בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
פארברייטערט
(בילד) |
(פארברייטערט) |
||
| שורה 3: | שורה 3: | ||
==מקור און טעמים פון מנהג== | ==מקור און טעמים פון מנהג== | ||
אין די משנה{{הערה|{{משנה|פסחים|י|ג}}}} ווערט דערמאנט אז מען ברענגט אריין - צוזאמען מיט די [[מצה]] און [[מרור]] און [[חרוסת]] - אויך | אין די משנה{{הערה|{{משנה|פסחים|י|ג}}}} ווערט דערמאנט אז מען ברענגט אריין - צוזאמען מיט די [[מצה]] און [[מרור]] און [[חרוסת]] - אויך "שני תבשילין". אין גמרא [[תלמוד ירושלמי|ירושלמי]] און [[תלמוד בבלי|בבלי]] אויפ'ן ארט ווערן געברענגט עטליכע מיינונגען, וואס די צוויי געקעכטס זענען. | ||
{{ציטוט|מרכאות=כן|מאי שני תבשילין? אמר [[רב הונא]]: {{מונחון|סילקא וארוזא|צוויקל און רייז}}{{הערה|לויט רב הונא איז אפילו דאס אויך גוט, כל שכן צוויי סארטן פלייש ([[רשב"ם]] און {{בבלי|פסחים|קיד|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=סילקא}})}}. [[רבא]] {{מונחון|הוה מיהדר אסילקא וארוזא|האט געזוכט צו ניצן צוויקל און רייז}} הואיל ונפיק מפומיה דרב הונא. אמר [[רב אשי]]: שמע מינה דרב הונא, לית דחייש להא ד[[רבי יוחנן בן נורי]]. דתניא רבי יוחנן בן נורי אומר: אורז מין דגן הוא וחייבין על [[חמץ|חימוצו]] [[כרת]] ואדם יוצא בו ידי חובתו בפסח. חזקיה אמר: אפילו דג וביצה שעליו. [[רב יוסף]] אמר: צריך שני מיני בשר – אחד זכר ל[[קרבן פסח|פסח]] ואחד זכר ל[[חגיגת ארבעה עשר|חגיגה]]. [[רבינא]] אמר: אפילו {{מונחון|גרמא|א שטיקל פלייש}} ו{{מונחון|בישולא|יויך אין וואס עס איז געקאכט געווארן}}.|{{בבלי|פסחים|קיד|ב}}}} | {{ציטוט|מרכאות=כן|מאי שני תבשילין? אמר [[רב הונא]]: {{מונחון|סילקא וארוזא|צוויקל און רייז}}{{הערה|לויט רב הונא איז אפילו דאס אויך גוט, כל שכן צוויי סארטן פלייש ([[רשב"ם]] און {{בבלי|פסחים|קיד|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=סילקא}})}}. [[רבא]] {{מונחון|הוה מיהדר אסילקא וארוזא|האט געזוכט צו ניצן צוויקל און רייז}} הואיל ונפיק מפומיה דרב הונא. אמר [[רב אשי]]: שמע מינה דרב הונא, לית דחייש להא ד[[רבי יוחנן בן נורי]]. דתניא רבי יוחנן בן נורי אומר: אורז מין דגן הוא וחייבין על [[חמץ|חימוצו]] [[כרת]] ואדם יוצא בו ידי חובתו בפסח. חזקיה אמר: אפילו דג וביצה שעליו. [[רב יוסף]] אמר: צריך שני מיני בשר – אחד זכר ל[[קרבן פסח|פסח]] ואחד זכר ל[[חגיגת ארבעה עשר|חגיגה]]. [[רבינא]] אמר: אפילו {{מונחון|גרמא|א שטיקל פלייש}} ו{{מונחון|בישולא|יויך אין וואס עס איז געקאכט געווארן}}.|{{בבלי|פסחים|קיד|ב}}}} | ||
די פוסקים זענען צעטיילט אין זייערע מיינונגען להלכה: לויט טייל ראשונים דארף מען ברענגען דווקא צוויי סארטן פלייש{{הערה|{{רמב"ם||חמץ ומצה|ח|א}}; הגהות מיימוניות אויפ'ן ארט אין נאמען פון רבינו שמחה; מהר"ש מאוסטרייך געברענגט אין מהרי"ל סדר ההגדה עמוד צ' סימן ו'}}; אנדערע נעמען אן אז סיי וועלכע מינים זענען גוט{{הערה|{{טור|אורח חיים|תעג}}; אור זרוע חלק שני, סימן רנ"ו; סמ"ג, עשין מ"א; רבינו ירוחם, נתיב ה' חלק ד'; של"ה, מסכת פסחים פרק נר מצוה אות ל"ב}}. פילע מקורות ברענגען דעם [[מנהג]] צו נעמען א שטיקל פלייש (די "זרוע") אלס זכר צום קרבן פסח און אן [[איי]] אלס זכר צום קרבן חגיגה{{הערה|נאמען=זרוע|ארחות חיים, ליל הפסח, סימן י"ב, אין נאמען פון א ירושלמי וואס געפינט זיך נישט ביי אונז; כלבו, סימן נ' ד"ה והנה לך; [[רבי מנחם המאירי]], בית הבחירה אויף {{בבלי|פסחים|קיד|ב|ללא=שם}}; מגיד משנה אויף {{רמב"ם|2=חמץ ומצה|3=ח|4=א|ללא=שם}}; [[רבי דוד אבודרהם]], סדר ההגדה ד"ה וכך היא, [[רשב"ץ]], מאמר חמץ אות קכו | די פוסקים זענען צעטיילט אין זייערע מיינונגען להלכה: לויט טייל ראשונים דארף מען ברענגען דווקא צוויי סארטן פלייש{{הערה|{{רמב"ם||חמץ ומצה|ח|א}}; הגהות מיימוניות אויפ'ן ארט אין נאמען פון רבינו שמחה; מהר"ש מאוסטרייך געברענגט אין מהרי"ל סדר ההגדה עמוד צ' סימן ו'}}; אנדערע נעמען אן אז סיי וועלכע מינים זענען גוט{{הערה|{{טור|אורח חיים|תעג}}; אור זרוע חלק שני, סימן רנ"ו; סמ"ג, עשין מ"א; רבינו ירוחם, נתיב ה' חלק ד'; של"ה, מסכת פסחים פרק נר מצוה אות ל"ב}}. פילע מקורות ברענגען דעם [[מנהג]] צו נעמען א שטיקל פלייש (די "זרוע") אלס זכר צום קרבן פסח און אן [[איי]] אלס זכר צום קרבן חגיגה{{הערה|נאמען=זרוע|ארחות חיים, ליל הפסח, סימן י"ב, אין נאמען פון א ירושלמי וואס געפינט זיך נישט ביי אונז; כלבו, סימן נ' ד"ה והנה לך; [[רבי מנחם המאירי]], בית הבחירה אויף {{בבלי|פסחים|קיד|ב|ללא=שם}}; מגיד משנה אויף {{רמב"ם|2=חמץ ומצה|3=ח|4=א|ללא=שם}}; [[רבי דוד אבודרהם]], סדר ההגדה ד"ה וכך היא, [[רשב"ץ]], מאמר חמץ אות קכו}}, און אזוי ווערט גע'פסק'נט אין [[שולחן ערוך]]{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תעג|ד|ללא=שם}}}}, און אזוי איז למעשה דער מנהג היינט. | ||
דער טעם וואס רב יוסף געבט אן פאר די צוויי געקעכטס, צו דערמאנען די קרבנות, איז ריכטיג אויך לויט די אנדערע שיטות וועלכע פארלאנגען נישט דווקא פלייש{{הערה|חידושי רבינו דוד און חידושי הר"ן אויף {{בבלי|פסחים|קיד|ב|ללא=שם}}. אין {{ירושלמי|פסחים|י|ג|ללא=כן}}, ווערן די טעמים געברענגט אין נאמען פון א ברייתא}}. נאך א טעם ווערט דערמאנט דורך די ראשונים, אז זיי זענען קעגן [[משה]] און [[אהרן]] וועלכע זענען געווען די שליחים צו באפרייען אידן פון מצרים{{הערה|דעת זקנים אויף {{תנ"ך|שמות|יב|ח|קצר=כן}}; רוקח, סימן רפ"ג. אין מעשה רוקח, סימן נ"ט, ווערט געברענגט צו נעמען אויך א דריטן געקעכטס, צו דערמאנען אויך [[מרים הנביאה]]}}. | דער טעם וואס רב יוסף געבט אן פאר די צוויי געקעכטס, צו דערמאנען די קרבנות, איז ריכטיג אויך לויט די אנדערע שיטות וועלכע פארלאנגען נישט דווקא פלייש{{הערה|חידושי רבינו דוד און חידושי הר"ן אויף {{בבלי|פסחים|קיד|ב|ללא=שם}}. אין {{ירושלמי|פסחים|י|ג|ללא=כן}}, ווערן די טעמים געברענגט אין נאמען פון א ברייתא}}. נאך א טעם ווערט דערמאנט דורך די ראשונים, אז זיי זענען קעגן [[משה]] און [[אהרן]] וועלכע זענען געווען די שליחים צו באפרייען אידן פון מצרים{{הערה|דעת זקנים אויף {{תנ"ך|שמות|יב|ח|קצר=כן}}; רוקח, סימן רפ"ג. אין מעשה רוקח, סימן נ"ט, ווערט געברענגט צו נעמען אויך א דריטן געקעכטס, צו דערמאנען אויך [[מרים הנביאה]]}}. | ||
| שורה 13: | שורה 13: | ||
א טעם צום מנהג צו נעמען די "זרוע", די ארעם פון א באשעפעניש (זעט ווייטער), איז על שם די {{ציטוטון|זְרוֹעַ נְטוּיָה}} וואס ווערט דערמאנט ביי [[יציאת מצרים]]{{הערה|נאמען=זרוע}}. נאך א טעם, א רמז צו דעם וואס השי"ת האט אונטערטעניגט די שטאלצע מצריים, ווי דער פסוק דרוקט זיך אויס: {{ציטוטון|אֶת־זְרוֹעַ פַּרְעֹה מֶלֶךְ־מִצְרַיִם שָׁבָרְתִּי|יחזקאל ל, כא}}{{הערה|סדר כהלכתו אויף מעשה רב, סימן קצ"א}}. | א טעם צום מנהג צו נעמען די "זרוע", די ארעם פון א באשעפעניש (זעט ווייטער), איז על שם די {{ציטוטון|זְרוֹעַ נְטוּיָה}} וואס ווערט דערמאנט ביי [[יציאת מצרים]]{{הערה|נאמען=זרוע}}. נאך א טעם, א רמז צו דעם וואס השי"ת האט אונטערטעניגט די שטאלצע מצריים, ווי דער פסוק דרוקט זיך אויס: {{ציטוטון|אֶת־זְרוֹעַ פַּרְעֹה מֶלֶךְ־מִצְרַיִם שָׁבָרְתִּי|יחזקאל ל, כא}}{{הערה|סדר כהלכתו אויף מעשה רב, סימן קצ"א}}. | ||
==די זרוע פלייש== | == די זרוע פלייש == | ||
דער מנהג איז צו נעמען א געבראטן שטיקל פלייש, פון ארעם פון א שעפסל{{הערה|ספר המנהיג, סימנים ס"ד-ס"ה, מהד' רפאל, עמ' תפ"א-תפ"ב}} אָדער קאלב אָדער אַ הינדל פליגל{{הערה|פרי מגדים אויף {{שלחן ערוך|אורח חיים|תעג|ללא=שם}}, אשל אברהם ס"ק ז'}}; אבער טייל פירן זיך צו ניצן א גארגל פון הינדל פלייש{{הערה|יסוד ושורש העבודה, שער תשיעי פרק רביעי, סדר ערב פסח}}, א זכר צו דעם וואס דער גענאק פון אידן איז געשוואלן געווארן צוליב דער שווערער לאסט{{הערה|אוצר יד החיים אות תשי"ב. דער מנהג ווערט אויך געברענגט אין פרי מגדים אויף {{שלחן ערוך|אורח חיים|תעג|ללא=שם}}, אשל אברהם ס"ק ז', וועלכער שרייבט אז ער ווייסט נישט קיין טעם דערצו}}. מען בראט דעם זרוע בעפאר יום טוב, און עס זענען דא וואס | דער מנהג איז צו נעמען א געבראטן שטיקל פלייש, פון ארעם פון א שעפסל{{הערה|ספר המנהיג, סימנים ס"ד-ס"ה, מהד' רפאל, עמ' תפ"א-תפ"ב}} אָדער קאלב אָדער אַ הינדל פליגל{{הערה|פרי מגדים אויף {{שלחן ערוך|אורח חיים|תעג|ללא=שם}}, אשל אברהם ס"ק ז'}}; אבער טייל פירן זיך צו ניצן א גארגל פון הינדל פלייש{{הערה|יסוד ושורש העבודה, שער תשיעי פרק רביעי, סדר ערב פסח}}, א זכר צו דעם וואס דער גענאק פון אידן איז געשוואלן געווארן צוליב דער שווערער לאסט{{הערה|אוצר יד החיים אות תשי"ב. דער מנהג ווערט אויך געברענגט אין פרי מגדים אויף {{שלחן ערוך|אורח חיים|תעג|ללא=שם}}, אשל אברהם ס"ק ז', וועלכער שרייבט אז ער ווייסט נישט קיין טעם דערצו}}. מען בראט דעם זרוע בעפאר יום טוב, און עס זענען דא וואס פירן זיך עס צו קאכן בעפאר'ן בראטן.{{מקור}} | ||
רוב אשכנזים און טייל ספרדים עסן נישט די געבראטן זרוע פלייש אין די נאַכט פון פסח, כדי עס זאל נישט אויסקוקן ווי מען עסט [[קדשים בחוץ]]. [[רבי שלמה לוריא|דער מהרש"ל]] נעמט אן אז בעסער זאל מען קאכן דאס פלייש אנשטאט בראטן, כדי מען זאל עס קענען עסן אין סדר נאכט{{הערה|שו"ת מהרש"ל, סימן פ"ח}}. אנדערע פירן זיך איבערצוקאכן און עסן דעם זרוע אין צווייטן נאכט פון פסח{{הערה|אור צדיקים סימן ל"ב סעיף ג'; הגדת חקל יצחק}}. אבער ביי טייל ספרדים (קורדיסטאן, תימן, טריפאלי, ארם צובא, און ארץ ישראל) איז יא דער מנהג צו עסן דעם געבראטענעם זרוע אין ערשטן סדר נאכט{{הערה|ארץ חיים (סתהון) סימן תעו ס"ק א; שו"ת יחוה דעת חלק ג סימן כז; שולחן ערוך המקוצר חלק ג עמ' מט; רבי שבתאי בן חיים, השבח לאל עמ' 102}}. | רוב אשכנזים און טייל ספרדים עסן נישט די געבראטן זרוע פלייש אין די נאַכט פון פסח, כדי עס זאל נישט אויסקוקן ווי מען עסט [[קדשים בחוץ]]. [[רבי שלמה לוריא|דער מהרש"ל]] נעמט אן אז בעסער זאל מען קאכן דאס פלייש אנשטאט בראטן, כדי מען זאל עס קענען עסן אין סדר נאכט{{הערה|שו"ת מהרש"ל, סימן פ"ח}}. אנדערע פירן זיך איבערצוקאכן און עסן דעם זרוע אין צווייטן נאכט פון פסח{{הערה|אור צדיקים סימן ל"ב סעיף ג'; הגדת חקל יצחק}}. אבער ביי טייל ספרדים (קורדיסטאן, תימן, טריפאלי, ארם צובא, און ארץ ישראל) איז יא דער מנהג צו עסן דעם געבראטענעם זרוע אין ערשטן סדר נאכט{{הערה|ארץ חיים (סתהון) סימן תעו ס"ק א; שו"ת יחוה דעת חלק ג סימן כז; שולחן ערוך המקוצר חלק ג עמ' מט; רבי שבתאי בן חיים, השבח לאל עמ' 102}}. לויט דער מנהג פון די [[ליביע]]ר אידן, ווערט דער אָרעם פארברענט ביי [[שריפת חמץ]] ערב פּסח. | ||
די פוסקים דערמאנען אז די וואס עסן נישט דעם זרוע אין סדר נאכט זאלן עס נישט אוועקווארפן, וואס איז א ביזוי מצוה, נאר זיי זאלן עס עסן אויפצומארגנס{{הערה|[[רבי אברהם דאנציג]], חיי אדם, סימן ק"ל סעיף ו'}}. טייל פירן זיך אויפצוהענגען דעם געבראטענעם זרוע ביים טיר פון שטוב, צו דערמאנען דאס בלוט פון קרבן פסח וואס איז אין מצרים געשמירט געווארן ביים שוועל{{הערה|הגדת חיים לראש סידור הקערה אות ג'}} | די פוסקים דערמאנען אז די וואס עסן נישט דעם זרוע אין סדר נאכט זאלן עס נישט אוועקווארפן, וואס איז א ביזוי מצוה, נאר זיי זאלן עס עסן אויפצומארגנס{{הערה|[[רבי אברהם דאנציג]], חיי אדם, סימן ק"ל סעיף ו'}}. טייל פירן זיך אויפצוהענגען דעם געבראטענעם זרוע ביים טיר פון שטוב, צו דערמאנען דאס בלוט פון קרבן פסח וואס איז אין מצרים געשמירט געווארן ביים שוועל{{הערה|הגדת חיים לראש סידור הקערה אות ג'}} | ||
| שורה 24: | שורה 24: | ||
==דרויסנדע לינקס== | ==דרויסנדע לינקס== | ||
* שלו שבתאי, [http://www.hidush.co.il/hidush.asp?id=18273 אכילת זרוע צלי בליל פסח], אויפ'ן "חידוש" וועבזייטל | * שלו שבתאי, [http://www.hidush.co.il/hidush.asp?id=18273 אכילת זרוע צלי בליל פסח], אויפ'ן "חידוש" וועבזייטל | ||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||