בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "״" ב־"""
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
ק (החלפת טקסט – "״" ב־""") |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
[[טעקע:Vilna Gaon portrait.gif|קליין|250px|דער ווילנער גאון]] | [[טעקע:Vilna Gaon portrait.gif|קליין|250px|דער ווילנער גאון]] | ||
רבי '''אליהו בן שלמה זלמן''', באַוואוסט ווי דער '''ווילנער גאון''', '''דער גאון''', '''הגאון החסיד''' אָדער ''' | רבי '''אליהו בן שלמה זלמן''', באַוואוסט ווי דער '''ווילנער גאון''', '''דער גאון''', '''הגאון החסיד''' אָדער '''הגר"א''' ("הגאון רבינו אליהו") ([[ט"ו ניסן]] [[ה'ת"ף]], [[23סטן אפריל]] [[1720]] – [[י"ט תשרי]] [[ה'תקנ"ח]], [[9טן אקטאבער]] [[1797]]) איז געווען אַ גרויסער [[תלמיד חכם]] און בן תורה, איינער פון די גרעסטע למדנים פון די לעצטע יאָרהונדערטער און גרויסער [[מתנגדים|מתנגד]] קעגן [[חסידות]]. זייענדיק פון די [[אחרונים]] איז ער אָבער אַן אויסנאַם אין זיין אויטאָריטעט צווישן יידן אין זיין צייט און עד היום.<ref name=Etkes02/> | ||
== זיין לעבן == | == זיין לעבן == | ||
| שורה 20: | שורה 20: | ||
== קעגנערשאַפט צו חסידות == | == קעגנערשאַפט צו חסידות == | ||
די באַוועגונג, וואָס איז געגרינדעט געוואָרן דורכן [[ | די באַוועגונג, וואָס איז געגרינדעט געוואָרן דורכן [[בעש"ט]], די [[חסידות]], האָט זיך אין דער צווייטער העלפט 18טן יאָרהונדערט זייער פאַרברייטערט און איז צוגעגאַנגען צו [[ליטע]]. דאָס איז געווען דער ווענדפּונקט אין די שוין דאַמאָלסט אָנשטרענגיקע באַציאונגען צווישן חסידות און אָנהענגער פון אַלטן [[נוסח אשכנז]]. די ערשטע חסידישע קלויז, פונעם [[קאַרלינער הויף]], איז אויפגעקומען אין ווילנע אין 1772-1771, און 1772 איז אויסגעבראָכן אַ סקאַנדאַל אַרום אירע פירער, וואָס זיינען באַשולדיקט געוואָרן אין אַ חילול ה׳ און אַנדערע פאַרברעכונגען. דער גאון אַליין האָט דורכגעפירט דעם משפּט קעגן איינעם פון זיי, וואָס איז אַריינגעלייגט געוואָרן אין חרם. דער משפּט קעגן דעם צווייטן קאַרלינער איז אַריינגעבראַכט צו אַ ברייטער באַטראַכטונג פון דער גאַנצער חסידישער באַוועגונג אַלץ אַ [[הערעזיע]]. די ווילנער רבנים מיט דער אונטערשטיצונג פון גאון האָבן באַשולדיקט די חסידים אין פּראַקטיקירן אומלייטישן אויפפיר, דעם נוצן יידישע ווערטער בעת דאַוונען און נאָך. ס׳איז געפּסקענט געוואָרן צו לייגן חסידים אין [[חרם]] אַריין און אַז אַלע ווערק פון חסידישע מחברים מוזן פאַרברענט ווערן<ref name=Etkes02/><ref name=Katz09a/>. | ||
ביזן סוף יאָרהונדערט זיינען נאָך אַ ריי חרמס פּראָקלאַמירט געוואָרן, און די קעגנערשאַפט, די [[התנגדות]], האָט באַרירט אַנדערע ליטווישע קהילות. די ראָלע פונעם גאון אַליין איז אין די געשעענישן געווען אַן אַנטשיידנדיקע, און ס׳זיינען דאָ ראיות, אַז ער פּערזענלעך האָט געפאָדערט האַרבערע מיטלען אין דער ביטערער מלחמה קעגן חסידים. נאָך זיין פּטירה האָט די מחלוקת געוואָרן אַ סך רואיקער אין איר גלי<ref name=Etkes02/>. | ביזן סוף יאָרהונדערט זיינען נאָך אַ ריי חרמס פּראָקלאַמירט געוואָרן, און די קעגנערשאַפט, די [[התנגדות]], האָט באַרירט אַנדערע ליטווישע קהילות. די ראָלע פונעם גאון אַליין איז אין די געשעענישן געווען אַן אַנטשיידנדיקע, און ס׳זיינען דאָ ראיות, אַז ער פּערזענלעך האָט געפאָדערט האַרבערע מיטלען אין דער ביטערער מלחמה קעגן חסידים. נאָך זיין פּטירה האָט די מחלוקת געוואָרן אַ סך רואיקער אין איר גלי<ref name=Etkes02/>. | ||
| שורה 69: | שורה 69: | ||
==וועב לינקען== | ==וועב לינקען== | ||
*[http://www.daat.ac.il/daat/vl/tohen.asp?id=150 ספר אדרת אליהו], פירוש הגר"א לתורה. | *[http://www.daat.ac.il/daat/vl/tohen.asp?id=150 ספר אדרת אליהו], פירוש הגר"א לתורה. | ||
*[http://web.archive.org/20030405034846/www.geocities.com/proptrek/sdrolm01.html סדר עולם רבא עם פירוש | *[http://web.archive.org/20030405034846/www.geocities.com/proptrek/sdrolm01.html סדר עולם רבא עם פירוש הגר"א] | ||
*[http://lib.cet.ac.il/Pages/item.asp?item=50&kwd=245 הוא לא בא | *[http://lib.cet.ac.il/Pages/item.asp?item=50&kwd=245 הוא לא בא בהת"ר, אריה מורגנשטרן]. | ||
*[http://www.daat.ac.il/daat/kitveyet/sinay/hagra-4.htm איבערלעבונגען פונעם גר"א און זיינע נסיונות צו עולה זיין קיין ארץ-ישראל], י. בן צבי, כתב-עת "סיני", גיליון ל"ד, תשי"ד. | *[http://www.daat.ac.il/daat/kitveyet/sinay/hagra-4.htm איבערלעבונגען פונעם גר"א און זיינע נסיונות צו עולה זיין קיין ארץ-ישראל], י. בן צבי, כתב-עת "סיני", גיליון ל"ד, תשי"ד. | ||