אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי אלעזר הקליר"

210 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 11 חדשים
ק
שורה 39: שורה 39:


===תקופת הגאונים===
===תקופת הגאונים===
מיט'ן אנטדעקן דער [[קאירא גניזה]], זענען אנטפלעקט געווארן פיל פרטים איבער דאס אידישע באפעלקערונג אין ארץ ישראל אונטער די [[ביזאנטישע אימפעריע]], וועלכע האט דארט געוועלטיגט פון דעם [[חורבן בית המקדש]] ביז די אקופאציע פון די [[אראבער]] אין יאר [[ד'שצח]] ([[638]] למס'). אין דער גניזה האט מען געפונען א גרויסע זאמלונג פון קליר'ס פיוטים, אויך אזוינע וואס זענען נישט געווען באקאנט ביז היינט, און נאכ'ן אנאליזירן די פיוטים זענען דא פארשער וואס באשטימען אז ער האט געלעבט אין ארץ ישראל, שוין נאך דער חתימה פונעם [[תלמוד ירושלמי]], בערך אין די תקופה פון די [[רבנן סבוראי]] אדער די [[גאונים]] אין [[בבל]]. לויט וויאזוי זיי לערנען אפ זיינע פיוטים, ווערט אסאך מאל דערמאנט דער פאקט אז [[ביזאנטישע אימפעריע|קריסטן]] געוועלטיגן אין ארץ ישראל.
די חוקרים האבן באקומען מער אינפארמאציע איבער דער קלר מיט'ן אנטדעקן די [[קאירא גניזה]], וועלכע האט אנטהאלטן פיל פון קליר'ס פיוטים, אויך אזוינע וואס זענען נישט געווען באקאנט ביז היינט. אין די פיוטים זעט מען אז ער האט זיך געפירט מיט די שפעטערדיגע מנהגים פון א"י וואס זענען געווען מער נוטה צו מנהג בבל. אין [[מערבית]] אויף [[ראש השנה]] וואס פאלט אויס אום [[שבת]] האט ער צוגעענדיגט ביי 'ברכת גאולה' אזוי ווי די בבלי'שע חתימה 'גאל ישראל',  אנשטאט נוסח ארץ ישראל צו ענדיגן 'צור ישראל וגואלו'{{הערה|זעהט פליישער, 'פיוט על סדרי התקיעה', [[תרביץ]] שנה נ"ד חוברת א', הערה 14.}}, און ווי עס זעט אויס האט ער באזירט זיינע פיוטים אויף די סדר פון [[קריאת התורה]] וואס מען ענדיגט די תורה איינמאל א יאר, אנשטאט איין מאל אין דריי יאר ווי עס איז געווען איינגעפירט אין ארץ ישראל{{הערה|זעהט אויך: חיים סיימונס, "הבדלים בקריאת הפרשיות בין בני א"י ובין בני חו"ל", '''[[סיני (כתב עת)|סיני]]''' קו (1990), זייט לד}}.


אין פארגאנגענהייט איז געווען פארשפרייט די דעה אז ער האט געלעבט פאר די אקופאציע פון די אראבער, און די קאנצענזוס איז געווען אז עס ווערן נישט דערמאנט קיין אראבער אין זיינע פיוטים, אבער מיט די יארן זענען יא געפונען געווארן אייניגע דערמאנונגען פון אראבער אין די פיוטים{{הערה|זעט צום ביישפיל: עזרא פליישער, "[https://www.academia.edu/38275640 לוח מועדי השנה בפיוט לר' אלעזר בירבי קליר]", '''[[תרביץ]]''' נב [ב] (טבת תשמ"ג), זייטן 254–257.}}, און לויט דעם איז אוועקגעשטעלט געווארן די מיינונג אז בלויז אין זיינע לעצטע יארן האט ער מיטגעלעבט די אראבישע אקופאציע{{הערה|{{צ-בוך|מחבר=[[שולמית אליצור]]|נאמען=סוד משלשי קודש|מקום הוצאה=ירושלים|מו"ל=[[האיגוד העולמי למדעי היהדות]]|שנת הוצאה=תשע"ט|עמ=697–703|ISBN=9789657418109}}}}. און פון דעם קומען זיי צו אז ער האט געלעבט אין ענדע פון די ביזאנטישע תקופה, ארום סוף פונעם [[6טער יארהונדערט]].
זענען אנטפלעקט געווארן פיל פרטים איבער דאס אידישע באפעלקערונג אין ארץ ישראל אונטער די [[ביזאנטישע אימפעריע]], וועלכע האט דארט געוועלטיגט פון דעם [[חורבן בית המקדש]] ביז די אקופאציע פון די [[אראבער]] אין יאר [[ד'שצח]] ([[638]] למס'). אין דער גניזה האט מען געפונען א גרויסע זאמלונג, און נאכ'ן אנאליזירן די פיוטים זענען דא פארשער וואס באשטימען אז ער האט געלעבט אין ארץ ישראל, שוין נאך דער חתימה פונעם [[תלמוד ירושלמי]], בערך אין די תקופה פון די [[רבנן סבוראי]] אדער די [[גאונים]] אין [[בבל]].  


די ראיות צו דעם שיטה זענען אז אין [[מערבית]] אויף [[ראש השנה]] וואס פאלט אויס אום [[שבת]] האט ער צוגעענדיגט ביי 'ברכת גאולה' אזוי ווי די בבלי'שע חתימה 'גאל ישראל' (אנשטאט נוסח ארץ ישראל צו ענדיגן 'צור ישראל וגואלו'), וואס ווייזט ארויס אז לכאורה איז זיין צייט שפעטער{{הערה|זעהט פליישער, 'פיוט על סדרי התקיעה', [[תרביץ]] שנה נ"ד חוברת א', הערה 14.}}. און ווי עס זעט אויס האט ער באזירט זיינע פיוטים אויף די סדר פון [[קריאת התורה]] וואס מען ענדיגט די תורה איינמאל א יאר (אנשטאט איין מאל אין דריי יאר ווי עס איז געווען איינגעפירט אין ארץ ישראל){{הערה|זעהט אויך: חיים סיימונס, "הבדלים בקריאת הפרשיות בין בני א"י ובין בני חו"ל", '''[[סיני (כתב עת)|סיני]]''' קו (1990), זייט לד}}.
די חוקרים לערנען אפ אסאך לשונות אין זיינע פיוט אז עס באציט זיך צו די [[ביזאנטישע אימפעריע|קריסטן]] וועלכע געוועלטיגן אין ארץ ישראל, און אינאיינעם מיט'ן אפשאצן די סטיל פון זיינע פיוטים איז אנגענומען אז ער האט געלעבט ערגעץ אינעם[[6טער יארהונדערט|6'טן]] אדער [[7'טן יארהונדערט]].  אין פארגאנגענהייט איז געווען פארשפרייט די דעה אז ער האט געלעבט פאר די אקופאציע פון די אראבער, וויבלאד עס ווערן נישט דערמאנט קיין אראבער אין זיינע פיוטים. מיט די יארן זענען יא געפונען געווארן אייניגע דערמאנונגען פון אראבער אין די פיוטים{{הערה|זעט צום ביישפיל: עזרא פליישער, "[https://www.academia.edu/38275640 לוח מועדי השנה בפיוט לר' אלעזר בירבי קליר]", '''[[תרביץ]]''' נב [ב] (טבת תשמ"ג), זייטן 254–257.}}, און לויט דעם נעמט מען אן אז די אראבישע אקופאציע איז פארגעקומען סוף ימיו{{הערה|{{צ-בוך|מחבר=[[שולמית אליצור]]|נאמען=סוד משלשי קודש|מקום הוצאה=ירושלים|מו=[[האיגוד העולמי למדעי היהדות]]|שנת הוצאה=תשע"ט|עמ=697–703|ISBN=9789657418109}}}}. אלזא האט ער געלעבט אין ענדע פון די ביזאנטישע תקופה, ארום סוף פונעם [[6טער יארהונדערט]].


עזרא פליישער ווייזט אן אויף א געוויסע אומבאקאנטע [[פיוט]] פונעם קליר אויף [[תשעה באב]] וואס רעדט ארום איבער ביאת המשיח, און לויט זיין מיינונג באציט זיך עס אויף די ווידערשטאנד קעגן [[הערקאליוס]], און איז דעריבער געשריבן געווארן צווישן די יארן 629 און 634{{הערה|עזרא פליישר, "[https://www.academia.edu/38275640 לפתרון שאלת זמנו ומקום פעילותו של ר' אלעזר בירבי קיליר]", '''[[תרביץ]]''' נד [ג] (ניסן תשמ"ה), זייטן 383–427.}}, פון דא האט ער געברענגט אן ענדגילטיגע באווייז, לויט זיין מיינונג, אז דער קליר איז געווען אקטיוו אין די ערשטע האלב פון די 7'טע יארהונדערט. אנדערע פארשער האבן נישט צוגעשטימט צו דעם אפטייטש און ממילא אויך צו די באווייז וואס איז געברענגט דערפון{{הערה|Hillel I. Newman, "[https://www.academia.edu/38436571/Apocalyptic_Poems_in_Christian_and_Jewish_Liturgy_in_Late_Antiquity.pdf Apocalyptic Poems in Christian and Jewish Liturgy in Late Antiquity]", in Brouria Bitton-Ashkelony and Derek Krueger (eds.), ''Prayer and Worship in Eastern Christianities, 5th to 11th Centuries'', London 2016, pp. 244-248.|כיוון=שמאל}}.
עזרא פליישער ווייזט אן אויף א געוויסע אומבאקאנטע [[פיוט]] פונעם קליר אויף [[תשעה באב]] וואס רעדט ארום איבער ביאת המשיח, און לויט זיין מיינונג באציט זיך עס אויף די ווידערשטאנד קעגן [[הערקאליוס]], און איז דעריבער געשריבן געווארן צווישן די יארן 629 און 634{{הערה|עזרא פליישר, "[https://www.academia.edu/38275640 לפתרון שאלת זמנו ומקום פעילותו של ר' אלעזר בירבי קיליר]", '''[[תרביץ]]''' נד [ג] (ניסן תשמ"ה), זייטן 383–427.}}, און פון דא איז קלאר, אז דער קליר איז געווען אקטיוו אין די ערשטע האלב פון די 7'טע יארהונדערט. אנדערע פארשער האבן נישט צוגעשטימט צו דעם אפטייטש, און ממילא אויך צו די באווייזן וואס ווערן געברענגט דערפון{{הערה|Hillel I. Newman, "[https://www.academia.edu/38436571/Apocalyptic_Poems_in_Christian_and_Jewish_Liturgy_in_Late_Antiquity.pdf Apocalyptic Poems in Christian and Jewish Liturgy in Late Antiquity]", in Brouria Bitton-Ashkelony and Derek Krueger (eds.), ''Prayer and Worship in Eastern Christianities, 5th to 11th Centuries'', London 2016, pp. 244-248.|כיוון=שמאל}}.


==דער נאמען "קליר"==
==דער נאמען "קליר"==