בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אפיקומן"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(אריינפיר, פארברייטערט בזמן המקדש) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 13: | שורה 13: | ||
[[אמוראים]] אין די [[גמרא]]{{הערה|{{בבלי|פסחים|קיט|ב}}}} קריגן זיך. [[רב (אמורא)|רב]] האלט אז דאס מיינט אז מען זאל נישט גיין עסן ביי א צווייטע חבורה, ווייל מען קען צוקומען צו עסן פון קרבן פסח וואס איז אסור צו עסן אויף צוויי פלעצער. דאס ווארט אפיקומן טייטשט, לויט דעם, "אפיקו מאני" - ארויסנעמען כלים, אז מען זאל נישט ארויסטראגן די געשיר פונעם הויז אין וועלכע מען געפונט זיך צו טראגן צו א צווייט הויז{{הערה|שם=רשב"ם|{{בבלי|פסחים|קיט|ב|מפרש=רשב"ם}}}}. | [[אמוראים]] אין די [[גמרא]]{{הערה|{{בבלי|פסחים|קיט|ב}}}} קריגן זיך. [[רב (אמורא)|רב]] האלט אז דאס מיינט אז מען זאל נישט גיין עסן ביי א צווייטע חבורה, ווייל מען קען צוקומען צו עסן פון קרבן פסח וואס איז אסור צו עסן אויף צוויי פלעצער. דאס ווארט אפיקומן טייטשט, לויט דעם, "אפיקו מאני" - ארויסנעמען כלים, אז מען זאל נישט ארויסטראגן די געשיר פונעם הויז אין וועלכע מען געפונט זיך צו טראגן צו א צווייט הויז{{הערה|שם=רשב"ם|{{בבלי|פסחים|קיט|ב|מפרש=רשב"ם}}}}. | ||
לויט [[שמואל (אמורא)|שמואל]] און [[רבי יוחנן]] איז דער באדייט אז מען זאל גארנישט עסן - אפילו אויפ'ן זעלבן ארט - נאכ'ן עסן דעם קרבן פסח, אנדערש ווי דער שטייגער צו עסן "[[נאכשפייז|קינוח]]" נאך א סעודה. דאס ווארט אפיקומן טייטשט, לויט דעם, "אפיקו מין" - ארויסברענגען מינים, אז מען זאל נישט ארויסברענגען פארשידענע סארטן נאכשפייז נאכ'ן קרבן פסח{{הערה|רש"י און {{בבלי|פסחים|קיט|ב|מפרש=רשב"ם}}}}; אדער איז עס פון [[גריכיש]]ן ווארט פאר נאכשפייז, επικωμον{{הערה|זעט {{משנה|פסחים|י|ח|ללא=שם|מפרש=פירוש המשניות להרמב"ם}}; ערוך השלם ערך אפיקומן; תוספות רבי עקיבא איגר אויף משניות, דארט, אין נאמען פון ספר התשבי}}. אין די ראשונים זענען פארהאן עטליכע ערקלערונגען צו דעם דין: כדי דער טעם פונעם פסח זאל בלייבן אין מויל{{הערה|שם=רשב"ם}}{{הערה|שם=רמבםחט|{{רמב"ם|2=חמץ ומצה|3=ח|4=ט}}}}; כדי צו זיכער מאכן אז מען איז מקיים די הלכה אז קרבן פסח ווערט געגעסן "על השובע" | לויט [[שמואל (אמורא)|שמואל]] און [[רבי יוחנן]] איז דער באדייט אז מען זאל גארנישט עסן - אפילו אויפ'ן זעלבן ארט - נאכ'ן עסן דעם קרבן פסח, אנדערש ווי דער שטייגער צו עסן "[[נאכשפייז|קינוח]]" נאך א סעודה. דאס ווארט אפיקומן טייטשט, לויט דעם, "אפיקו מין" - ארויסברענגען מינים, אז מען זאל נישט ארויסברענגען פארשידענע סארטן נאכשפייז נאכ'ן קרבן פסח{{הערה|רש"י און {{בבלי|פסחים|קיט|ב|מפרש=רשב"ם}}}}; אדער איז עס פון [[גריכיש]]ן ווארט פאר נאכשפייז, επικωμον{{הערה|זעט {{משנה|פסחים|י|ח|ללא=שם|מפרש=פירוש המשניות להרמב"ם}}; ערוך השלם ערך אפיקומן; תוספות רבי עקיבא איגר אויף משניות, דארט, אין נאמען פון ספר התשבי}}. אין די ראשונים זענען פארהאן עטליכע ערקלערונגען צו דעם דין: כדי דער טעם פונעם פסח זאל בלייבן אין מויל{{הערה|שם=רשב"ם}}{{הערה|שם=רמבםחט|{{רמב"ם|2=חמץ ומצה|3=ח|4=ט}}}}; כדי צו זיכער מאכן אז מען איז מקיים די הלכה אז קרבן פסח ווערט געגעסן "על השובע", ווייל אז מען וועט נישט קענען עסן נאכדעם וועט מען עסן צו די זעט בעפאר{{הערה|שם=כו|דער [[רמב"ן]] אין מלחמות ה', און בעל המאור, פסחים כו: בדפי הרי"ף}}; אדער כדי דער מענטש זאל געדענקען צו זאגן הלל אויך ווען ער גייט אריבער צו א צווייט פלאץ נאכ'ן עסן, ווי עס איז געווען דער סדר אין די צייטן פון בית המקדש{{הערה|בעל המאור, פסחים כו: בדפי הרי"ף}}; אדער אלס גזירה מען זאל נישט קומען צו עסן דעם קרבן פסח אויף צוויי פלעצער{{הערה|ר"ן פסחים כז. בדפי הרי"ף, ד"ה מאי אפיקומן}}{{ביאור|[[#חידוש פון אבני נזר|זעט ווייטער]] נאך א טעם פונעם אבני נזר.}}. | ||
אין גמרא איז פארהאן א מחלוקת אמוראים צו אויך היינטיגע צייטן, וואס ס'איז נישט דא קיין קרבן פסח, איז ביי מצה דא דער דין אז מען זאל נישט עסן נאכדעם: "אין מפטירין אחר המצה אפיקומן"{{הערה|{{בבלי|פסחים|קיט|ב}}}}, און די הלכה איז ווי [[רב יהודה]] אין נאמען פון שמואל, אז אויך היינט טאר מען נישט{{הערה|שם=רמבםחט}}{{הערה|טוש"ע או"ח תעז א, ותעח א}}. וויבאלד מען דארף ענדיגן מיט מצה און דערנאך נישט פארזעצן מיט אפיקומן, ד.ה. עסן סיי וואס, רופט מען דעם לעצטן שטיקל מצה "אפיקומן"{{הערה|פסקי ריא"ז, פסחים פרק י' הלכה ג' אות י"ד, געברענגט אין שלטי הגבורים אויפ'ן רי"ף, פסחים פרק י'; {{בית יוסף|אורח חיים|תעח}}}}; אדער צוליב חביבות צו דעם שטיקל מצה ווי צו א זיסע נאכשפייז{{הערה|לבוש, אורח חיים סימן תע"ח סעיף א'}}. | אין גמרא איז פארהאן א מחלוקת אמוראים צו אויך היינטיגע צייטן, וואס ס'איז נישט דא קיין קרבן פסח, איז ביי מצה דא דער דין אז מען זאל נישט עסן נאכדעם: "אין מפטירין אחר המצה אפיקומן"{{הערה|{{בבלי|פסחים|קיט|ב}}}}, און די הלכה איז ווי [[רב יהודה]] אין נאמען פון שמואל, אז אויך היינט טאר מען נישט{{הערה|שם=רמבםחט}}{{הערה|טוש"ע או"ח תעז א, ותעח א}}. וויבאלד מען דארף ענדיגן מיט מצה און דערנאך נישט פארזעצן מיט אפיקומן, ד.ה. עסן סיי וואס, רופט מען דעם לעצטן שטיקל מצה "אפיקומן"{{הערה|פסקי ריא"ז, פסחים פרק י' הלכה ג' אות י"ד, געברענגט אין שלטי הגבורים אויפ'ן רי"ף, פסחים פרק י'; {{בית יוסף|אורח חיים|תעח}}}}; אדער צוליב חביבות צו דעם שטיקל מצה ווי צו א זיסע נאכשפייז{{הערה|לבוש, אורח חיים סימן תע"ח סעיף א'}}. | ||
| שורה 25: | שורה 25: | ||
==עסן דעם אפיקומן == | ==עסן דעם אפיקומן == | ||
ביי "[[יחץ]]", צעברעכט דער פירער פונעם סדר א מצה - די מיטלסטע פון די דריי מצות וואס וואס ליגן אויפ'ן טיש פון אנהייב סדר - אז עס זאל זיין "לחם עוני", ארעמע ברויט, און מען פירט זיך אוועקצולייגן די גרעסערע העלפט, איינגעוויקלט אין א פאטשיילע, פאר אפיקומן. ביי "צפון", נאכן סוף פון דער גאנצער סעודה, נעמט מען דאס אפיר און יעדער, אריינגערעכנט פרויען{{הערה|משנה ברורה תעז סק"ב. וכן משמע מטוש"ע תעב יד}}, עסט דערפון א [[כזית]] אנגעלאנטערהייט. | ביי "[[יחץ]]", צעברעכט דער פירער פונעם סדר א מצה - די מיטלסטע פון די דריי מצות וואס וואס ליגן אויפ'ן טיש פון אנהייב סדר - אז עס זאל זיין "לחם עוני", ארעמע ברויט, און מען פירט זיך אוועקצולייגן די גרעסערע העלפט, איינגעוויקלט אין א פאטשיילע{{הערה|שו"ת מהרש"ל פח}}, פאר אפיקומן. ביי "צפון", נאכן סוף פון דער גאנצער סעודה, נעמט מען דאס אפיר און יעדער, אריינגערעכנט פרויען{{הערה|משנה ברורה תעז סק"ב. וכן משמע מטוש"ע תעב יד}}, עסט דערפון א [[כזית]] אנגעלאנטערהייט. | ||
טייל פירן זיך צו נעמען דעם אפיקומן אינעם פאטשיילע און עס ווארפן אויף הינטערוויילעכץ אויפ'ן אקסל און גיין מיט עס אין הויז פיר אמות, און מ'זאגט 'אזוי זענען אונזערע עלטערן געגאנגען מִשְׁאֲרֹתָם צְרֻרֹת בְּשִׂמְלֹתָם עַל שִׁכְמָם'{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יב|לד}}. אזוי האבן זיך געפירט דער [[מהרש"ל]] און דער [[רבי ישראל איסרלין|תרומת הדשן]]. {{היברובוקס||הנהגת מהרש"ל|39806|אות ו'|-|עמוד=2}}}}. אנדערע שרייבן אז מען פירט זיך נישט אזוי{{הערה|{{חק יעקב|תעז}} סק"א; {{שולחן ערוך הרב|אורח חיים|תעז|ה}}}}. | |||
ס'זענען דא וואס שרייבן א מנהג צו אָפּברעכן א שטיקל פון דער אַפיקומן און עס אויפהענגען{{הערה|שו"ת שבות יעקב ג נב. וראה באר היטב שם סק"ד}}, צו געדענקען יציאת מצרים{{הערה|שערי תשובה שם סק"ד}}. אנדערע שליסן אויס דעם מנהג צוליב ביזוי אוכלים{{הערה|קיצור של"ה, הובא בשבות יעקב שם}}. | ס'זענען דא וואס שרייבן א מנהג צו אָפּברעכן א שטיקל פון דער אַפיקומן און עס אויפהענגען{{הערה|שו"ת שבות יעקב ג נב. וראה באר היטב שם סק"ד}}, צו געדענקען יציאת מצרים{{הערה|שערי תשובה שם סק"ד}}. אנדערע שליסן אויס דעם מנהג צוליב ביזוי אוכלים{{הערה|קיצור של"ה, הובא בשבות יעקב שם}}. | ||
| שורה 44: | שורה 44: | ||
אויב מען האט פארגעסן צו עסן דעם אפיקומן, און מען האט זיך דערמאנט נאך וואס מען האט זיך געוואשן [[מים אחרונים]] אדער מען האט געזאגט "הב לן ונברך", זאל מען פארט עסן דעם אפיקומן אן קיין פרישע ברכת המוציא{{הערה|שם=תעז-ב|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תעז|ב}}}}. אויב מען האלט שוין נאכ'ן בענטשן, איידער מען האט געמאכט א הגפן אויפ'ן דריטן כוס, זאל מען זיך [[נטילת ידים|וואשן]] אן א ברכה, מאכן ברכת המוציא און עסן דעם אפיקומן, און דאן בענטשן נאכאמאל אויף דעם כוס{{הערה|שם=תעז-ב}}. ווידער אויב האט מען זיך דערמאנט שוין נאכ'ן טרינקן דעם דריטן כוס, זאל מען זיך וואשן און עסן דעם אפיקומן און בענטשן אן א כוס{{הערה|בזמן הזה וואס מיר בענטשן נישט אלעמאל אויף א כוס, {{משנה ברורה|תעז|יא|יז}}}}. | אויב מען האט פארגעסן צו עסן דעם אפיקומן, און מען האט זיך דערמאנט נאך וואס מען האט זיך געוואשן [[מים אחרונים]] אדער מען האט געזאגט "הב לן ונברך", זאל מען פארט עסן דעם אפיקומן אן קיין פרישע ברכת המוציא{{הערה|שם=תעז-ב|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תעז|ב}}}}. אויב מען האלט שוין נאכ'ן בענטשן, איידער מען האט געמאכט א הגפן אויפ'ן דריטן כוס, זאל מען זיך [[נטילת ידים|וואשן]] אן א ברכה, מאכן ברכת המוציא און עסן דעם אפיקומן, און דאן בענטשן נאכאמאל אויף דעם כוס{{הערה|שם=תעז-ב}}. ווידער אויב האט מען זיך דערמאנט שוין נאכ'ן טרינקן דעם דריטן כוס, זאל מען זיך וואשן און עסן דעם אפיקומן און בענטשן אן א כוס{{הערה|בזמן הזה וואס מיר בענטשן נישט אלעמאל אויף א כוס, {{משנה ברורה|תעז|יא|יז}}}}. | ||
נאך דעם אפיקומן טאר מען נישט עסן, כדי ס'זאל נישט אוועקגיין דער טעם פונעם אפיקומן{{הערה|לבוש תעח, א}}. אויב האט מען יא געגעסן, זאל מען ווידער עסן א כזית מצה פאר אפיקומן{{הערה|אליה רבה שם תעז סק"ג, בשם אבודרהם; לויט חק יעקב | נאך דעם אפיקומן טאר מען נישט עסן, כדי ס'זאל נישט אוועקגיין דער טעם פונעם אפיקומן{{הערה|לבוש תעח, א}}. אויב האט מען יא געגעסן, זאל מען ווידער עסן א כזית מצה פאר אפיקומן{{הערה|אליה רבה שם תעז סק"ג, בשם אבודרהם; לויט {{חק יעקב|תעח}} סק"א דארף מען נישט.}}. עס איז א מחלוקת הפוסקים צי מען מעג טרינקען{{הערה|{{בבלי|פסחים|קיז|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=רביעי}}; הרב רבנו יונה. הובא ברא"ש פ"י סי' לג, ובטור סי' תפא.}} אדער נישט{{הערה|רי"ף (כז, א). רא"ש שם, ממשמעות רב יוסף טוב עלם; טור בשם הגאונים; רמ"א סי' תפא ס"א; מ"א תעח סק"א}}, און לכתחילה זאל מען נישט טרינקען קיין שום משקה (אויסער די צוויי לעצטע [[פיר כוסות|כוסות]]), נאר וואסער און [[טיי]] וכדומה{{הערה|{{שולחן ערוך הרב|אורח חיים|תעח|א}}; {{משנה ברורה|תעז|ב}}. זעט אויך {{משנה ברורה|תפא|א}}}}. | ||
אין די נאכט פון יום טוב שני גליות איז נישטא קיין איסור צו עסן און טרינקען נאך אפיקומן, אבער די מהדרים פירן זיך די צווייטע נאכט ווי די ערשטע לכל דבר, און עס איז נישט פאסיג אז א מענטש זאל זיך אויסשליסן פון דעם כלל{{הערה|שבלי הלקט ריח, בשם הגאונים. וראה {{בית יוסף|אורח חיים|תפא}}}}. | אין די נאכט פון יום טוב שני גליות איז נישטא קיין איסור צו עסן און טרינקען נאך אפיקומן, אבער די מהדרים פירן זיך די צווייטע נאכט ווי די ערשטע לכל דבר, און עס איז נישט פאסיג אז א מענטש זאל זיך אויסשליסן פון דעם כלל{{הערה|שבלי הלקט ריח, בשם הגאונים. וראה {{בית יוסף|אורח חיים|תפא}}}}. | ||
| שורה 84: | שורה 84: | ||
רש"י טייטשט אז מען הייבט אויף די [[קערה]] מיט די מצות, אדער אז מען עסט געשווינד, אבער דער רמב"ם לערנט אפ אז דאס מיינט כאפן די מַצוֹת איינער פון צווייטן צו ציען אינטערעסע ביי די קינדער{{הערה|{{רמב"ם|2=חמץ ומצה|3=ז|4=ג}}}}. | רש"י טייטשט אז מען הייבט אויף די [[קערה]] מיט די מצות, אדער אז מען עסט געשווינד, אבער דער רמב"ם לערנט אפ אז דאס מיינט כאפן די מַצוֹת איינער פון צווייטן צו ציען אינטערעסע ביי די קינדער{{הערה|{{רמב"ם|2=חמץ ומצה|3=ז|4=ג}}}}. | ||
עס איז פארהאן א מנהג אז די קינדער כאפן אוועק די מצה וואס מען גרייט צו ביי יחץ פאר אפיקומן{{הערה|חק יעקב | עס איז פארהאן א מנהג אז די קינדער כאפן אוועק די מצה וואס מען גרייט צו ביי יחץ פאר אפיקומן{{הערה|{{חק יעקב|תעב}} אות ב'; ערוך השולחן אורח חיים סימן תע"ב סעיף ב'}}, און ביי צפון קריגן זיי הבטחות פאר מתנות אין אויסטויש פאר'ן צוריקברענגען. | ||
היינט איז דער מנהג פארשפרייט ביי פילע געמיינדעס, אבער אין די פארגאנגנהייט איז עס געווען איינגעפירט בלויז ביי א טייל אשכנז'ישע קהילות און ביי אנדערע טיילן פון כלל ישראל איז עס נישט געווען באקאנט. עס זענען אויך געווען אזעלכע וואס האבן געהאט טענות דערויף אז מען לערנט די קינדער צו גנב'ענען{{הערה|{{היברובוקס|רבי שם טוב גאגין|כתר שם טוב - חלק ג|14390|עמוד=206}}}}. [[רבי חיים סאלאווייטשיק]] האט געהאלטן אז די מצה פון אפיקומן דארף זיין אפגעהיטן, ווי עס צייגט דער סימן "צפון", ווייל עס איז גלייך צו פלייש פון קרבן פסח וואס פאדערט שמירה, און ער האט נישט צוגעלאזט די קינדער זאלן דאס אוועקכאפן{{הערה|הגדה של פסח מבית הלוי, ביי "יחץ", און אין די קובץ הוספות דארט}}. | היינט איז דער מנהג פארשפרייט ביי פילע געמיינדעס, אבער אין די פארגאנגנהייט איז עס געווען איינגעפירט בלויז ביי א טייל אשכנז'ישע קהילות און ביי אנדערע טיילן פון כלל ישראל איז עס נישט געווען באקאנט. עס זענען אויך געווען אזעלכע וואס האבן געהאט טענות דערויף אז מען לערנט די קינדער צו גנב'ענען{{הערה|{{היברובוקס|רבי שם טוב גאגין|כתר שם טוב - חלק ג|14390|עמוד=206}}}}. [[רבי חיים סאלאווייטשיק]] האט געהאלטן אז די מצה פון אפיקומן דארף זיין אפגעהיטן, ווי עס צייגט דער סימן "צפון", ווייל עס איז גלייך צו פלייש פון קרבן פסח וואס פאדערט שמירה, און ער האט נישט צוגעלאזט די קינדער זאלן דאס אוועקכאפן{{הערה|הגדה של פסח מבית הלוי, ביי "יחץ", און אין די קובץ הוספות דארט}}. | ||