציוונו לגמור (או: לקרוא) את ההלל". און נאכ'ן ענדיגן זאגט מען א ברכה פון "יהללוך". די מנהגים זענען פארשידנארטיג ווען עס קומט צו זאגן א ברכה אויף האלב הלל.

ת"ר הלל זה מי אמרו ר"א אומר משה וישראל אמרוהו בשעה שעמדו על הים הם אמרו לא לנו ה' לא לנו משיבה רוח הקודש ואמרה להן למעני למעני אעשה רבי יהודה אומר יהושע וישראל אמרוהו בשעה שעמדו עליהן מלכי כנען הם אמרו לא לנו ומשיבה וכו'רבי אלעזר המודעי אומר דבורה וברק אמרוהו בשעה שעמד עליהם סיסרא הם אמרו לא לנו ורוח הקודש משיבה ואומרת להם למעני למעני אעשה ר' אלעזר בן עזריה אומר חזקיה וסייעתו אמרוהו בשעה שעמד עליהם סנחריב הם אמרו לא לנו ומשיבה וכו' רבי עקיבא אומר חנניה מישאל ועזריה אמרוהו בשעה שעמד עליהם נבוכדנצר הרשע הם אמרו לא לנו ומשיבה וכו' רבי יוסי הגלילי אומר מרדכי ואסתר אמרוהו בשעה שעמד עליהם המן הרשע הם אמרו לא לנו ומשיבה וכו'וחכמים אומרים נביאים שביניהן תיקנו להם לישראל שיהו אומרים אותו על כל פרק ופרק ועל כל צרה וצרה שלא תבא עליהם לישראל ולכשנגאלין אומרים אותו על גאולתן (פסחים קיז, א).

ביים מקריב זיין דעם קרבן פסח האבן די לויים געזונגען הלל.