אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:טאמאטע"
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
ק (החלפת טקסט – "פֿ" ב־"פ") |
||
| שורה 16: | שורה 16: | ||
}} | }} | ||
[[טעקע:Tomates anciennes.jpg|left|thumb|250px|טאמאטעס אויף דעם מארק]] | [[טעקע:Tomates anciennes.jpg|left|thumb|250px|טאמאטעס אויף דעם מארק]] | ||
דער '''טאָמאַטע''' אדער '''פּאָמידאָר''' (וויסנשאפטלעכער נאמען: Solanum lycopersicum) איז א א פיל-יעריגער [[געוויקס]] (ער ווערט באהאנדלט געווענלך ווי אן איין יעריגע געוויקס) פון די [[נאכטשאטן]] פאמיליע ''סאָלאַנאַצעאיי (Solanaceae)''. דער פרוכט איז ביי מערסטע [[זגאל|ראסן]] רױט מיט גרינע בלעטער. עס | דער '''טאָמאַטע''' אדער '''פּאָמידאָר''' (וויסנשאפטלעכער נאמען: Solanum lycopersicum) איז א א פיל-יעריגער [[געוויקס]] (ער ווערט באהאנדלט געווענלך ווי אן איין יעריגע געוויקס) פון די [[נאכטשאטן]] פאמיליע ''סאָלאַנאַצעאיי (Solanaceae)''. דער פרוכט איז ביי מערסטע [[זגאל|ראסן]] רױט מיט גרינע בלעטער. עס געפינט זיך, אין דעם אָנהײב, אין דרום און צענטראַל אַמעריקע, פון [[מעקסיקא]] ביז [[פּערו]], אָבער איצט איז ער באַרימט אין דער גאָרער [[וועלט]], בפרט אין די [[פאראייניגטע שטאטן פון אמעריקע]]. | ||
די טאמאטע איז באקאנט געווארן נאכדעם וואס די שפאניע האבן אנדעקט מעקסיקע בערך אין די יארן פון ה אלפים ש' און ת'. אין יאר ה' תרנ"ד איז אנגעקועמן צום אמעריקאנער געריכט די מחלוקה אויב טאמאטע איז א פרוכט אדער א גרינצייט צוליב דעם וואס פרוכט און גרינצייג האבן געהאט באזונדערע ראטעס אויף שטייער, די אמעריקאנער געריכט האט גע'פסק'נט אז טאמאטע איז א גרינצייג. | די טאמאטע איז באקאנט געווארן נאכדעם וואס די שפאניע האבן אנדעקט מעקסיקע בערך אין די יארן פון ה אלפים ש' און ת'. אין יאר ה' תרנ"ד איז אנגעקועמן צום אמעריקאנער געריכט די מחלוקה אויב טאמאטע איז א פרוכט אדער א גרינצייט צוליב דעם וואס פרוכט און גרינצייג האבן געהאט באזונדערע ראטעס אויף שטייער, די אמעריקאנער געריכט האט גע'פסק'נט אז טאמאטע איז א גרינצייג. | ||
רעוויזיע פון 16:11, 25 נאוועמבער 2022
| טאמאטע | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 א טאמאטע גאנץ און דורך געשניטן און צוויי
| ||||||||||||||
| וויסנשאַפטליכע קלאַסיפיקאַציע | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| בינאמינאלישער נאמען | ||||||||||||||
| Solanum lycopersicum .L |
דער טאָמאַטע אדער פּאָמידאָר (וויסנשאפטלעכער נאמען: Solanum lycopersicum) איז א א פיל-יעריגער געוויקס (ער ווערט באהאנדלט געווענלך ווי אן איין יעריגע געוויקס) פון די נאכטשאטן פאמיליע סאָלאַנאַצעאיי (Solanaceae). דער פרוכט איז ביי מערסטע ראסן רױט מיט גרינע בלעטער. עס געפינט זיך, אין דעם אָנהײב, אין דרום און צענטראַל אַמעריקע, פון מעקסיקא ביז פּערו, אָבער איצט איז ער באַרימט אין דער גאָרער וועלט, בפרט אין די פאראייניגטע שטאטן פון אמעריקע.
די טאמאטע איז באקאנט געווארן נאכדעם וואס די שפאניע האבן אנדעקט מעקסיקע בערך אין די יארן פון ה אלפים ש' און ת'. אין יאר ה' תרנ"ד איז אנגעקועמן צום אמעריקאנער געריכט די מחלוקה אויב טאמאטע איז א פרוכט אדער א גרינצייט צוליב דעם וואס פרוכט און גרינצייג האבן געהאט באזונדערע ראטעס אויף שטייער, די אמעריקאנער געריכט האט גע'פסק'נט אז טאמאטע איז א גרינצייג.
ווערט געגעסן
מען עסט זיי רוי געקאכט געבאקן אזוי אויך איז זי גוט צום פרעגלען געוויסע עסן דאס איינגעמאכט צוריבענען טאמאטעס (טאמעטע סאוס) קעטשופ
היסטאריע
די טאמאטע שטאמט פון מערב דרום-אמעריקע.[1] אריגינעל איז די טאמאטע געווען קליין, ווי טשערי טאמאטעס, און גאנץ מעגלעך געל, נישט רויט.[1] טאמאטעס געהערן צו דער גיפטיקער נאכטשאטן פאמיליע, און די אייראפעער האבן טאקע געמיינט אז דער גלאנציגער פרוכט איז נישט עסבאר.[2]
ברכה
אויף דעם פּאָמידאָר מאכט מען די ברכה בורא פרי האדמה, אזוי ווי אויף אנדערע גרינסן.
בדיקת תולעים
אין דעם פּאָמידאָר איז געווענליך נישט פאראן קיין אינסעקטן (שרצים) אדער ווערים, דערפאר לױט דער הלכה דארף מען זיי נישט קאנטראלירן. אויב אבער איז פארהאן אנצייגונגן פון לעכער אדער פלעקען דארף מען עס דארט קאנטראלירן.
מצוות התלויות בארץ
דער פּאָמידאָר וואקסט אין א ברייטן פארנעם אין ארץ ישראל דארף מען מיט זיי אויספירן (מקיים) די מצוות וואס זענען אנגעהאנגען ספעציעל פאר דעם לאנד ארץ ישראל (מצוות התלויות בארץ): תרומות, מעשרות און שמיטה.
שמיטה
דער דאטום וואס פאלט אויף דעם פּאָמידאָר די דינים פון שמיטה, הייבט זיך פון חודש תשרי פון דעם זיבעטן יאר.
זעט אויך
רעפערענצען
- אנציקלופדיה לכשרות המזון