1,047
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אקדמות"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
הוספה
(הוספה) |
|||
| שורה 2: | שורה 2: | ||
<!-- הייבט אן רעדאגירן אונטער די שורה --> | <!-- הייבט אן רעדאגירן אונטער די שורה --> | ||
א פיוט אויף אראמיש געזאגט מיט גרויס חביבות דעם ערשטן טאג שבועות איידער קריאת התורה. | א פיוט אויף אראמיש געזאגט מיט גרויס חביבות דעם ערשטן טאג שבועות איידער קריאת התורה. הייבט זיך אן מיט די ווערטער "אקדמות מילין ושריות שותא". נתחבר געווארן דורך רבי מאיר שליח ציבור פון ווירמייזא. | ||
==אויסשטעל== | ==אויסשטעל== | ||
| שורה 13: | שורה 13: | ||
==היסטאריע== | ==היסטאריע== | ||
דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן | דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן ארום די ד'ת"ת יארן, דורך [[רבי מאיר ש"ץ|רבי מאיר ב"ר יצחק]]. דער [[שליח ציבור]] פון שטאט{{הערה|עס נישט קלאר די גענויע דאטומען פון די לעבן פון רבי מאיר ש"ץ. מיר זעען אז רש"י ברענגט אים עטליכע מאל מיט'ן טיטל זצ"ל, הושע ו ט, עמוס ג יב, און תהילים עג יב. אבער ער [אדער זיין רבי??? האט אים נאך געקענט ביים לעבן, זע {{היברובוקס|2=סדור רש"י|3=21221|page=145|4="שמעתי מפי צדיק רבי מאיר ברבי יצחק". זיין זון רבי יצחק איז אומגעקומען דורך די קרייצציגלער אין יאר [[ד'תתנ"ו]] ווי דערמאנט אין פנקס הזכרת נשמות פון ווירמייזא}}}}. אינערהאלב זיין פאסטן אלס שליח ציבור האט ער מתקן געווען א צאל תיקונים אין די נוסח התפילה, און פארפאסט צענדליגער פיוטים, צווישן זיי א צאל וואס מען זאגט ביז'ן היינטיגן טאג. | ||
דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אלס "רשות" | דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אלס "רשות" און אריינפיר פאר'ן "תורגמן", וואס פלעגט איבערטייטשן די פסוקים פון עשרת הדברות אויף אראמיש, און צוגעלייגט דערביי פיוטים אויף אראמיש. דער מנהג פון מתרגם זיין די תורה איז געווען איינגעפירט בימי חז"ל, און איז שפעטער פארבליבן בלויז אין שבועות און נאך{{הערה|זע {{על התורה|2=חזקוני|3=Dual/Chizkuni/Shemot/20.13#m7e0n6|4="בעצרת שהיא דוגמא מתן תורה ומתרגמינן הדברות"}}. זע אויך {{עלהתורה ש"ס|תוספות|מגילה|כד|א:}}"והא שאנו מתרגמין הפטרות של פסח ועצרת טפי משאר י״ט, לפי שהן מדברות בנס היום כדי לפרסם הנס, וכן במתן תורה כדי לפרסם הנס".}}. שפעטער ווען דאס האט שוין אויך נישט אנגעהאלטן, איז אבער דער פיוט פון אקדמות פארבליבן. | ||
רבי אברהם קלויזנער ברענגט דעם מנהג צו זאגן דעם פיוט אקדמות{{הערה|{{היברובוקס|רבי יעקב מולן|ספר מהרי"ל|44458|page=54}}}}, און עס ווערט פארצייכנט צווישן די פארצייטישע מנהגי אשכנז{{הערה|{{היברובוקס|טירנא, רבי יצחק אייזיק|ספר המנהגים|8913|page=33}}}}. אויך געפונט מען דאס אין מחזור ווירמייזא, און אין נאך כתבי יד{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מחזור וורמיישא מנהג אשכנז|3=618509|page=146|שנת הוצאה=ה'ל"ב}}}}. | רבי אברהם קלויזנער ברענגט דעם מנהג צו זאגן דעם פיוט אקדמות{{הערה|{{היברובוקס|רבי יעקב מולן|ספר מהרי"ל|44458|page=54}}}}, און עס ווערט פארצייכנט צווישן די פארצייטישע מנהגי אשכנז{{הערה|{{היברובוקס|טירנא, רבי יצחק אייזיק|ספר המנהגים|8913|page=33}}}}. אויך געפונט מען דאס אין מחזור ווירמייזא, און אין נאך כתבי יד{{הערה|{{אוצר החכמה|2=מחזור וורמיישא מנהג אשכנז|3=618509|page=146|שנת הוצאה=ה'ל"ב}}}}. | ||
אין ווירמייזא זעלבסט איז דער מנהג געווען נישט צו זאגן דעם פיוט אקדמות{{הערה|ר' יהודה ליווא קיכהיים, '''מנהגות וורמייזא''', מפעל תורת חכמי אשכנז, [[מכון ירושלים]], תשמ"ז.}} | אין ווירמייזא זעלבסט איז דער מנהג געווען נישט צו זאגן דעם פיוט אקדמות. צוליב א מעשה מיט א חזן וואס האט אויסגעהויכט זיין נשמה ביים זאגן דעם פיוט מיט גרויס מתיקות{{הערה|ר' יהודה ליווא קיכהיים, '''מנהגות וורמייזא''', מפעל תורת חכמי אשכנז, [[מכון ירושלים]], תשמ"ז.}}. טייל שטעלן זיך אויף דעם טעם, און געבן אן אנדערע טעמים דערביי{{הערה|{{היברובוקס|2=ספר התודעה|3=41319|page=255}}}}. | ||
==הלכה== | ==הלכה== | ||
דער מנהג איז געווען צו זאגן דעם פיוט נאכ'ן ערשטן פסוק "בחודש השלישי". רבי אפרים בן יעקב הכהן, פון ווילנא איז אנגעפרעגט געווארן פון די קהילה אין ווענעציא איבער דעם מנהג וואס די אשכנזים האבן זיך געפירט, און די ארטיגע ספרדים האבן גע'טענה'ט אז ס'איז נישט אויסגעהאלטן צו מאכן א הפסק אינמיטן קריאת התורה, דער שער אפרים איז מבאר אז דער מנהג איז א פארצייטישער מנהג און מען קען נישט מפקפק זיין דערויף, און איינמאל מען ליינט שוין דעם ערשטן פסוק איז עס מער נישט קיין הפסק, און ער שטעלט אוועק אז די ספרדים קענען זיך נישט מישן אין די מנהגים פון די אשכנזים זיי מבטל צו זיין{{הערה|{{היברובוקס|רבי אפרים בן יעקב, הכהן, מוילנה|שער אפרים|19541|page=21}}}}. דער ט"ז שרייבט אז דאס איז א הפסק נישט האבנדיג קיין שייכות מיט'ן ליינען, און זאל דאס זאגן בעפאר די ברכה פונעם כהן{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|ב|מפרש=טורי זהב}}}}. | דער מנהג איז געווען צו זאגן דעם פיוט נאכ'ן ערשטן פסוק "בחודש השלישי". רבי אפרים בן יעקב הכהן, פון ווילנא איז אנגעפרעגט געווארן פון די קהילה אין ווענעציא איבער דעם מנהג וואס די אשכנזים האבן זיך געפירט, און די ארטיגע ספרדים האבן גע'טענה'ט אז ס'איז נישט אויסגעהאלטן צו מאכן א הפסק אינמיטן קריאת התורה, דער שער אפרים איז מבאר אז דער מנהג איז א פארצייטישער מנהג און מען קען נישט מפקפק זיין דערויף, און איינמאל מען ליינט שוין דעם ערשטן פסוק איז עס מער נישט קיין הפסק, און ער שטעלט אוועק אז די ספרדים קענען זיך נישט מישן אין די מנהגים פון די אשכנזים זיי מבטל צו זיין{{הערה|{{היברובוקס|רבי אפרים בן יעקב, הכהן, מוילנה|שער אפרים|19541|page=21}}}}. | ||
דער ט"ז שרייבט אז דאס איז א הפסק נישט האבנדיג קיין שייכות מיט'ן ליינען, און זאל דאס זאגן בעפאר די ברכה פונעם כהן{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תצד|ב|מפרש=טורי זהב}}}}. ווידעראום דער מגן אברהם ברענגט אראפ דעם מנהג פון זאגן אקדמות נאכ'ן ערשטן פסוק און דערמאנט נישט חשש דערביי. | |||
עס ווערט דערציילט אז דער שאגת אריה איז געווארן רב אין מיץ האט ער געוואלט איינפירן צו זאגן אקדמות איידער'ן זאגן די ברכה, א זאך וואס איז אויסגעשטאנען קענערשאפט פון די בני הקהילה, און האט אים שיר נישט געקאסט דאס רבנות פאסטן. | |||
==טעמים== | ==טעמים== | ||
| שורה 48: | שורה 52: | ||
==חשיבות== | ==חשיבות== | ||
דער פיוט אקדמות איז אלע יארן באטראכט געווארן מיט גרויס חביבות, און ווערט געזאגט מיט גרויס ליבשאפט. טייל דרוקן זיך אויס אז דאס איז "דאס מערסט באוואוסטער און באליבטער פיוט". | |||
סידור היעב"ץ: "גם בעיני יקר הפיוט החשוב הלז, גם אנו אומרים אותו לפי שאדם גדול חיברו, ונאה למי שאמרו". | סידור היעב"ץ: "גם בעיני יקר הפיוט החשוב הלז, גם אנו אומרים אותו לפי שאדם גדול חיברו, ונאה למי שאמרו". | ||
"דער פיוט פון ר׳ מאיר בעל הש״ץ איז פונקט אזוי גרויס ווי די פיוטים פון ד׳ אליעזר הקליר וחביריו, וואס איז געואגט נעווארן מיט רוח הקודש אין עס איז באהאלטען דערין סודות נוראים, (ילקוט הגרשוני, שו"ת שבות יעקב ח״א סי' י״ז) | "דער פיוט פון ר׳ מאיר בעל הש״ץ איז פונקט אזוי גרויס ווי די פיוטים פון ד׳ אליעזר הקליר וחביריו, וואס איז געואגט נעווארן מיט רוח הקודש אין עס איז באהאלטען דערין סודות נוראים, (ילקוט הגרשוני, שו"ת שבות יעקב ח״א סי' י״ז) | ||
==ניגון== | |||
דער ניגון פון אקדמות שטאמט הויפטזעכליך פונעם מחבר אליינס, און איז פארשרייט איבעראל וואו מען זאגט דעם פיוט, דער ניגון זעלבסט דירקט זיך אויס דביקות און השתוקקות. די תנועות פונעם ניגון זענען היבש ענליך צו די טעמי המקרא, דאס פאסט אריין אינעם זאגן אינמיטן ליינען{{הערה|בנימין זאב מונק - מנהל "מכון ירושלים לחזנות".}}. | |||
ר"נ מ'ברסלב: שבח את אקדמות מאד מאד. ואמר: שישראל מחמת שהם משוקעים ורגילים כל כך בטוב, על כן אין מרגישין כל כך את שבח מעלת גדולת השבח הקדוש הזה של אקדמות שאומרים בשבועות. ואמר: מי שיודע מעלת השיר של אקדמות עם הנגון שלו כמו שרגילין העולם לזמר אותו בנגון הידוע, הוא דבר נפלא וחדוש גדול מאד. והתחיל לומר קצת איזה תבות מאקדמות עם הנגון. ואמר שאקדמות הוא שיר של חשק | |||
==נאך== | |||
אין חב"ד זאגט מען נישט קיין אקדמות{{הערה|ספר המנהגים, לוח היום יום, עמ' נט}}. | |||