מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
החלפות ([[קאטעגאריע), אראפגענומען איבריגע לינקס
(החלפות ([[קאטעגאריע), אראפגענומען איבריגע לינקס) |
|||
| שורה 8: | שורה 8: | ||
==אקראסטיק אין העברעישע לידער== | ==אקראסטיק אין העברעישע לידער== | ||
די אקראסטיק איז איינע פון די פאקטארן וואס האבן צוגעברענגט צו "דריגענד אין ליד" (צוזאמען מיטן [[גראמען]] און [[וואג (לידער)|וואג]]), וואס לויטן באגריף פון די [[מיטל אלטער]] דיכטער האבן ערלויבט געוויסע אפווענדונגען פון דקדוק וואס וואלטן נישט אריבער אין אנדערע פעלער. אזוי, צום ביישפיל, אין פעלער וואס | די אקראסטיק איז איינע פון די פאקטארן וואס האבן צוגעברענגט צו "דריגענד אין ליד" (צוזאמען מיטן [[גראמען]] און [[וואג (לידער)|וואג]]), וואס לויטן באגריף פון די [[מיטל אלטער]] דיכטער האבן ערלויבט געוויסע אפווענדונגען פון דקדוק וואס וואלטן נישט אריבער אין אנדערע פעלער. אזוי, צום ביישפיל, אין פעלער וואס די אקראסטיק באדארפט אז א שורה זאל זיך אנפאנגען מיטן בוכשטאב [[ו]]' זענען געשאפן געווארן זאצן וואס האבן זיך אנגעפאנגען מיט [[ו"ו החיבור]], נישט ווי עס איז אנגענומען אין העברעאיש פון נאכן [[תנ"ך|מקרא]]. | ||
די פריערדיגע אקראסטיקס זענען [[אלפאבעט]] אקראסטיקס. אזעלכע סארט אקראסטיקס ערשיינען עטליכע מאל אין [[תנ"ך]], צווישן אנדערע אין [[מגילת איכה]], אין [[משלי]] ("[[אשת חיל]]") און אין געוויסע קאפיטלען [[תהילים]], ווי ביי [[מזמור קי"ט]] וואס אין אים איז דא א אלף בית אקראסטיק וואס אין אים ערשיינט יעדע אות אין אנפאנג פון אכט פסוקים נאכאנאד (אין [[חז"ל]] ווערט די קאפיטל אנגערופן "תמניא אנפין", פון אראמיש "אכט געזיכטער"). מיט די צייט האבן ערשיינט אקראסטיק לויט א אנדער סדר פון די אלף בית, צום ביישפיל תשר"ק (פון ענדע צום אנפאנג) אדער א"ת ב"ש (א אות פון אנפאנג און א אות פון ענד). עס זענען פארפאסט געווערן אויך לידער מיט קאמבינאציעס פון אפאר אקראסטיקס אין פארשידענע פלעצער אינעם שורה. א אלפאבעט אקראסטיק ערשיינט אויך אין עטליכע תפילות, ווי ביי תפילת [[שחרית]] פון די | די פריערדיגע אקראסטיקס זענען [[אלפאבעט]] אקראסטיקס. אזעלכע סארט אקראסטיקס ערשיינען עטליכע מאל אין [[תנ"ך]], צווישן אנדערע אין [[מגילת איכה]], אין [[משלי]] ("[[אשת חיל]]") און אין געוויסע קאפיטלען [[תהילים]], ווי ביי [[מזמור קי"ט]] וואס אין אים איז דא א אלף בית אקראסטיק וואס אין אים ערשיינט יעדע אות אין אנפאנג פון אכט פסוקים נאכאנאד (אין [[חז"ל]] ווערט די קאפיטל אנגערופן "תמניא אנפין", פון אראמיש "אכט געזיכטער"). מיט די צייט האבן ערשיינט אקראסטיק לויט א אנדער סדר פון די אלף בית, צום ביישפיל תשר"ק (פון ענדע צום אנפאנג) אדער א"ת ב"ש (א אות פון אנפאנג און א אות פון ענד). עס זענען פארפאסט געווערן אויך לידער מיט קאמבינאציעס פון אפאר אקראסטיקס אין פארשידענע פלעצער אינעם שורה. א אלפאבעט אקראסטיק ערשיינט אויך אין עטליכע תפילות, ווי ביי תפילת [[שחרית]] פון די [[וואך|וואכנטעג]] "קל ברוך גדול דעה הכין ופעל זהרי חמה" וכו' (א"ב), אדער ביי [[מוסף]] פון [[שבת]], "תִּכַּנְתָּ שבת רצית קרבנותיה, ציווית פירושיה עם סידורי נסכיה" וכו' (תשר"ק). | ||
מיט די צייט האבן [[דיכטער]] אינעם [[מיטל אלטער]] אנגעהויבן צו צייכענען זייער נאמען אין די אקראסטיק. אין די צייטן פון [[רבי אלעזר הקליר]] האט מען זיך באגענוגנט מיט די פריוואטע נאמען, צומאל מיט צולייגן די נאמען פונעם טאטן, נאמען פון פלאץ אדער די טיטל "חזן". אין שפעטערדיגע צייטן האבן די חתימות זיך מער סאפיסטיקירט. אזוי צום ביישפיל ביים פיוט [[אקדמות]] פונעם [[11'טן יארהונדערט]] ערשיינט אין די אקראסטיק א דאפלטע א"ב און דערנאך די אונטערשריפט "מאיר ביר רבי יצחק יגדל בתורה ובמעשים טובים אמן וחזק ואמץ". | מיט די צייט האבן [[דיכטער]] אינעם [[מיטל אלטער]] אנגעהויבן צו צייכענען זייער נאמען אין די אקראסטיק. אין די צייטן פון [[רבי אלעזר הקליר]] האט מען זיך באגענוגנט מיט די פריוואטע נאמען, צומאל מיט צולייגן די נאמען פונעם טאטן, נאמען פון פלאץ אדער די טיטל "חזן". אין שפעטערדיגע צייטן האבן די חתימות זיך מער סאפיסטיקירט. אזוי צום ביישפיל ביים פיוט [[אקדמות]] פונעם [[11'טן יארהונדערט]] ערשיינט אין די אקראסטיק א דאפלטע א"ב און דערנאך די אונטערשריפט "מאיר ביר רבי יצחק יגדל בתורה ובמעשים טובים אמן וחזק ואמץ". | ||
| שורה 16: | שורה 16: | ||
צו מאל ערשיינט די אקראסטיק אויך ביי א פתיחה פון א ספר. עטליכע וויכטיגע און באקאנטע ספרי קודש האבן אנגעהויבן מיט די אקראסטיק פון שם השם, אזוי ווי ספר [[משנה תורה]] פון דער [[רמב"ם]], וואב עפנט זיך מיט די ווערטער "יסוד היסודות ועמוד החכמות", און [[מסילת ישרים]] פון דער [[רמח"ל]] וואס עפנט זיך מיט די ווערטער "יסוד החסידות ושורש העבודה". | צו מאל ערשיינט די אקראסטיק אויך ביי א פתיחה פון א ספר. עטליכע וויכטיגע און באקאנטע ספרי קודש האבן אנגעהויבן מיט די אקראסטיק פון שם השם, אזוי ווי ספר [[משנה תורה]] פון דער [[רמב"ם]], וואב עפנט זיך מיט די ווערטער "יסוד היסודות ועמוד החכמות", און [[מסילת ישרים]] פון דער [[רמח"ל]] וואס עפנט זיך מיט די ווערטער "יסוד החסידות ושורש העבודה". | ||
== באוואוסטע העבערעאישע שאפונגען און זייער אקראסטיק | == באוואוסטע העבערעאישע שאפונגען און זייער אקראסטיק == | ||
===אין [[תנ"ך]]=== | ===אין [[תנ"ך]]=== | ||
{{הפניה לערך מורחב|אקראסטיק אין תנ"ך}} | {{הפניה לערך מורחב|אקראסטיק אין תנ"ך}} | ||
* אסאך מזמורים | * אסאך מזמורים אין '''[[תהלים]]''' זענען אויסגעשטעלט אין א אלפאבעט אקראסטיק אזוי ווי מזמור {{תנ"ך|תהילים|קיט}} וואס און אים איז דא סעריעס פון אכט פסוקים פאר יעדע אות, די מזמורים {{תנ"ך|תהילים|לד}} און {{תנ"ך|תהילים|קמה}} ([[אשרי יושבי ביתך]]) און נאך אסאך. | ||
* '''[[אשת חיל]]''' – א אלפאבעט אקראסטיק אין {{תנ"ך|משלי|לא}}, וואס באשרייבט די אידעאלישע פרוי. | * '''[[אשת חיל]]''' – א אלפאבעט אקראסטיק אין {{תנ"ך|משלי|לא}}, וואס באשרייבט די אידעאלישע פרוי. | ||
* '''[[מגילת איכה]]''' – קאפיטלען א-ד זענען אויסגעשטעלט אויף א אלפאבעטישער אקראסטיק, און קאפיטל ה' נוצט ווי א 'ליידיגע אקראסטיק'<ref>{{צ-ספר|שם=The Book of Psalms|קישור=http://dx.doi.org/10.1163/9789047414797_006|מו"ל=BRILL|שנת הוצאה=2005-01-01|ISBN=978-90-474-1479-7|עמ=87–96|מחבר=David Noel Freedman, David Miano}}</ref>. אין די צייט וואס אין קאפיטלען א-ג און ה' זענען דא 22 פסוקים ווי די צאל אותיות פון אלף בית, אין קאפיטל ד זענען דא 66 פסוקים און אין דעם א טריפלטע אקראסטיק. | * '''[[מגילת איכה]]''' – קאפיטלען א-ד זענען אויסגעשטעלט אויף א אלפאבעטישער אקראסטיק, און קאפיטל ה' נוצט ווי א 'ליידיגע אקראסטיק'<ref>{{צ-ספר|שם=The Book of Psalms|קישור=http://dx.doi.org/10.1163/9789047414797_006|מו"ל=BRILL|שנת הוצאה=2005-01-01|ISBN=978-90-474-1479-7|עמ=87–96|מחבר=David Noel Freedman, David Miano}}</ref>. אין די צייט וואס אין קאפיטלען א-ג און ה' זענען דא 22 פסוקים ווי די צאל אותיות פון אלף בית, אין קאפיטל ד זענען דא 66 פסוקים און אין דעם א טריפלטע אקראסטיק. | ||
| שורה 25: | שורה 25: | ||
אין ענדע פון [[הגדה של פסח]] זענען דא אפאר אקראסטיקס לויט די אותיות פון [[אלף בית]]: | אין ענדע פון [[הגדה של פסח]] זענען דא אפאר אקראסטיקס לויט די אותיות פון [[אלף בית]]: | ||
*[[ובכן ויהי בחצי הלילה]] – א פיוט פון [[יניי|יַנַיי]] פונעם [[5'טע יארהונדערט]]. | *[[ובכן ויהי בחצי הלילה]] – א פיוט פון [[יניי|יַנַיי]] פונעם [[5'טע יארהונדערט]]. | ||
*[[ובכן ואמרתם זבח פסח]] – א פיוט פון [[רבי אלעזר הקליר]] פונעם | *[[ובכן ואמרתם זבח פסח]] – א פיוט פון [[רבי אלעזר הקליר]] פונעם 5'טע יארהונדערט. | ||
*[[אדיר במלוכה]] – מיוחס צו רב יעקב מלונדריש פונעם [[13'טער יארהונדערט]]. | *[[אדיר במלוכה]] – מיוחס צו רב יעקב מלונדריש פונעם [[13'טער יארהונדערט]]. | ||
*[[אדיר הוא]] – ליד וואס איז פארפאסט געווארן אינעם [[מיטל אלטער]]. | *[[אדיר הוא]] – ליד וואס איז פארפאסט געווארן אינעם [[מיטל אלטער]]. | ||
| שורה 45: | שורה 45: | ||
===אין [[דאווענען]]=== | ===אין [[דאווענען]]=== | ||
* '''[[קל אדון על כל המעשים]]''' – אלפאבעטישע אקראסטיק | * '''[[קל אדון על כל המעשים]]''' – אלפאבעטישע אקראסטיק | ||
* פיוט '''[[אדון הסליחות]]''', וואס איז א טייל פון [[סליחות]] – אלפאבעט אקראסטיק | * פיוט '''[[אדון הסליחות]]''', וואס איז א טייל פון [[סליחות]] – אלפאבעט אקראסטיק | ||
* '''[[לכה דודי]]''' – אקראסטיק "שלמה הלוי" – רבי [[שלמה אלקבץ]] | * '''[[לכה דודי]]''' – אקראסטיק "שלמה הלוי" – רבי [[שלמה אלקבץ]] | ||
* '''[[עת שערי רצון להפתח]]''' – די ערשטע אותיות אין יעדע צירקל שאפן אן אקראסטיק פון נאמען פון מחבר: "עבאס יהודה שמואל" | * '''[[עת שערי רצון להפתח]]''' – די ערשטע אותיות אין יעדע צירקל שאפן אן אקראסטיק פון נאמען פון מחבר: "עבאס יהודה שמואל" | ||
* '''[[מעוז צור]]''' – די ערשטע אות פון יעדע פאל שאפט די ווארט | * '''[[מעוז צור]]''' – די ערשטע אות פון יעדע פאל שאפט די ווארט "מרדכי" (ווי עס שיינט, איז עס די נאמען פון מחבר), און די ראשי תיבות פון די ערשטע שורה אינעם לעצטן פאל זענען "חזק" ווי א ווינטש פארן מחבר | ||
* '''[[יום ליבשה]]''' – אקראסטיק "יהודה הלוי" | * '''[[יום ליבשה]]''' – אקראסטיק "יהודה הלוי" | ||
* '''[[ידיד נפש]]''' – אקראסטיק "י-ה-ו-ה" | * '''[[ידיד נפש]]''' – אקראסטיק "י-ה-ו-ה" | ||
*'''[[אדון בפקדך]]''' – אקראסטיק א-ת | *'''[[אדון בפקדך]]''' – אקראסטיק א-ת | ||
*'''[[קל רחום שמך]]''' | *'''[[קל רחום שמך]]''' – די ערשטע אותיות פון צונעמען פון גאט אין יעדע ווארט שאפן אן אלפאבעט אקראסטיק | ||
*'''[[אנא בקראנו]]''' - | *'''[[אנא בקראנו]]''' - די ערשטע אותיות אין יעדער פאל ביי די פיוט שאפן אן אקראסטיק פון "דוד חזק", וואס זענען מרמז די נאמען פון מחבר. | ||
==זיין וויכטיגקייט און די סיבות צום שאפן פונעם אקראסטיק== | ==זיין וויכטיגקייט און די סיבות צום שאפן פונעם אקראסטיק== | ||
| שורה 72: | שורה 72: | ||
{{רעפערענצן|יישור=שמאל}} | {{רעפערענצן|יישור=שמאל}} | ||
[[ | [[קאטעגאריע:טכניקות ספרותיות]] | ||
[[ | [[קאטעגאריע:שירה]] | ||
[[ | [[קאטעגאריע:טכניקות ספרותיות בתנ"ך]] | ||
[[ | [[קאטעגאריע:שעשועי לשון]] | ||
{{וח}} | {{וח}} | ||
{{מיון ויקיפדיה|דף=אקרוסטיכון|גרסה=35972962|פריט=Q173287}} | {{מיון ויקיפדיה|דף=אקרוסטיכון|גרסה=35972962|פריט=Q173287}} | ||