בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,387
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:זלמן שניאור"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ק
החלפת טקסט – "ייַ" ב־"יי"
ק (החלפת טקסט – "צייַט" ב־"צייט") |
ק (החלפת טקסט – "ייַ" ב־"יי") |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{יתום}} | {{יתום}} | ||
[[טעקע:Zalman Shneor.jpg|קליין|250px|זלמן שניאור אין 1949]] | [[טעקע:Zalman Shneor.jpg|קליין|250px|זלמן שניאור אין 1949]] | ||
'''זלמן שניאור''' (1887- דעם 20סטן פעברואַר 1959) איז דער פּסעוודאָנים פון שניאור זאַלקינד, אַ [[אידיש]]־[[העברעיִש|העברעיִשן]] פּראָזאַיִקער און דיכטער. | '''זלמן שניאור''' (1887- דעם 20סטן פעברואַר 1959) איז דער פּסעוודאָנים פון שניאור זאַלקינד, אַ [[אידיש]]־[[העברעיִש|העברעיִשן]] פּראָזאַיִקער און דיכטער. זיינע ווערק ווערן באַטראַכט ווי אַ מיילשטיין אין דער מאָדערנער העברעיִשער ליטעראַטור און אין דער ייִדישער ליטעראַטור. | ||
== לעבן == | == לעבן == | ||
שניאור איז געבוירן אין [[שקלאָוו]] אין מאָהילעווער (מאָליעווער) גובערניע, אין מזרח תּחום־המושב אין דער צאַרישער אימפּעריע ( | שניאור איז געבוירן אין [[שקלאָוו]] אין מאָהילעווער (מאָליעווער) גובערניע, אין מזרח תּחום־המושב אין דער צאַרישער אימפּעריע (היינט: [[װייסרוסלאַנד|ווייסרוסלאַנד]]). ער האָט אָפּגעשטאַמט פון דער באַקאַנטער [[חב"ד|ליבאַוויטשער חסידישער (חב"ד)]] שניאורסאָן־משפּחה, איז אויסגעוואַקסן אין אַ טראַדיציאָנעלער סביבה און האָט באַקומען אַ רעליגיעזע און וועלטלעכע דערציִונג. שוין צו 8–9 יאָר אָנגעהויבן שרייבן לידער אויף ייִדיש און העברעיִש. | ||
אין אַלטער פון 13 יאָר איז ער אַוועקגעפאָרן קיין [[אָדעס]] וואוּ חיים נחמן ביאַליק האָט אים וואַרעם אויפגענומען. דאָרטן האָט ער זיך באַקענט מיט [[מענדעלע מוכר ספרים|מענדעלע מוכר־ספרים]], מיט משה־לייב ליליענבלום און מיט יהושע־חנא ראַבניצקי. אין 1902 איז ער אַוועק קיין [[וואַרשע]] וואוּ ער האָט געאַרבעט אין דאָרטיקן "תּושיה־פאַרלאַג" און וואוּ דוד פרישמאַן האָט אים מקרב געווען. אַ קורצע צייט איז ער געווען דער פּערזענלעכער סעקרעטאַר פון [[יצחק לייבוש פרץ|יצחק לייבוש פּרץ]]. אין 1903 זיך אומגעקערט קיין שקלאָװ און אין 1904 האָט ער זיך באַזעצט אין [[ווילנע]], וואוּ ער האָט געשריבן פאַר אַ לאָקאַלער העברעישער צייטשריפט. די שטאָט ווילנע האָט ער שפּעטער באַשריבן אין דער פּאָעמע וילנה. אַ יאָר נאָך דעם איז שניאור אַוועק קיין [[שווייץ]], שפּעטער קיין [[פּאַריז]] וואוּ ער האָט שטודירט אין דער סאָרבאָנע ליטעראַטור, פילאָסאָפיע און נאַטור־וויסנשאַפט. | אין אַלטער פון 13 יאָר איז ער אַוועקגעפאָרן קיין [[אָדעס]] וואוּ חיים נחמן ביאַליק האָט אים וואַרעם אויפגענומען. דאָרטן האָט ער זיך באַקענט מיט [[מענדעלע מוכר ספרים|מענדעלע מוכר־ספרים]], מיט משה־לייב ליליענבלום און מיט יהושע־חנא ראַבניצקי. אין 1902 איז ער אַוועק קיין [[וואַרשע]] וואוּ ער האָט געאַרבעט אין דאָרטיקן "תּושיה־פאַרלאַג" און וואוּ דוד פרישמאַן האָט אים מקרב געווען. אַ קורצע צייט איז ער געווען דער פּערזענלעכער סעקרעטאַר פון [[יצחק לייבוש פרץ|יצחק לייבוש פּרץ]]. אין 1903 זיך אומגעקערט קיין שקלאָװ און אין 1904 האָט ער זיך באַזעצט אין [[ווילנע]], וואוּ ער האָט געשריבן פאַר אַ לאָקאַלער העברעישער צייטשריפט. די שטאָט ווילנע האָט ער שפּעטער באַשריבן אין דער פּאָעמע וילנה. אַ יאָר נאָך דעם איז שניאור אַוועק קיין [[שווייץ]], שפּעטער קיין [[פּאַריז]] וואוּ ער האָט שטודירט אין דער סאָרבאָנע ליטעראַטור, פילאָסאָפיע און נאַטור־וויסנשאַפט. | ||
צווישן 1908 און 1913 איז ער אַרומגעפאָרן איבער אייראָפּע און [[צפון אפריקע|צפון־אַפריקע]]. במשך קירצערע פּעריאָדן האָט ער זיך געלערנט אין דער שווייץ און אין | צווישן 1908 און 1913 איז ער אַרומגעפאָרן איבער אייראָפּע און [[צפון אפריקע|צפון־אַפריקע]]. במשך קירצערע פּעריאָדן האָט ער זיך געלערנט אין דער שווייץ און אין דייטשלאַנד. | ||
די [[ערשטע וועלט מלחמה|ערשטע וועלט־מלחמה]] האָט ער דורכגעמאַכט אין [[בערלין]] פון וואַנען ער האָט, ווי אַ רוסישער בירגער, נישט געטאָרט אַרויספאָרן. דאָרטן האָט ער איבערגעריסן די שריפטשטעלערישע טעטיקייט, שטודירט [[מעדיצין]] און געאַרבעט אין אַן אָרטיקן [[שפיטאל|שפּיטאָל]]. אין 1919 איז ער געפאָרן קיין [[אמעריקע|אַמעריקע]], זיך שפּעטער אומגעקערט קיין בערלין. | די [[ערשטע וועלט מלחמה|ערשטע וועלט־מלחמה]] האָט ער דורכגעמאַכט אין [[בערלין]] פון וואַנען ער האָט, ווי אַ רוסישער בירגער, נישט געטאָרט אַרויספאָרן. דאָרטן האָט ער איבערגעריסן די שריפטשטעלערישע טעטיקייט, שטודירט [[מעדיצין]] און געאַרבעט אין אַן אָרטיקן [[שפיטאל|שפּיטאָל]]. אין 1919 איז ער געפאָרן קיין [[אמעריקע|אַמעריקע]], זיך שפּעטער אומגעקערט קיין בערלין. | ||
אין 1923 האָט שניאור זיך באַזעצט אין [[פראנקרייך| | אין 1923 האָט שניאור זיך באַזעצט אין [[פראנקרייך|פראַנקרייך]], וואוּ ער האָט געלעבט ביז 1941 מחמת דער אינוואַזיע פון די [[נאציס|נאַציס]] אין 1940. ער איז אַנטלאָפן קיין [[שפאניע|שפּאַניע]] און פון דאָרטן קיין אַמעריקע ([[ניו יארק|ניו־יאָרק]]). אין 1925 און אין 1936 האָט ער געפּרוּאווט זיך באַזעצן אין [[ארץ ישראל|ארץ־ישׂראל]] וואוּ ער האָט נישט באַקומען די געהעריקע הילף זיך איינצואָרדענען. דאָס האָט אין אים איבערגעלאָזן אַ פאַרביטערטקייט קעגן [[ציוניזם]]. | ||
סוף 1949 האָט ער עולה געווען קיין ישׂראל, און זיך באַזעצט אין [[תל אביב-יפו|תּל־אָביב]] און שפּעטער אין [[רמת גן|רמת־גן]]. נאָך | סוף 1949 האָט ער עולה געווען קיין ישׂראל, און זיך באַזעצט אין [[תל אביב-יפו|תּל־אָביב]] און שפּעטער אין [[רמת גן|רמת־גן]]. נאָך זיין עליה האָט שניאור אָנגעהויבן שרייבן פאַר די טאָגצייטונגען און אַרויסגעגעבן פאַרשיידענע ביכער. צוליב זיין פאַרדינסט פאַר דער העברעיִשער קולטור האָט שניאור באַקומען דעם "פרס ביאליק" (1951) און דעם "פרס ישראל" (1955). צוליב געזונט־טעמים צוריקגעפאָרן קיין אַמעריקע אין 1955. | ||
זלמן שניאור איז נפטר געוואָרן אין 1959 אין ניו־יאָרק. | זלמן שניאור איז נפטר געוואָרן אין 1959 אין ניו־יאָרק. | ||
== ווערק == | == ווערק == | ||
שניאורס וויכטיקסטער ליטעראַריש־קינסטלערישער אויפטו איז אין דער העברעיִשער [[פאעזיע|פּאָעזיע]], אָבער | שניאורס וויכטיקסטער ליטעראַריש־קינסטלערישער אויפטו איז אין דער העברעיִשער [[פאעזיע|פּאָעזיע]], אָבער זיינע הויפּטווערק אין [[פראזע|פּראָזע]] זענען אין ייִדיש. זיינע ווערק, צווישן אַנדערע ''שקלאָווער ייִדן'' און ''נח פּאַנדרע'', זענען איבערגעזעצט געוואָרן אין עטלעכע אייראָפּעיִשע שפּראַכן. | ||
אין 1901 האָט ער דעביוטירט מיט לידער אין מרדכי ספּעקטאָרס "יודישע פאָלקסצייטונג". | אין 1901 האָט ער דעביוטירט מיט לידער אין מרדכי ספּעקטאָרס "יודישע פאָלקסצייטונג". | ||
אין | אין זיין ווילנער תּקופה האָט ער זיך אַלץ מער גענומען שרייבן אין ייִדישע אויסגאַבעס. אין "דער נייער וועג", "דאָס ייִדישע פאָלק" האָט ער פארעפנטלעכט די פאָעמעס פייער, מעשׂה בראשית, די פרייהייט און די [[דערציילונג|דערציילונגען]] ''נקמה'', ''אויף ביידע זייטן פון דניעסטער''. אויכעט אין אַנדערע ייִדישע [[זשורנאל|זשורנאַלן]] פּובליקירט לידער און דערציילונגען. ער איז געווען אַ שטענדיקער מיטאַרבעטער פון "מאָמענט", "צוקונפט" א"אַ. | ||
שניאורס וויכטיקסטע שאַפערישע פּראָזע־תּקופה אין ייִדיש האָט זיך אָנגעהויבן אין 1927. ער איז געוואָרן אַ שטענדיקער מיטאַרבעטער פון [[פארווערטס|"פאָרווערטס"]] און דאָרטן האָט ער פּוביליקירט קלענערע פּראָזע־ווערק און גרויספאַרנעמיקע ראָמאַנען, וואָס זענען אָפּגעדרוקט געוואָרן אין אַנדערע ייִדישע צייטונגען ("מאָמענט", "צייט", א"אַ). צו | שניאורס וויכטיקסטע שאַפערישע פּראָזע־תּקופה אין ייִדיש האָט זיך אָנגעהויבן אין 1927. ער איז געוואָרן אַ שטענדיקער מיטאַרבעטער פון [[פארווערטס|"פאָרווערטס"]] און דאָרטן האָט ער פּוביליקירט קלענערע פּראָזע־ווערק און גרויספאַרנעמיקע ראָמאַנען, וואָס זענען אָפּגעדרוקט געוואָרן אין אַנדערע ייִדישע צייטונגען ("מאָמענט", "צייט", א"אַ). צו גלייך האָט ער געשריבן זכרונות און אַרטיקלען וועגן ייִדישע [[שריפטשטעלער|שריפטשטעלערס]] (מענדעלע מוכר ספרים, [[שלום עליכם (שרייבער)|שלום־עליכם]], חיים נחמן ביאַליק, א"אַ). | ||
אַ סך ווערק פון שניאורן פאַרמאָגן אַ גרויסן דראַמאַטישן שטאָף. אין די | אַ סך ווערק פון שניאורן פאַרמאָגן אַ גרויסן דראַמאַטישן שטאָף. אין די דרייסיקער יאָרן איז ביי שניאורן אויפגעקומען דער פאַרלאַנג צו זען זיינע ווערק אויף דער ייִדישער אָדער העברעיִשער [[בינע]]. מאָריץ שוואַרצעס באַאַרבעטונג פונעם ראָמאַן ''נח פּאַנדרע'' איז אויפגעפירט אונטער דעם נאָמען ''דאָס געזאַנג פון דניעפּער'' אין ייִדישן קונסט־טעאַטער. שניאור האָט נאָך אין זינען געהאַט צו דראַמאַטיזירן עטלעכע ווערק און געהאַט דריי פאַרענדיקטע דראַמעס (''דער קאָפּ'', ''דער וואַלד'', ''דער נביא'') אָבער עס איז אים מער נישט געלונגען דורכצופירן זיינע פּלענער. | ||
פון די לידער וואָס ער האָט געשריבן זענען עטלעכע געזונגען געוואָרן פון פאָלק אויף ייִדיש: ''מאַרגעריטקעלעך'', ''קאַרשן'', ''פרילינג'' א"אַ. | פון די לידער וואָס ער האָט געשריבן זענען עטלעכע געזונגען געוואָרן פון פאָלק אויף ייִדיש: ''מאַרגעריטקעלעך'', ''קאַרשן'', ''פרילינג'' א"אַ. | ||
| שורה 42: | שורה 42: | ||
* [http://archive.org/details/nybc205080 ''פעטער זשאָמע'']. ווילנע: ב. קלעצקין, 1930. | * [http://archive.org/details/nybc205080 ''פעטער זשאָמע'']. ווילנע: ב. קלעצקין, 1930. | ||
* ''דער שקלאָווער גר''. פּאַריז: פאַרלאַג פריז, 1934. | * ''דער שקלאָווער גר''. פּאַריז: פאַרלאַג פריז, 1934. | ||
* ''עמי־הארצים''. 1. [http://archive.org/details/nybc200753 ''נח פאַנדרע'']. 2. [http://archive.org/details/nybc202497 '' | * ''עמי־הארצים''. 1. [http://archive.org/details/nybc200753 ''נח פאַנדרע'']. 2. [http://archive.org/details/nybc202497 ''ביים דניעפּער'']. 3. [http://archive.org/details/nybc202496 ''צוריק פון אָסטראָג'']. 4. [http://archive.org/details/nybc202084 ''די וואַנט'']. 5. פּאַנדרעס אַנטלויפן. ווילנע: טאָמאָר, 1939. | ||
* ''אָט אזוי איז דאָס אידישע לעבן''. יאָהַענסבורג: דרום־אַפריקאַנער ארט אזע, 1939. | * ''אָט אזוי איז דאָס אידישע לעבן''. יאָהַענסבורג: דרום־אַפריקאַנער ארט אזע, 1939. | ||
* [http://archive.org/details/nybc200761 ''פערציק יאָר: לידער און פּאָעמען 1903-1944'']. ניו־יאָרק: אידישער נאַציאָנאַלער אַרבעטער־פאַרבאַנד, 1945. | * [http://archive.org/details/nybc200761 ''פערציק יאָר: לידער און פּאָעמען 1903-1944'']. ניו־יאָרק: אידישער נאַציאָנאַלער אַרבעטער־פאַרבאַנד, 1945. | ||
| שורה 85: | שורה 85: | ||
== ביבליאָגראַפיע == | == ביבליאָגראַפיע == | ||
* לעקסיקאָן פון דער | * לעקסיקאָן פון דער נייער ייִדישער ליטעראַטור. בד.8, זז' 750-754. ניו־יאָרק: אַלוועלטכעכער ייִדישער קולטור־קאָנגרעס 1981. | ||
* ראַוויטש, מלך: | * ראַוויטש, מלך: מיין לעקסיקאָן. בד. IV, 2, זז' 360-363. תּל־אָביב: וועלטראַט פאַר ייִדיש און ייִדישער קולטור, 1982. | ||
[[קאַטעגאָריע:יידיש שפראך שרייבערס]] | [[קאַטעגאָריע:יידיש שפראך שרייבערס]] | ||