אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דער איד"

872 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 2 יאָר
קיין רעדאגירונג באמערקונג
ק (החלפת טקסט – "דאנערשטאג" ב־"דאנערשטאג")
אין תקציר עריכה
שורה 1: שורה 1:
{{נישט צעמישן מיט|דער יוד||||נוכחי=אן אנגייענדער אמעריקאנער סאטמארער וואכנשריפט|אנדער=א קאנגרעס-פוילישער ציוניסטישער וואכנשריפט פון די תר"ס יארן}}
{{עיתון
{{עיתון
| שם = דער איד
| שם = דער איד
שורה 13: שורה 14:
}}
}}
[[טעקע:דער איד 1959-6-26.jpg|קליין|פאדערזייט פון דער איד, בהעלותך תשי"ט]]
[[טעקע:דער איד 1959-6-26.jpg|קליין|פאדערזייט פון דער איד, בהעלותך תשי"ט]]
'''דער איד''' איז אן [[פאראייניגטע שטאטן|אמעריקאנע]] [[אידיש]]ע וועכנטליכע [[צייטונג]] וואס איז געגרינדעט געווארן אין תשי"ג (1953) אלס אלגעמיין-ארטאדאקסישע צייטונג, און ווערט היינט ארויסגעגעבן דורך [[סאטמאר (חסידות)|סאטמארער חסידים]] פון [[רבי זלמן לייב טייטלבוים]] און געליינט דורך אידיש-רעדנדע אין אמעריקע און איבער דער וועלט.
'''דער איד''' איז אן [[פאראייניגטע שטאטן|אמעריקאנע]] [[אידיש]]-שפראכיגע וועכנטליכע [[צייטונג]] וואס איז געגרינדעט געווארן אין תשי"ג (1953) אלס אלגעמיין-ארטאדאקסישע צייטונג, און ווערט היינט ארויסגעגעבן דורך [[סאטמאר (חסידות)|סאטמארער חסידים]] פון [[רבי זלמן לייב טייטלבוים]] ווערנדיג געליינט אין דער ברייטערער אידיש-רעדנדער געמיינדע.


די צייטונג האלט זיך צו דער סאטמארער שיטה און נעמט א שטייפע אנטי-ציונות און אנטי-[[מדינת ישראל]] ליניע. די צייטונג איז הויפטקווארטירט אין [[וויליאמסבורג]], און איז איינגעשריבן ביי די [[איי אר עס]] אלס א נאָנפּראפיט "פאַר'ן צוועק פון פאראויסשטיפּן די מאָראַל און אַקטן פון אירע מיטגלידער און ליינער"{{הערה|שם=גיידסטאר}}.
די צייטונג האלט זיך צו דער סאטמארער שיטה און נעמט א שטייפע אנטי-ציונות און אנטי-[[מדינת ישראל]] ליניע. די צייטונג איז הויפטקווארטירט אין [[וויליאמסבורג]], און איז איינגעשריבן ביי די [[איי אר עס]] אלס א נאָנפּראפיט "פאַר'ן צוועק פון פאראויסשטיפּן די מאָראַל און אַקטן פון אירע מיטגלידער און ליינער"{{הערה|שם=גיידסטאר}}.


==היסטאריע==
==היסטאריע==
די צייטונג איז געגרינדעט געוואָרן אין תשי"ג (1953) דורך דר. אהרן ראָזמאַרין, וועלכער איז איז פריער געווען א שרייבער אין "[[דער מארגען זשורנאל]]" און האט זיך אפגעזאגט פון אמט נאך וואס זי האט זיך צוזאמגעשטעלט מיט "[[דער טאג]]" - א צייטונג וואס פלעגט ערשיינען אויך אין שבת{{הערה|[https://www.nli.org.il/en/newspapers/dertog ארכיוו פון דער טאג] אינעם [[מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק]] וועבזייטל}}.
דער איד איז געגרינדעט געוואָרן אין תשי"ג (1953) דורך אהרן ראָזמאַרין אלס ביי-וועכנטליכער צייטונג. ער איז איז פריער געווען א שרייבער אין "[[דער מארגען זשורנאל]]" און האט זיך אפגעזאגט פון אמט{{מקור|אין ענגליש וויקי שטייט אז מ'האט אים אפגעזאגט}} נאך וואס זי איז אפגעקויפט געווארן דורך "[[דער טאג]]" - א צייטונג וואס פלעגט ערשיינען אויך אין שבת - פארמירנדיג "דער טאג מארגען זשורנאל"{{הערה|[https://www.nli.org.il/en/newspapers/dertog ארכיוו פון דער טאג] אינעם [[מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק]] וועבזייטל}}. ראָזמאַרין האט באשלאסן אָנצוהויבן אן אייגענע צייטונג.


רעלאטיוו צו אנדערע אידישע צייטונגען דעמאלט, האט זיך דער איד דאס מערסטע אידענטיפיצירט מיט די ארטאדאקסישע אידן אין [[פאראייניגטע שטאטן|אמעריקע]]. דער ערשטער רעדאקטאר איז געווען דער [[דענקער]] [[אוריאל צימער]].
ראָזמאַרין האָט, אַלס רעליגיעזער שומר מצוות, געפירט קאלומען אויף די ביאָגראַפיעס פון רבנים און אידישע מנהגים בשעת ער האָט געאַרבעט אין דער "מאָרגן זשורנאַל". אונטער זיין השפּעה איז דער איד געווען פאַררעכנט מער סימפּאַטיש צו דער חרדישער אידנטום ווי די אַנדערע גרויסע ייִדישע צייטונגען פון יענער צייט. דער ערשטער רעדאַקטאָר פון דער איד איז געווען דער שרייבער [[אוריאל צימער]], אַרויסגעבער פֿון אַן אַנטי־ציוניסטישער p.


ארום יאר תשט"ו (1955) האט ראזמארין פארקויפט די קאנטראל פון דער צייטונג פאר סאטמארער חסידים און פון דאן איז דער סאטמארער רבי, [[רבי יואל טייטלבוים]], געווארן דער ליניע-שטעלער פון דער צייטונג; א קאָנסערוואַטיוו-חסידישע און אַנטי-ציוניסטישע ליניע, אין דער קנאישער נאַטור פון סאַטמאַר{{הערה|"בוצינא קדישא" חלק ב' דף 258. זכרונות על ידי [[סענדער דייטש]].}}. אין יענע תקופה איז די צייטונג ערשינען יעדע צוויי וואכן. דער סאטמארער רבי האט באשטימט [[בערל פרידמאן]], [[ליפא פרידמאן]]'ס זון, אלס הויפט רעדאקטאר פון די צייטונג. ער פלעגט ברענגען די השקפה ארטיקלען צום סאטמארער רבי'ן דורכצוקוקן איידער'ן דריקן{{הערה|{{כיכר השבת|ישראל כהן|אבל בסאטמר: הרב ישכר דוב פרידמן ז"ל|147920|יולי 24, 2014}}}}. די צייטונג איז געדרוקט געוואָרן איבער 40 יאָר אין [[סענדער דייטש]]'נס 'דייטש פּרינטינג'.
ארום יאר תשט"ו (1955) האט ראזמארין פארקויפט די קאנטראל פון דער צייטונג פאר סאטמארער חסידים און פון דאן איז דער סאטמארער רבי, [[רבי יואל טייטלבוים]], געווארן דער ליניע-שטעלער פון דער צייטונג; א קאָנסערוואַטיוו-חסידישע און אַנטי-ציוניסטישע ליניע, אין דער קנאישער נאַטור פון סאַטמאַר{{הערה|"בוצינא קדישא" חלק ב' דף 258. זכרונות על ידי [[סענדער דייטש]].}}. אין יענע תקופה איז די צייטונג ערשינען יעדע צוויי וואכן. דער סאטמארער רבי האט באשטימט [[בערל פרידמאן]], [[ליפא פרידמאן]]'ס זון, אלס הויפט רעדאקטאר פון די צייטונג. ער פלעגט ברענגען די השקפה ארטיקלען צום סאטמארער רבי'ן דורכצוקוקן איידער'ן דריקן{{הערה|{{כיכר השבת|ישראל כהן|אבל בסאטמר: הרב ישכר דוב פרידמן ז"ל|147920|יולי 24, 2014}}}}. די צייטונג איז געדרוקט געוואָרן איבער 40 יאָר אין [[סענדער דייטש]]'נס 'דייטש פּרינטינג'.
שורה 33: שורה 34:


==פאַרשפּרייטונג, אייגנשאפטן און רעדאַקציע==
==פאַרשפּרייטונג, אייגנשאפטן און רעדאַקציע==
דער איד ווערט וועכנטליך פאַרקויפט אין צענדליגער טויזנטער עקזעמפּלארן{{הערה|1={{קישור כללי|כתובת=https://www.tabletmag.com/sections/arts-letters/articles/new-yorks-yiddish-press-is-thriving|הכותב=Rose Waldman|כותרת=New York’s Yiddish Press Is Thriving|אתר=Tablet Magazine|תאריך=4 בדצמבר 2018|שפה=en|ציטוט=According to Der Yid’s own statistics, approximately 80,000 readers enjoy the newspaper each week, in places all over the world, including Australia, Israel, England, and Argentina}}}}. די צייטונג פובליצירט אויך אַ טעגליכע אויסגאַבע אויף אימעיל, וועלכע האָט, לויט איר וועבזייטל, בערך 15,000 אבאנענטן.
דער איד ווערט וועכנטליך פאַרקויפט אין צענדליגער טויזנטער עקזעמפּלארן. די צייטונג פובליצירט אויך אַ טעגליכע אויסגאַבע אויף אימעיל, וועלכע האָט, לויט איר וועבזייטל, בערך 15,000 אבאנענטן.


ווי אנגענומען אין דער חרדישער פּרעסע, פּובליצירט נישט די צייטונג קיינע בילדער פון פרויען, און צענזורירט פרעמדע-קולטור און ספּאָרט נייעס. די צייטונג נעמט אויך א שארפע ליניע קעגן [[מדינת ישראל]] און [[ציוניזם]], און די סארט נייעס איז אפט איר הויפט נייעס{{הערה|{{כיכר השבת|ישראל כהן|עצרת הענק נגד גזירת הגיוס: שערי העיתונים של סאטמר קוראים להשתתף באירוע|118248|יוני 6, 2013}}}}. אויך קעגן די חרדישע [[פארטיי]]ען אין מדינת ישראל, ווי [[אגודת ישראל]] - די "אגודיסטן" - און אנדערע באוועגונגען וואס זי אידענטיפיצירט אלס ציוניסטישע, און זייערע צייטונגען{{הערה|{{כיכר השבת|ישראל כהן|סאטמר נגד ליצמן: "ערך "מעמד חנופה" לראש הכופרים"|236562|יוני 24, 2017}}}}, ווערט אפט געדריקט קעגנערישע ארטיקלען, וואס נוצן אפטמאל א שפאטישער און סארקאסטישער סטיל{{הערה|{{כיכר השבת|ישראל כהן|מכתבם של הרבנים בארה"ב שעורר את נושא 'גזירת הגיוס'|234219|יוני 4, 2017}}; {{בחדרי חרדים|משה ויסברג|בסאטמר הורידו דמעה על לכתו של הרב לייזרזון|1069689|יאנואר 19, 2020}}; {{כיכר השבת|ישראל שפירא|ה'עידית' של אמריקה וה'זיבורית' של ישראל|360698|מאי 20, 2020}}; {{כיכר השבת|ישראל כהן|סאטמר תוקפת: "יהדות התורה חתמה הסכם עם נער מופקר"|169827|אפריל 30, 2015}}}}.
ווי אנגענומען אין דער חרדישער פּרעסע, פּובליצירט נישט די צייטונג קיינע בילדער פון פרויען, און צענזורירט פרעמדע-קולטור און ספּאָרט נייעס. די צייטונג נעמט אויך א שארפע ליניע קעגן [[מדינת ישראל]] און [[ציוניזם]], און די סארט נייעס איז אפט איר הויפט נייעס{{הערה|{{כיכר השבת|ישראל כהן|עצרת הענק נגד גזירת הגיוס: שערי העיתונים של סאטמר קוראים להשתתף באירוע|118248|יוני 6, 2013}}}}. אויך קעגן די חרדישע [[פארטיי]]ען אין מדינת ישראל, ווי [[אגודת ישראל]] - די "אגודיסטן" - און אנדערע באוועגונגען וואס זי אידענטיפיצירט אלס ציוניסטישע, און זייערע צייטונגען{{הערה|{{כיכר השבת|ישראל כהן|סאטמר נגד ליצמן: "ערך "מעמד חנופה" לראש הכופרים"|236562|יוני 24, 2017}}}}, ווערט אפט געדריקט קעגנערישע ארטיקלען, וואס נוצן אפטמאל א שפאטישער און סארקאסטישער סטיל{{הערה|{{כיכר השבת|ישראל כהן|מכתבם של הרבנים בארה"ב שעורר את נושא 'גזירת הגיוס'|234219|יוני 4, 2017}}; {{בחדרי חרדים|משה ויסברג|בסאטמר הורידו דמעה על לכתו של הרב לייזרזון|1069689|יאנואר 19, 2020}}; {{כיכר השבת|ישראל שפירא|ה'עידית' של אמריקה וה'זיבורית' של ישראל|360698|מאי 20, 2020}}; {{כיכר השבת|ישראל כהן|סאטמר תוקפת: "יהדות התורה חתמה הסכם עם נער מופקר"|169827|אפריל 30, 2015}}}}.
שורה 54: שורה 55:
אין די 2016 פרעזידענט וואלן האט די צייטונג אין אן ארטיקל אינדארסירט [[הילערי קלינטאן]], וויבאלד זי האט געהאלפן אידן{{הערה|{{כיכר השבת|ישראל כהן|סאטמר רוצה אישה בנשיאות ארצות הברית: "קלינטון ידידתנו"|197315|אפריל 14, 2016}}}}.
אין די 2016 פרעזידענט וואלן האט די צייטונג אין אן ארטיקל אינדארסירט [[הילערי קלינטאן]], וויבאלד זי האט געהאלפן אידן{{הערה|{{כיכר השבת|ישראל כהן|סאטמר רוצה אישה בנשיאות ארצות הברית: "קלינטון ידידתנו"|197315|אפריל 14, 2016}}}}.


אין ניסן [[תשע"ט]], אינמיטן די [[קאוויד-19 פאנדעמיק]], האט די צייטונג פובליצירט אן אנאנימע גאסט עדיטאריעל איבערגעזעצט אויף [[ענגליש]], אראפרייסנדיג די אנטי-וואקסערס{{הערה|{{קישור כללי|הכותב=|כותרת=HISTORIC: Satmar Paper "Der Yid" Publishes Editorial in ENGLISH Blasting Anti-Vaxxers - The Yeshiva World|אתר=The Yeshiva World|תאריך=מערץ 4, 2019|כתובת=https://www.theyeshivaworld.com/news/headlines-breaking-stories/1713691/historic-satmar-paper-der-yid-publishes-editorial-in-english-blasting-anti-vaxxers.html}}}}, און האט אויך פובליצירט אן אפיציעלע פארדאמונג קעגן א פארזאמלונג{{הערה|{{קישור כללי|הכותב=|כותרת=Williamsburg Satmar Kehilla Condemns Handler's Remarks at Anti-Vax Event; Rebbe Says Everyone MUST Vaccinate - The Yeshiva World|אתר=The Yeshiva World|תאריך=אפריל 4, 2019|כתובת=https://www.theyeshivaworld.com/news/general/1732534/williamsburg-satmar-kehilla-condems-handler-for-remarks-made-at-anti-vax-event-rebbe-says-everyone-must-vaccinate.html}}}}.
אין ניסן [[תשע"ט]], אינמיטן די [[קאוויד-19 פאנדעמיק]], האט די צייטונג פובליצירט אן אנאנימע גאסט עדיטאריעל איבערגעזעצט אויף [[ענגליש]], אראפרייסנדיג די אנטי-וואקסערס{{הערה|{{קישור כללי|אדרעס=https://nypost.com/2019/04/12/yiddish-newspaper-publishes-editorial-to-support-vaccinations-amid-measles-outbreak/|שרייבער=Reuven Fenton און Yaron Steinbuch|קעפל=Yiddish newspaper publishes editorial to support vaccinations amid measles outbreak|זייטל=New York Post|דאטום=אפריל 12, 2019}}}}{{הערה|{{קישור כללי|הכותב=|כותרת=HISTORIC: Satmar Paper "Der Yid" Publishes Editorial in ENGLISH Blasting Anti-Vaxxers - The Yeshiva World|אתר=The Yeshiva World|תאריך=מערץ 4, 2019|כתובת=https://www.theyeshivaworld.com/news/headlines-breaking-stories/1713691/historic-satmar-paper-der-yid-publishes-editorial-in-english-blasting-anti-vaxxers.html}}}}, און האט אויך פובליצירט אן אפיציעלע פארדאמונג קעגן א פארזאמלונג{{הערה|{{קישור כללי|הכותב=|כותרת=Williamsburg Satmar Kehilla Condemns Handler's Remarks at Anti-Vax Event; Rebbe Says Everyone MUST Vaccinate - The Yeshiva World|אתר=The Yeshiva World|תאריך=אפריל 4, 2019|כתובת=https://www.theyeshivaworld.com/news/general/1732534/williamsburg-satmar-kehilla-condems-handler-for-remarks-made-at-anti-vax-event-rebbe-says-everyone-must-vaccinate.html}}}}.


==דרויסנדע לינקס==
==דרויסנדע לינקס==
שורה 61: שורה 62:
* {{אייוועלט|דער איד|35328}}
* {{אייוועלט|דער איד|35328}}
* [https://derbay.org/index.php/der-bay-yiddish-anglo-newsletter/ ארכיוון פון "דער איד" פון יאר 1991 און ווייטער]
* [https://derbay.org/index.php/der-bay-yiddish-anglo-newsletter/ ארכיוון פון "דער איד" פון יאר 1991 און ווייטער]
* {{טוויטער|deryid}}


==רעפערענצן==
==רעפערענצן==