35,369
רעדאגירונגען
ק
טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: ײַ ← יי (10), וווּ ← וואוּ
ק (החלפת טקסט – "”" ב־""") |
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: ײַ ← יי (10), וווּ ← וואוּ) צייכן: מילים_בעייתיות |
||
| שורה 37: | שורה 37: | ||
|סטאטיסטיק= | |סטאטיסטיק= | ||
}} | }} | ||
'''וואַרשע''' ([[פויליש|פּױליש]]: ''Warszawa'') איז די הויפּטשטאָט פון [[פּױלן]]. | '''וואַרשע''' ([[פויליש|פּױליש]]: ''Warszawa'') איז די הויפּטשטאָט פון [[פּױלן]]. זיין [[באפעלקערונג|באַפעלקערונג]] איז 1,697,596 (אין יאָר [[2005]]). | ||
ייִדן האָבן געוווינט אין וואַרשע זינט דעם [[15טער י"ה|15טן יאָרהונדערט]], דאָס רובֿ וואַרשעווער ייִדן האָבן דעמאָלט גערעדט ייִדיש. | ייִדן האָבן געוווינט אין וואַרשע זינט דעם [[15טער י"ה|15טן יאָרהונדערט]], דאָס רובֿ וואַרשעווער ייִדן האָבן דעמאָלט גערעדט ייִדיש. | ||
ביים [[חורבן]] האבן די [[נאציס|נאַציס]] אויפגעשטעלט אין וואַרשע די גרעסטע [[געטאָ]] מיט 450,000 מענטשן (זעט מער: [[וואַרשעווער געטאָ]]). | ביים [[חורבן]] האבן די [[נאציס|נאַציס]] אויפגעשטעלט אין וואַרשע די גרעסטע [[געטאָ]] מיט 450,000 מענטשן (זעט מער: [[וואַרשעווער געטאָ]]). | ||
| שורה 56: | שורה 56: | ||
אין תרט"ו האט מען אויפגענומען הרב [[דוב בער מייזלס]] אב"ד פון ווארשע; ער איז געבליבן אין דעם אמט ביז זיין פטירה אין תר"ל. | אין תרט"ו האט מען אויפגענומען הרב [[דוב בער מייזלס]] אב"ד פון ווארשע; ער איז געבליבן אין דעם אמט ביז זיין פטירה אין תר"ל. | ||
וואַרשע פאַרמאָגט | וואַרשע פאַרמאָגט רייכע און אַלטע ייִדישע געשיכטע. דווקא דאָ, פאַרן חורבן, האָבן זיך באַזעצט אַ סך חסידישע רביס - דער [[מאדזשיץ (הויף)|מאָדזשיצער]], דער [[ווארקא (הויף)|וואַָרקער]], דער [[ראדאמסק (הויף)|ראַדאָמסקער]], דער [[נאוואמינסק|נאָוואָמינסקער]] ליגן אויפן אָרטיקן [[בית־עולם]] אויף דער גענשער גאס (געגרינדעט אין 1806 יאָר). פון 1936 ביז דער צווייטער וועלט מלחמה, האָט די [[ועד ראשי השוחטים דמדינת פולין וליטא]] געפלעגט צוזאַמען קומען אין ווארשע. בעת דער [[צווייטער וועלט־מלחמה]] איז דער אַנדערער בית־עולם, אויף זייט ווייסל, חרובֿ געוואָרן, ווי אויך אַרום 400 [[שול]]ן און [[בית־מדרש|בתּי־מדרשים]]. די איינציקע, וואָס שטייט ביז היינט, איז די שול אויפן נאָמען פון זלמן און רבֿקה [[זאַלמאַן נאָזשיק|נאָזשיק]] - וואוּ געפינט זיך איצט די וואַרשעווער [[קהילה]]. | ||
געגרינדעט אינעם יאָר 1997, די קהילה איז א טייל פון דעם ''ועד הקהילות היהודיות בפולין''. די קהילה איז | געגרינדעט אינעם יאָר 1997, די קהילה איז א טייל פון דעם ''ועד הקהילות היהודיות בפולין''. די קהילה איז ווייט ניט אַזוי גרויס ווי אַמאָל - 300 טויזנט פאַר דער מלחמה און 500 נפשות איצט - אָבער זי האַלט ביי אויפבויען אַ ייִדיש לעבן. אין אַ געוויסן זין איז וואַרשע - מיט כּלעריי טעטיקייטן, פון קינדערגאָרטן ביז אַ [[מקוה]] און [[חברה קדישא]] - אַ מוסטער פון ייִדישן אויפלעב אין [[מזרח־אייראָפּע]]. | ||
לויט די לעצטע שאַצונגען עס וווינט אין פּוילן אַן ערך 1200 ייִדן, אָבער אין די ייִדישע | לויט די לעצטע שאַצונגען עס וווינט אין פּוילן אַן ערך 1200 ייִדן, אָבער אין די ייִדישע קרייזן רעדט מען פון 30 טויזנט מענטשן פון ייִדישן אָפּשטאַם. אַ סך פון זיי זענען אַזוי אָדער אַנדערש פאַרטאָן אין עפנטלעכע אַקטיוויטעטן פון ייִדישע אָרגאַניזאַציעס. ס'איז כּדאַי צו באַמערקן, אַז די מיטגלידער פון חבֿרה קדישא, מענער און פרויען, זענען דערעיקרשט יונגע מענטשן. | ||
די אויפגאַבע פון דער ק"ק וואַרשע באַשטייט אין העלפן די לעבן־געבליבענע פון חורבן ווי אויך ייִנגערע אין פירן אַ ייִדיש לעבן. אַן אַנדער געביט פון טעטיקייט האָט צו טאָן מיט גרונט־אייגענטום, וואָס די ייִדישע קהילה האָט באקומען פון דער מלוכה אויפן סמך פון דעם רעסטיטוציע־געזעץ. אַזוי אַרום איז דער וואַרשעווער קהילה צוריקגעגעבן געוואָרן די [[ישיבֿת חכמי לובלין]] און די שול אין [[קאזמיר]] - אַ שטעטל באַרימט פון רבי [[יחזקאל טויב|יחזקאל קאָזמירער]]. | די אויפגאַבע פון דער ק"ק וואַרשע באַשטייט אין העלפן די לעבן־געבליבענע פון חורבן ווי אויך ייִנגערע אין פירן אַ ייִדיש לעבן. אַן אַנדער געביט פון טעטיקייט האָט צו טאָן מיט גרונט־אייגענטום, וואָס די ייִדישע קהילה האָט באקומען פון דער מלוכה אויפן סמך פון דעם רעסטיטוציע־געזעץ. אַזוי אַרום איז דער וואַרשעווער קהילה צוריקגעגעבן געוואָרן די [[ישיבֿת חכמי לובלין]] און די שול אין [[קאזמיר]] - אַ שטעטל באַרימט פון רבי [[יחזקאל טויב|יחזקאל קאָזמירער]]. | ||
| שורה 66: | שורה 66: | ||
אין דער לובלינער ישיבֿה געפינט זיך אַן אָפּטייל פון דער קהילה. דאָרטן קען מען אויך באַקוקן אַן אויסשטעלונג וועגן דער געשיכטע פון דער ישיבֿה און איר גרינדער, דער וועלט־באַרימטער רבֿ [[יהודה מאיר שפירא]]. | אין דער לובלינער ישיבֿה געפינט זיך אַן אָפּטייל פון דער קהילה. דאָרטן קען מען אויך באַקוקן אַן אויסשטעלונג וועגן דער געשיכטע פון דער ישיבֿה און איר גרינדער, דער וועלט־באַרימטער רבֿ [[יהודה מאיר שפירא]]. | ||
די קהילה האָט לעצטנס אַרויסגעגעבן עטלעכע פּובליקאַציעס געווידמעט דער געשיכטע פון די ייִדן אין וואַרשע, צוו. אנד. "דאָס געדענקען. מאָנומענטס ייִדישע אין וואַרשע“, ווי אויך "סידור של ילדים“ - אילוסטרירטער סידור עבֿרי־פּויליש, און "שערי תשבֿה“ - סידור של יום חול און שבת מיט פּוילישער איבערזעצונג. דער בולעטין פון ק"ק וואַרשע | די קהילה האָט לעצטנס אַרויסגעגעבן עטלעכע פּובליקאַציעס געווידמעט דער געשיכטע פון די ייִדן אין וואַרשע, צוו. אנד. "דאָס געדענקען. מאָנומענטס ייִדישע אין וואַרשע“, ווי אויך "סידור של ילדים“ - אילוסטרירטער סידור עבֿרי־פּויליש, און "שערי תשבֿה“ - סידור של יום חול און שבת מיט פּוילישער איבערזעצונג. דער בולעטין פון ק"ק וואַרשע דערשיינט אַיעדע צוויי חדשים. | ||
| שורה 101: | שורה 101: | ||
[[קאַטעגאָריע:אידישע יישובים אין אייראפע]] | [[קאַטעגאָריע:אידישע יישובים אין אייראפע]] | ||
[[קאַטעגאָריע:ווארשע|*]] | [[קאַטעגאָריע:ווארשע|*]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||