אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:ליבעראליזם"
ק (החלפת טקסט – " זיינען" ב־" זענען") |
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: ײַ ← יי (2), ײ ← יי, מינימאלי ← מינימלי (2)) |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
'''ליבעראליזם''' אין [[פאליטיק]] וויסנשאפט איז א מעטאד וואס איר געדאנק איז צו ערלויבן יעדן מענטש צו וואקסן [[עקאנאמיע|עקאָנאָמיש]] אן גרענעצן. אנדערש איז [[סאציעלאגיע|סאציאליזם]] וואס כלומרשט די רייכער דארף זארגן פאר די ארימעלייט. | '''ליבעראליזם''' אין [[פאליטיק]] וויסנשאפט איז א מעטאד וואס איר געדאנק איז צו ערלויבן יעדן מענטש צו וואקסן [[עקאנאמיע|עקאָנאָמיש]] אן גרענעצן. אנדערש איז [[סאציעלאגיע|סאציאליזם]] וואס כלומרשט די רייכער דארף זארגן פאר די ארימעלייט. | ||
די ליבעראלישע צוגאנג האלט אז מען דארף לאזן דעם מענטש זיך אנטוויקלען וויפל נאר ער קען, און די רעגירונג טאר זיך נישט | די ליבעראלישע צוגאנג האלט אז מען דארף לאזן דעם מענטש זיך אנטוויקלען וויפל נאר ער קען, און די רעגירונג טאר זיך נישט אריינמישן אים צו צווינגען אונטערהאלטן שוואכערע מענטשן. אבער כאטש דעם, אויך א ליבעראלישע דעמאקראטישע רעגירונג שטיצט מינימליש "נאטורלעכע רעכטונגען" פאר די גאר שוואכע [[אינוואליד]]ע מענטשן, כדי צו שענקען מינימאלע רעספעקט פארן מענטש צו זיין א "מענטש". | ||
א [[דעמאקראטיע|דעמאקראטישע]] [[רעגירונג]] קען זיך פירן מער ליבעראל אדער מער סאציאליסטיש. למשל די [[פאראייניגטע שטאטן]] פירן זיך מער ליבעראל, און | א [[דעמאקראטיע|דעמאקראטישע]] [[רעגירונג]] קען זיך פירן מער ליבעראל אדער מער סאציאליסטיש. למשל די [[פאראייניגטע שטאטן]] פירן זיך מער ליבעראל, און פארשידענע לענדער אין [[אייראפע]] ווצ"ב [[גרויסבריטאניע]], [[דייטשלאנד]], [[פראנקרייך]], [[מדינת ישראל]] א.א.וו. פירן זיך מער סאציאליסטיש. | ||
== מעלות און חסרונות == | == מעלות און חסרונות == | ||
דער ליבעראלער צוגאנג וואס גיט פולע ערלויבונג פאר יעדן [[בירגער]] צו אנטוויקלען זיך וויפל נאר ער קען, בריינגט פיל | דער ליבעראלער צוגאנג וואס גיט פולע ערלויבונג פאר יעדן [[בירגער]] צו אנטוויקלען זיך וויפל נאר ער קען, בריינגט פיל פלייס פארן בירגער צו פארגרעסערן זיין געזעלשאפט, און אזוי בריינגט ער מער ארבעט פאר מער מענטשן. אויך בריינגט דאס פאַרמעסטונגען צווישן די געזעלשאפטן, וואס דאס מאכט ביליגער די פראדוקטן וואס די געזעלשאפטן פראדוצירן. אבער פון דער צווייטער זייט, נעמט עס אוועק די חשק פון די רייכע צו ארבעטן, ווייל זייער געלט גייט צו ראטעווען פאלאר-בערן און גלאבאלע-אנווארעמונג. און עס ברענגט א געוואלדיקע אונטערשיידונג צווישן די רייכע און בעסערע מענטשן וואס האבן א פּאָטענציעל צו אימער וואקסן, און די פראסטע לייט בלייבן אימער הינטערשטעליק. | ||
== ליבעראליזם אין לעבנסשטייגער == | == ליבעראליזם אין לעבנסשטייגער == | ||
| שורה 17: | שורה 17: | ||
[[קאַטעגאָריע:דעמאקראטיע]] | [[קאַטעגאָריע:דעמאקראטיע]] | ||
[[קאַטעגאָריע:פאליטישע וויסנשאפט]] | [[קאַטעגאָריע:פאליטישע וויסנשאפט]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
רעוויזיע פון 19:58, 8 דעצעמבער 2022
ליבעראליזם אין פאליטיק וויסנשאפט איז א מעטאד וואס איר געדאנק איז צו ערלויבן יעדן מענטש צו וואקסן עקאָנאָמיש אן גרענעצן. אנדערש איז סאציאליזם וואס כלומרשט די רייכער דארף זארגן פאר די ארימעלייט.
די ליבעראלישע צוגאנג האלט אז מען דארף לאזן דעם מענטש זיך אנטוויקלען וויפל נאר ער קען, און די רעגירונג טאר זיך נישט אריינמישן אים צו צווינגען אונטערהאלטן שוואכערע מענטשן. אבער כאטש דעם, אויך א ליבעראלישע דעמאקראטישע רעגירונג שטיצט מינימליש "נאטורלעכע רעכטונגען" פאר די גאר שוואכע אינוואלידע מענטשן, כדי צו שענקען מינימאלע רעספעקט פארן מענטש צו זיין א "מענטש".
א דעמאקראטישע רעגירונג קען זיך פירן מער ליבעראל אדער מער סאציאליסטיש. למשל די פאראייניגטע שטאטן פירן זיך מער ליבעראל, און פארשידענע לענדער אין אייראפע ווצ"ב גרויסבריטאניע, דייטשלאנד, פראנקרייך, מדינת ישראל א.א.וו. פירן זיך מער סאציאליסטיש.
מעלות און חסרונות
דער ליבעראלער צוגאנג וואס גיט פולע ערלויבונג פאר יעדן בירגער צו אנטוויקלען זיך וויפל נאר ער קען, בריינגט פיל פלייס פארן בירגער צו פארגרעסערן זיין געזעלשאפט, און אזוי בריינגט ער מער ארבעט פאר מער מענטשן. אויך בריינגט דאס פאַרמעסטונגען צווישן די געזעלשאפטן, וואס דאס מאכט ביליגער די פראדוקטן וואס די געזעלשאפטן פראדוצירן. אבער פון דער צווייטער זייט, נעמט עס אוועק די חשק פון די רייכע צו ארבעטן, ווייל זייער געלט גייט צו ראטעווען פאלאר-בערן און גלאבאלע-אנווארעמונג. און עס ברענגט א געוואלדיקע אונטערשיידונג צווישן די רייכע און בעסערע מענטשן וואס האבן א פּאָטענציעל צו אימער וואקסן, און די פראסטע לייט בלייבן אימער הינטערשטעליק.
ליבעראליזם אין לעבנסשטייגער
ליבעראל - אין קאנטראסט צו קאנסערוואטיוו - איז גרייט צו טוישן איינגעגעסענע טראדיציעס פאר א בעסערן, נייערן און מער מאדערנעם לעבנסשטייגער. די ליבעראלן זענען די וואס קעמפן פאר אלעם וואס פון אייביג אן באטראכט געווארן ווי שלעכט אדער פארבאטן, ווי למשל געי, אבארטן אא"וו.
זעט אויך
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!