מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "לעכע" ב־"ליכע"
ק (החלפת טקסט – "באשעפטיקט" ב־"באשעפטיגט") |
ק (החלפת טקסט – "לעכע" ב־"ליכע") |
||
| שורה 14: | שורה 14: | ||
|date={{ר}}20סטן פעברואר 1997}}}} רוזעוועלט האט אויפגעשטעלט א קאמיטעט וואס האט פינאנצירט די ערשטע פראבע פון [[יאדער-שפאלטונג]] אין [[קאלומביע אוניווערסיטעט]] אין [[ניו יארק]]. אין מאי 1942 האט מען אויפגעשטעלט דעם [[מאנהעטן פראיעקט]] וואס האט געארבעט אנטוויקלען נוקלעארע וואפן וואס זאל ברענגען א סוף צו דער מלחמה. | |date={{ר}}20סטן פעברואר 1997}}}} רוזעוועלט האט אויפגעשטעלט א קאמיטעט וואס האט פינאנצירט די ערשטע פראבע פון [[יאדער-שפאלטונג]] אין [[קאלומביע אוניווערסיטעט]] אין [[ניו יארק]]. אין מאי 1942 האט מען אויפגעשטעלט דעם [[מאנהעטן פראיעקט]] וואס האט געארבעט אנטוויקלען נוקלעארע וואפן וואס זאל ברענגען א סוף צו דער מלחמה. | ||
איינשטיין האט ארויסגעגעבן מער ווי 300 | איינשטיין האט ארויסגעגעבן מער ווי 300 וויסנשאפטליכע רעפעראטן. ער האט געשריבן וועגן אנדערע טעמעס, ווי [[סאציאליזם]] און [[אינטערנאציאנאלע באציאונגען]]. | ||
== ביאגראפישע נאטיצן == | == ביאגראפישע נאטיצן == | ||
| שורה 29: | שורה 29: | ||
נישט האבנדיק קיין אנדער פרנסה האט ער געגעבן לעקציעס אין מאטעמאטיק און פיזיק. | נישט האבנדיק קיין אנדער פרנסה האט ער געגעבן לעקציעס אין מאטעמאטיק און פיזיק. | ||
אין 1901 האט איינשטיין באקומען שווייצער בירגערשאפט, און אין 1902 האט ער באקומען א פשוט'ן [[סעקרעטאר]] פאסטן אין דעם [[שווייץ|שווייצער]] [[פאטענט]] ביורא אין [[בערן]], וואו ער האט געארבעט ביז 1908. דארט האט ער אויסגעארבעט זיינע | אין 1901 האט איינשטיין באקומען שווייצער בירגערשאפט, און אין 1902 האט ער באקומען א פשוט'ן [[סעקרעטאר]] פאסטן אין דעם [[שווייץ|שווייצער]] [[פאטענט]] ביורא אין [[בערן]], וואו ער האט געארבעט ביז 1908. דארט האט ער אויסגעארבעט זיינע וויסנשאפטליכע געדאנקען אין זיין פרייער צייט. אין 1905 האט ער געענדיגט זיין דאקטאראט דיסערטאציע, "א נייע באַשטימונג פון מאלעקול־דימענסיאנען" (''Eine neue Bestimmung der Moleküldimensionen''), און אום 15טן יאנואר 1906 באקומען דעם דאקטאר פון פיזיק דיפלאם פונעם [[ציריכער אוניווערסיטעט]]. אין דעם זעלבן יאר האט ער געלאזט דריקן דריי "פאפירן", איינס וועגן "קוואנטום מעכאניק", דאס צווייטע וועגן דער "טעאריע פון רעלאטיוויטעט", און דאס דריטע וועגן "סטאטיסטישע מעכאניק". אלע דריי זענען שפעטער פאררעכנט געווארן אלס אומגעהויער חשוב אין די נושאים פון [[פיזיק]] און [[מאטעמאטיק]]. צווישן די רעזולטאטן דערמאנט אין די פאפירן איז וואס די וועלט קענט ווי די גלייכונג [[E=mc²]]. | ||
לויט דער ספעציעלער טעאריע פון רעלאטיוויטעט האט איינשטיין געוויזן ווען אן אביעקט האט א גיך נאנט צו דער [[גיך פון ליכט]], סיי זיין מאסע און סיי צייט ענדערן זיך. | לויט דער ספעציעלער טעאריע פון רעלאטיוויטעט האט איינשטיין געוויזן ווען אן אביעקט האט א גיך נאנט צו דער [[גיך פון ליכט]], סיי זיין מאסע און סיי צייט ענדערן זיך. | ||
| שורה 38: | שורה 38: | ||
=== קיין אמעריקע === | === קיין אמעריקע === | ||
אין 1932 איז איינשטיין געפארן אין אמעריקע. ווען [[אדאלף היטלער|היטלער]] האט איבערגענומען די דייטשע רעגירונג אין 1933 איז איינשטיין דעמאלסט געווען אינעם [[פאראייניגטע קעניגרייך|פאראייניגטן קעניגרייך]] אויף א לעקציע רייזע. א יאר נאכהער האבן די נאציס צוגענומען זיינע פארמעגן, אוועקגענומען זיין שטעלע, און אנולירט זיין בירגערשאפט. | אין 1932 איז איינשטיין געפארן אין אמעריקע. ווען [[אדאלף היטלער|היטלער]] האט איבערגענומען די דייטשע רעגירונג אין 1933 איז איינשטיין דעמאלסט געווען אינעם [[פאראייניגטע קעניגרייך|פאראייניגטן קעניגרייך]] אויף א לעקציע רייזע. א יאר נאכהער האבן די נאציס צוגענומען זיינע פארמעגן, אוועקגענומען זיין שטעלע, און אנולירט זיין בירגערשאפט. עטליכע לענדער האבן פארגעשטעלט פאר אים א שוצארט. איינשטיין האט באשלאסן צו אימיגרירן אין די פאראייניגטע שטאטן און איז אויפגענומען געווארן אין [[פרינצטאן אוניווערסיטעט]], [[ניו זשערסי|ניו דזשערסי]], וואו ער האט זיך ווייטער באשעפטיגט אין זיינע פארשונגען. ער האט קיינמאל נישט צוריק געפארן אין דייטשלאנד. | ||
== אמעריקע, דער אטאם, און פאליטישע און רעליגיעזע מיינונגען == | == אמעריקע, דער אטאם, און פאליטישע און רעליגיעזע מיינונגען == | ||
| שורה 49: | שורה 49: | ||
=== רעליגיע === | === רעליגיע === | ||
איינשטיין האט באקומען א סעקולערע דערציאונג פון זיינע עלטערן (ער האט אפילו שטודירט צייטווייליג אין א קאטוילישער שולע). אבער לויט זיין אייגענער באשטעטיגונג האט ער געהאט שטארקע רעליגיעז-אידישע געפילן אין זיין יוגנט. שפעטער האט ער אבער געהאלטן אז דאס גלויבן אין א גאט אין דעם אור-אלטן פארשטאנד האט נישט קיין זין נאך די היינטיגע דערגרייכונגען אין פארשטיין די וועלט און אין [[קאסמאלאגיע]]. אנשטאט א גאט אין דעם אמאליגן זין האט ער געהאלטן אז די | איינשטיין האט באקומען א סעקולערע דערציאונג פון זיינע עלטערן (ער האט אפילו שטודירט צייטווייליג אין א קאטוילישער שולע). אבער לויט זיין אייגענער באשטעטיגונג האט ער געהאט שטארקע רעליגיעז-אידישע געפילן אין זיין יוגנט. שפעטער האט ער אבער געהאלטן אז דאס גלויבן אין א גאט אין דעם אור-אלטן פארשטאנד האט נישט קיין זין נאך די היינטיגע דערגרייכונגען אין פארשטיין די וועלט און אין [[קאסמאלאגיע]]. אנשטאט א גאט אין דעם אמאליגן זין האט ער געהאלטן אז די וויסנשאפליכע באקאנטמאכונג פון דער וועלט -- וויאזוי עס פירט זיך און אירע מיליאנען פארבארגענישן -- ווייזט אויף א געוויסער געטליכקייט וואס דארף ברענגען דעם מענטש צו א טיפן באשיידנקייט דערקענענדיג זיין אנבעדויטנדער ווערט. | ||
איינשטיין האט נישט געהאלטן פון א צענטראלן באגריף אין קוואנטן־מעכאניק, לויט וואס מען קען נישט וויסן גענוי וואס וועט פאסירן, נאר א [[משמעותדיקייט]] פאר יעדער מעגלעכקייט. איינשטיין האט שטארק געהאלטן אז מיט גענוג אינפארמאציע דארף מען קענען אלץ פאראויסזאגן. | איינשטיין האט נישט געהאלטן פון א צענטראלן באגריף אין קוואנטן־מעכאניק, לויט וואס מען קען נישט וויסן גענוי וואס וועט פאסירן, נאר א [[משמעותדיקייט]] פאר יעדער מעגלעכקייט. איינשטיין האט שטארק געהאלטן אז מיט גענוג אינפארמאציע דארף מען קענען אלץ פאראויסזאגן. | ||