אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אשכנזישע הברה"

קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
ק
החלפת טקסט – "״" ב־"""
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע)
ק (החלפת טקסט – "״" ב־""")
שורה 7: שורה 7:


=== קאָנסאָנאַנטיזם ===
=== קאָנסאָנאַנטיזם ===
פון די תחילתדיקע [[סעמיטישע שפראכן|סעמיטישע]] [[קאָנסאָנאַנט]] קלאַנגען האָבן די [[אל״ף]] און [[עי״ן]] ניט געלאָזן קיין שפּורן און ביידע ווערן היינט ניט אַרויסגערעדט. די צוויי אַנדער אותיות גרוניות, [[ה״א]] און [[חי״ת]], זיינען אויפגעהיט געוואָרן, אָבער דער חי״ת האָט פאַרלאָרן זיין געגאָרגלטנקייט און איז צונויפגעפאַלן מיטן [[כ״ף]] רפה אַלץ וועלאַרער [x].
פון די תחילתדיקע [[סעמיטישע שפראכן|סעמיטישע]] [[קאָנסאָנאַנט]] קלאַנגען האָבן די [[אל"ף]] און [[עי"ן]] ניט געלאָזן קיין שפּורן און ביידע ווערן היינט ניט אַרויסגערעדט. די צוויי אַנדער אותיות גרוניות, [[ה"א]] און [[חי"ת]], זיינען אויפגעהיט געוואָרן, אָבער דער חי"ת האָט פאַרלאָרן זיין געגאָרגלטנקייט און איז צונויפגעפאַלן מיטן [[כ"ף]] רפה אַלץ וועלאַרער [x].


[[ג|גימ״ל]] און [[ד|דל״ת]] זיינען די איינציקע צווישן די [[בגדכפ״ת קאָנסאָנאַנטן]], וואָס זיינען אין דער אשכנזישער הברה איינאַרטיק. פּונקט אַזוי ווי אין דער טבריה׳ער מסורה, האָבן די אַנדערע קאָנסאָנאַנטן פון דער סעריע צוויי רעאַליזאַציעס: אַ פּלאָסיווע (מיטן [[דגש]]) און אַ פריקאַטיווע (מיט [[רפה]]). דער פריקאַטיווער תֿ׳ (פריער [θ]) האָט זיך צוזאַמענגעשמאָלצן מיט [[סמ״ך]] און [[שׂי״ן]] אַלס [s]. די פּאָרלעך בּ/בֿ, כּ/כֿ, פּ/פֿ און תּ/תֿ זיינען אין געוויינלעכן רעגיסטער פון אשכנזישן אַרויסרייד פולשטענדיקע פאָנעמען, ד.ה. זיי קענען פאָרקומען אין די זעלביקע פּאָזיציעס און טראָגן טיילווייז אַ באַטייט־אונטערשיידנדיקע ראָלע. די תנכישע כללים פון ספּיראַנטיזאַציע ווערן פולקום געפאָלגט בלויז אין אַ פאָרזיכטיקן לייענען פון [[מקרא]].
[[ג|גימ"ל]] און [[ד|דל"ת]] זיינען די איינציקע צווישן די [[בגדכפ"ת קאָנסאָנאַנטן]], וואָס זיינען אין דער אשכנזישער הברה איינאַרטיק. פּונקט אַזוי ווי אין דער טבריה׳ער מסורה, האָבן די אַנדערע קאָנסאָנאַנטן פון דער סעריע צוויי רעאַליזאַציעס: אַ פּלאָסיווע (מיטן [[דגש]]) און אַ פריקאַטיווע (מיט [[רפה]]). דער פריקאַטיווער תֿ׳ (פריער [θ]) האָט זיך צוזאַמענגעשמאָלצן מיט [[סמ"ך]] און [[שׂי"ן]] אַלס [s]. די פּאָרלעך בּ/בֿ, כּ/כֿ, פּ/פֿ און תּ/תֿ זיינען אין געוויינלעכן רעגיסטער פון אשכנזישן אַרויסרייד פולשטענדיקע פאָנעמען, ד.ה. זיי קענען פאָרקומען אין די זעלביקע פּאָזיציעס און טראָגן טיילווייז אַ באַטייט־אונטערשיידנדיקע ראָלע. די תנכישע כללים פון ספּיראַנטיזאַציע ווערן פולקום געפאָלגט בלויז אין אַ פאָרזיכטיקן לייענען פון [[מקרא]].


די אַזוי גערופענע "עמפאַטישע" קאָנסאָנאַנטן [[ט|טי״ת]], [[ק|קו״ף]] און [[צ|צדי״ק]] האָבן אין אשכנז זיינע באַזונדערקייטן פאַרלאָרן. טי״ת און קו״ף זיינען אידענטיש מיט זייערע ניט־עמפאַטישע כנגדים (ט׳ מיט תּ׳, ק׳ מיט כּ), בשעת צדי״ק האָט די רעאַליזאַציע פון אַפריקאַט t͡s.
די אַזוי גערופענע "עמפאַטישע" קאָנסאָנאַנטן [[ט|טי"ת]], [[ק|קו"ף]] און [[צ|צדי"ק]] האָבן אין אשכנז זיינע באַזונדערקייטן פאַרלאָרן. טי"ת און קו"ף זיינען אידענטיש מיט זייערע ניט־עמפאַטישע כנגדים (ט׳ מיט תּ׳, ק׳ מיט כּ), בשעת צדי"ק האָט די רעאַליזאַציע פון אַפריקאַט t͡s.


קאָנסאָנאַנטישער ו׳, וואָס איז פריער געווען אַ האַלב־קאָנסאָנאַנט (דהיינו [w]) ווערט צווישן אשכנזים אַרויסגערעדט גענוי ווי בֿ׳.
קאָנסאָנאַנטישער ו׳, וואָס איז פריער געווען אַ האַלב־קאָנסאָנאַנט (דהיינו [w]) ווערט צווישן אשכנזים אַרויסגערעדט גענוי ווי בֿ׳.


[[ר|רי״ש]] און [[ל|למ״ד]] האָבן פאַרשידענע רעאַליזאַציעס לויט דעם אָפּשטאַם פון ריידער צי לייענער און די געבליבענע קאָנסאָנאַנטן האָבן זייערע ווערטן ניט געביטן.
[[ר|רי"ש]] און [[ל|למ"ד]] האָבן פאַרשידענע רעאַליזאַציעס לויט דעם אָפּשטאַם פון ריידער צי לייענער און די געבליבענע קאָנסאָנאַנטן האָבן זייערע ווערטן ניט געביטן.


=== וואָקאַליזם ===
=== וואָקאַליזם ===

נאוויגאציע מעניו