אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "באַניצער:תנא קמא/מה יפית"
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| (איין צווישנדיגע ווערסיע פונעם זעלבן באַניצער נישט געוויזן) | |||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
==אויסזען און טראַנספאָרמאַציע== | ==אויסזען און טראַנספאָרמאַציע== | ||
דער זמר "מה יפית" איז אריגינעל | דער זמר "מה יפית" איז אריגינעל א מיטל-עלטער לשון קודש פיוט פאר'ן שבת-סעודה. דער טעקסט שטאמט פון פּראָווענס אין דעם 13טן יאָרהונדערט. עס לויבט שבת, עסן און וויין, און די מצוה צו זינגען און שפּילן אינסטרומענטן לכבוד ה'. עס איז טראַדיציאָנעל געזונגען געוואָרן אין אַשכנזישע היימען פרייטאג-צו-נאַכטס ביי די שבת-סעודות, צווישן די פיש און פלייש גאַנגען{{הערה|{{היברובוקס|איזנשטין, יהודה דוד, 1854-1956|אוצר דינים ומנהגים|37057|page=215}}}}. דער מחבר פון "מה יפית" איז מרדכי ב"ר יצחק, וועמענס נאמען באווייזט זיך אין אַן אַקראָסטיך אין זמר. נאָך היינט געפינט מען דעם ליד אין סידורים און בּענטשערלעך. | ||
==פאַרוואַנדלונג אין קאַריקאַטור און סטערעאָטיפּ== | ==פאַרוואַנדלונג אין קאַריקאַטור און סטערעאָטיפּ== | ||
אין אָנהייב 19טן יאָרהונדערט האָט די מעלאָדיע, אָדער דער חסידישער שטייגער פון זינגען עס, אָנגעהויבן אויסזען אויסערגעווענליך, מאָדנע אָדער קאָמיש פאַר פּאָליאַקן. מיט דער צייט איז עס געוואָרן דער הויפּט־סטעריאָטיפּ פון אידישער מוזיק. | אין אָנהייב 19טן יאָרהונדערט האָט די מעלאָדיע, אָדער דער חסידישער שטייגער פון זינגען עס, אָנגעהויבן אויסזען אויסערגעווענליך, מאָדנע אָדער קאָמיש פאַר פּאָליאַקן. מיט דער צייט איז עס געוואָרן דער הויפּט־סטעריאָטיפּ פון אידישער מוזיק. | ||
פּוילישע פּריצים פלעגן רופן "זייערע אידן" (די וואס האבן געלעבט אויף זייערע לענדער) צו דעם גוט הויז צו אהערשטעלן א פאָרשטעלונג פון "מאַיופעס" אלס א טייל פון זייער אָוונט־פאַרוויילונג. די אידן, געצוואונגען און דערנידערט, האבן פאָרגעשטעלט פאַר זייערע אַדעלע גוטסבאַזיצער א פאַרדרייטונג פון א הייליגן ליד, באגלייט מיט אימפּראָוויזירטע טענץ און עקסטראַוואַגאַנטע האַנט־באַוועגונגען: דער "מאַיוּפעס טאַנץ". | פּוילישע פּריצים פלעגן רופן "זייערע אידן" (די וואס האבן געלעבט אויף זייערע לענדער) צו דעם גוט הויז צו אהערשטעלן א פאָרשטעלונג פון "מאַיופעס" אלס א טייל פון זייער אָוונט־פאַרוויילונג. די אידן, געצוואונגען און דערנידערט, האבן פאָרגעשטעלט פאַר זייערע אַדעלע גוטסבאַזיצער א פאַרדרייטונג פון א הייליגן ליד, באגלייט מיט אימפּראָוויזירטע טענץ און עקסטראַוואַגאַנטע האַנט־באַוועגונגען: דער "מאַיוּפעס טאַנץ". | ||
דער ייִד באַווייזט זיך אין אַ מאָדנע אָדער געשפּעטיקן ליכט, אָפֿטמאָל מיט פֿאַרקרימטע פּויליש, מאָדנע באַוועגונגען, אָדער פֿאַלשן געזאַנג. די פֿאָרשטעלונג איז געוויינטלעך פֿאָרגעקומען פֿאַר אַ פּוילישער עולם, אָן קיין פֿאַרבינדונג צו דעם קאָנטעקסט פֿון דעם אָריגינעלן ייִדישן זמר. | |||
פאר אידן האט דער טערמין "מה יפית" פארלוירן זיין אָריגינעלע רעליגיעזע באַדייטונג און איז רעדעפינירט געווארן אלס "א טערמין פאר חנופה אדער געצוואונגענע קאָנפאָרמיטעט צו די ערווארטונגען פון דער פּוילישער אַדעל". דער טערמין מאַיופעסניק איז | פאר אידן האט דער טערמין "מה יפית" פארלוירן זיין אָריגינעלע רעליגיעזע באַדייטונג און איז רעדעפינירט געווארן אלס "א טערמין פאר חנופה אדער געצוואונגענע קאָנפאָרמיטעט צו די ערווארטונגען פון דער פּוילישער אַדעל". | ||
דער טערמין מאַיופעסניק איז געשאפן געווארן אין 19טן יאָרהונדערט צו באַצייכענען אַ איד וואָס דערנידערט זיך פאר גוים. פאַר אידן איז דער "מה יפית" ליד געווארן א סימבאָל פון דערנידערונג און שפּאָט, און דעריבער איז דער ליד "מה יפית" מיט דער צייט ארויסגענומען געוואָרן פון פיל סידורים אין אשכנזישע קהילות איבער דער וועלט. דאס איז געווען א טייל פון א טראומאטישער קאָלעקטיווער זכרון פאר פּוילישן יידנטום. | |||
== | ==מוזיקאלישע אספּעקטן== | ||
כאָטש דער אָריגינעלער "מה יפית" ניגון איז שווער צו נאָכפאָרשן אין מוזיקאַלישע קוואַלן, זענען פאַראַן פאַרשידענע רעפערענצן און מוזיקאַלישע פאָרשטעלונגען פון "מאַיופעס": | כאָטש דער אָריגינעלער "מה יפית" ניגון איז שווער צו נאָכפאָרשן אין מוזיקאַלישע קוואַלן, זענען פאַראַן פאַרשידענע רעפערענצן און מוזיקאַלישע פאָרשטעלונגען פון "מאַיופעס": | ||
* | *דער "גערמאַנישער" ניגון: דער פּיאָניר־מוזיקאָלאָג אברהם צבי אידעלסאָן האט געגלויבט אז דער "מה יפית" ניגון שטאמט פֿון אַ 17טן אָדער 18טן יאָרהונדערט דייַטשער פֿאָלקסמעלאָדיע. דער "לעמבערגער מאַ יוּפֿעס" (פון Chartiner's broadside) איז פאַרבונדן מיט אידעלסאָנס תפילה ניגון. עס האָט אַ גרויסע טאָנאַליטעט און פעלט דער פאַרגרעסערטער סעקונדע, וואָס קען מאַכן עס קלינגען ווייניקער "אידיש" פֿאַר הײַנטיגע צוהערער. | ||
*"יוֹם זֶה מְכֻבָּד": אין געוויסע פּוילישע שפּילן, למשל פון פעליקס שאָבערס פאַרסע פון 1878, איז דער "מאַיופעס" ניט געווען באַזירט אויף "מה יפית" נאָר אויף אַן אַנדער שבת־זמר, "יוֹם זֶה מְכֻבָּד", מיט קליינע טעקסטואַלע פאַרדרייערונגען. | *"יוֹם זֶה מְכֻבָּד": אין געוויסע פּוילישע שפּילן, למשל פון פעליקס שאָבערס פאַרסע פון 1878, איז דער "מאַיופעס" ניט געווען באַזירט אויף "מה יפית" נאָר אויף אַן אַנדער שבת־זמר, "יוֹם זֶה מְכֻבָּד", מיט קליינע טעקסטואַלע פאַרדרייערונגען. | ||
*"יוּדן טאַנץ" (Juden Tantz): אַ 16טן יאָרהונדערט לוטע־שטיקל פון האַנס ניוסילדער, וואָס ווערט באַטראַכט ווי איינע פון די פריסטע סאַטירע אין מוזיק, איז מעגליך געווען אַ פאָרגייער פון מאַיופעס־קאַריקאַטור. | *"יוּדן טאַנץ" (Juden Tantz): אַ 16טן יאָרהונדערט לוטע־שטיקל פון האַנס ניוסילדער, וואָס ווערט באַטראַכט ווי איינע פון די פריסטע סאַטירע אין מוזיק, איז מעגליך געווען אַ פאָרגייער פון מאַיופעס־קאַריקאַטור. | ||
| שורה 27: | שורה 29: | ||
*מאָדערנע באַדייטונג: נאָך די צוויי וועלט־מלחמות און דער ענדע פונעם אַלטן סדר אין פּוילן, האָט "מאַיופעס" איבערגעלעבט, כאָטש עס האָט פאַרלוירן פיל פון זיין בייסנדיקייט. דער טערמין ווערט נאָך מאָלמאַל גענוצט אין רעכט־פליגלדיקע פּוילישע צייטונגען און וועבזייַטלעך צו סיגנאַליזירן אַ מענטשנס יידישן אָפּשטאַם אָדער צו באַציען זיך צו "נידריגע" יידישע אַקטיוויטעטן. די ביטוי "כּדי אַ ייד זאָל דיר מאַיופעס זינגען" איז גענוצט געוואָרן צו דערנידעריקן זעלבסט־וויכטיקע פּאָליאַקן. אין דער היינטיקער אָבסערווירנדער יידישער וועלט, זענען פאַראַן קולות צו באַקומען צוריק "מה יפית" צו זיין פּאַסיקן אָרט צווישן די שבת־זמירות. | *מאָדערנע באַדייטונג: נאָך די צוויי וועלט־מלחמות און דער ענדע פונעם אַלטן סדר אין פּוילן, האָט "מאַיופעס" איבערגעלעבט, כאָטש עס האָט פאַרלוירן פיל פון זיין בייסנדיקייט. דער טערמין ווערט נאָך מאָלמאַל גענוצט אין רעכט־פליגלדיקע פּוילישע צייטונגען און וועבזייַטלעך צו סיגנאַליזירן אַ מענטשנס יידישן אָפּשטאַם אָדער צו באַציען זיך צו "נידריגע" יידישע אַקטיוויטעטן. די ביטוי "כּדי אַ ייד זאָל דיר מאַיופעס זינגען" איז גענוצט געוואָרן צו דערנידעריקן זעלבסט־וויכטיקע פּאָליאַקן. אין דער היינטיקער אָבסערווירנדער יידישער וועלט, זענען פאַראַן קולות צו באַקומען צוריק "מה יפית" צו זיין פּאַסיקן אָרט צווישן די שבת־זמירות. | ||
==זיינע | ==זיינע פאַרשידענע באַדייטונגען== | ||
ברעט ווערב, אַ מוזיקאָלאָג, שלאָגט פאָר אַז מע קען רעדן פון דריי טייפּס פון "מאַיופעס": | ברעט ווערב, אַ מוזיקאָלאָג, שלאָגט פאָר אַז מע קען רעדן פון דריי טייפּס פון "מאַיופעס": | ||
# "שמרוקס מין": אַ סימבאָל פון דער פּויליש־יידישער קאָ־עקסיסטענץ, וואָס איז איינגעוואָרצלט אין דער אַלטער אָרדענונג און האָט נאָך אַ רעזאָנאַנס אין דעם נייעם יאָרהונדערט. דאָס שליסט איין דעם געצוואונגענעם אויפפירונג פון אידן פאַר פאַרווייַלונג. | # "שמרוקס מין": אַ סימבאָל פון דער פּויליש־יידישער קאָ־עקסיסטענץ, וואָס איז איינגעוואָרצלט אין דער אַלטער אָרדענונג און האָט נאָך אַ רעזאָנאַנס אין דעם נייעם יאָרהונדערט. דאָס שליסט איין דעם געצוואונגענעם אויפפירונג פון אידן פאַר פאַרווייַלונג. | ||
| שורה 34: | שורה 36: | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*חנא שמרוק, ‘מאיופס’ – מושג-מפתח בתולדות היחסים בין יהודים לפולנים.” '''תרביץ''' סג(א), תשרי-כסלו תשנ"ד, עמ' 119–133. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/23598979. | |||
*יוסף עופר, ‘מאיופס’, ‘מה-יפית’ ו’יום זה מכובד’.” '''תרביץ''', סג(ד), תמוז-אלול תשנ"ד, עמ' 597. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/23599903. | |||
<div class="mw-content-ltr"> | |||
*Shmeruk, Chone, and Anna Barber, '''Mayufes'': A Window on Polish–Jewish Relations', in Gershon David Hundert (ed.), ''Polin: Studies in Polish Jewry Volume 10: Jews in Early Modern Poland'' (Liverpool, 1997) Pages 273–286. | *Shmeruk, Chone, and Anna Barber, '''Mayufes'': A Window on Polish–Jewish Relations', in Gershon David Hundert (ed.), ''Polin: Studies in Polish Jewry Volume 10: Jews in Early Modern Poland'' (Liverpool, 1997) Pages 273–286. | ||
*Werb, Bret, 'Musical Afterthoughts on Shmeruk’s ‘Mayufes’', in François Guesnet, Benjamin Matis, and Antony Polonsky (eds), ''Polin: Studies in Polish Jewry Volume 32: Jews and Music-Making in the Polish Lands'' (Liverpool, 2020), https://doi.org/10.3828/liverpool/9781906764739.003.0005. | |||
{{Cite journal|last=Werb|first=Bret|year=2003|title=Majufes: A Vestige of Jewish Traditional Song in Polish Popular Entertainments|journal=Polish Music Journal|volume=6|issue=1}}</div> | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 18:29, 31 יולי 2025
מַה יָּפִית (פּויליש: Majufes; מאַיופעס אין צענטראַל פּויליש־אידישן ארויסרייד) איז א שבת־זמר וואס שטאמט פון דעם 13טן יאָרהונדערט אין פּראָווענס. דער זמר הייבט זיך אָן מיט דעם פראַזע "מה יָּפִית, וּמַה נָּעַמְתְּ" ("ווי שיין און ווי ליבּ ביסטו") פון שיר השירים (ז׳ ז׳). מיט דער צייט האט דער טערמין "מאַיופעס" געקומען צו באדייטן אַ סטעריאָטיפּישע אידישע ליד אָדער טאַנץ, אָפטמאָל געזונגען אָדער געטאַנצט דורך אידן צו פאַרוויילן פּוילישע אַריסטאָקראַטן, און עס איז געוואָרן אַ סימבאָל פון דערנידערונג און קנעכטשאפט אין דער פּויליש־יידישער קולטור. עס איז באַקאַנט ווי אַן "אַנטהעם פונעם ייד ווי אַן אָביעקט פון שפּאָט". דער טערמין "מאַיופעס" איז דורכאויס געוואָרן אַ טייל פון סיי אידיש און סיי פּוילישן שפּראַך ביז די 20סטע יאָרהונדערט.
אויסזען און טראַנספאָרמאַציע
דער זמר "מה יפית" איז אריגינעל א מיטל-עלטער לשון קודש פיוט פאר'ן שבת-סעודה. דער טעקסט שטאמט פון פּראָווענס אין דעם 13טן יאָרהונדערט. עס לויבט שבת, עסן און וויין, און די מצוה צו זינגען און שפּילן אינסטרומענטן לכבוד ה'. עס איז טראַדיציאָנעל געזונגען געוואָרן אין אַשכנזישע היימען פרייטאג-צו-נאַכטס ביי די שבת-סעודות, צווישן די פיש און פלייש גאַנגען[1]. דער מחבר פון "מה יפית" איז מרדכי ב"ר יצחק, וועמענס נאמען באווייזט זיך אין אַן אַקראָסטיך אין זמר. נאָך היינט געפינט מען דעם ליד אין סידורים און בּענטשערלעך.
פאַרוואַנדלונג אין קאַריקאַטור און סטערעאָטיפּ
אין אָנהייב 19טן יאָרהונדערט האָט די מעלאָדיע, אָדער דער חסידישער שטייגער פון זינגען עס, אָנגעהויבן אויסזען אויסערגעווענליך, מאָדנע אָדער קאָמיש פאַר פּאָליאַקן. מיט דער צייט איז עס געוואָרן דער הויפּט־סטעריאָטיפּ פון אידישער מוזיק. פּוילישע פּריצים פלעגן רופן "זייערע אידן" (די וואס האבן געלעבט אויף זייערע לענדער) צו דעם גוט הויז צו אהערשטעלן א פאָרשטעלונג פון "מאַיופעס" אלס א טייל פון זייער אָוונט־פאַרוויילונג. די אידן, געצוואונגען און דערנידערט, האבן פאָרגעשטעלט פאַר זייערע אַדעלע גוטסבאַזיצער א פאַרדרייטונג פון א הייליגן ליד, באגלייט מיט אימפּראָוויזירטע טענץ און עקסטראַוואַגאַנטע האַנט־באַוועגונגען: דער "מאַיוּפעס טאַנץ". דער ייִד באַווייזט זיך אין אַ מאָדנע אָדער געשפּעטיקן ליכט, אָפֿטמאָל מיט פֿאַרקרימטע פּויליש, מאָדנע באַוועגונגען, אָדער פֿאַלשן געזאַנג. די פֿאָרשטעלונג איז געוויינטלעך פֿאָרגעקומען פֿאַר אַ פּוילישער עולם, אָן קיין פֿאַרבינדונג צו דעם קאָנטעקסט פֿון דעם אָריגינעלן ייִדישן זמר.
פאר אידן האט דער טערמין "מה יפית" פארלוירן זיין אָריגינעלע רעליגיעזע באַדייטונג און איז רעדעפינירט געווארן אלס "א טערמין פאר חנופה אדער געצוואונגענע קאָנפאָרמיטעט צו די ערווארטונגען פון דער פּוילישער אַדעל". דער טערמין מאַיופעסניק איז געשאפן געווארן אין 19טן יאָרהונדערט צו באַצייכענען אַ איד וואָס דערנידערט זיך פאר גוים. פאַר אידן איז דער "מה יפית" ליד געווארן א סימבאָל פון דערנידערונג און שפּאָט, און דעריבער איז דער ליד "מה יפית" מיט דער צייט ארויסגענומען געוואָרן פון פיל סידורים אין אשכנזישע קהילות איבער דער וועלט. דאס איז געווען א טייל פון א טראומאטישער קאָלעקטיווער זכרון פאר פּוילישן יידנטום.
מוזיקאלישע אספּעקטן
כאָטש דער אָריגינעלער "מה יפית" ניגון איז שווער צו נאָכפאָרשן אין מוזיקאַלישע קוואַלן, זענען פאַראַן פאַרשידענע רעפערענצן און מוזיקאַלישע פאָרשטעלונגען פון "מאַיופעס":
- דער "גערמאַנישער" ניגון: דער פּיאָניר־מוזיקאָלאָג אברהם צבי אידעלסאָן האט געגלויבט אז דער "מה יפית" ניגון שטאמט פֿון אַ 17טן אָדער 18טן יאָרהונדערט דייַטשער פֿאָלקסמעלאָדיע. דער "לעמבערגער מאַ יוּפֿעס" (פון Chartiner's broadside) איז פאַרבונדן מיט אידעלסאָנס תפילה ניגון. עס האָט אַ גרויסע טאָנאַליטעט און פעלט דער פאַרגרעסערטער סעקונדע, וואָס קען מאַכן עס קלינגען ווייניקער "אידיש" פֿאַר הײַנטיגע צוהערער.
- "יוֹם זֶה מְכֻבָּד": אין געוויסע פּוילישע שפּילן, למשל פון פעליקס שאָבערס פאַרסע פון 1878, איז דער "מאַיופעס" ניט געווען באַזירט אויף "מה יפית" נאָר אויף אַן אַנדער שבת־זמר, "יוֹם זֶה מְכֻבָּד", מיט קליינע טעקסטואַלע פאַרדרייערונגען.
- "יוּדן טאַנץ" (Juden Tantz): אַ 16טן יאָרהונדערט לוטע־שטיקל פון האַנס ניוסילדער, וואָס ווערט באַטראַכט ווי איינע פון די פריסטע סאַטירע אין מוזיק, איז מעגליך געווען אַ פאָרגייער פון מאַיופעס־קאַריקאַטור.
- קלעזמער "מאַיופעס": אַ ספּעציפישער קלעזמער ניגון איז באַקאַנט געווען מיטן נאָמען "רבי דודלס ניגון", "טאַנץ, טאַנץ, יידעלעך", אָדער "דער רבי האָט געהייסן לוסטיק זיין", און מאָל אויך "מאַיופעס". דעם ניגון, וואָס איז באַטראַכט געוואָרן ווי די "עסענס פון יידישן ניגון" פאַר "הבה נגילה", האָט אַ טיפּיש יידישן קלאַנג מיט זיין מינאָרער מאָדאַליטעט און פאַרגרעסערטן סעקונד־אינטערוואַל. ער איז געווען איינע פון די ערשטע יידישע אינסטרומענטאַלע שטיקלעך קאָמערציעל רעקאָרדירט אין 1912.
- "מאַיופעס" אין סאָוועטישער אוקראַיִנע: אַ פעלד־רעקאָרדירונג פון 1928 אין שעפּעטאָווקאַ ווייַזט אַ רעפּרעזענטאַטיווע דאָרפישע טאַנץ וואָס האָט מוזיקאַלישע ענלעכקייטן מיט די טראַדיציאָנעלע "מה יפית" מעלאָדיעס און קזיבולקאַ'ס פּאַראָדיע־מאַרשן.
קולטורעלע און סאָציאָלאָגישע באַדייטונג
- פּאַראַלעלן צו "בלעקפייס": קולטורעלע היסטאָריקער האָבן געצויגן פּאַראַלעלן צווישן די "מאַיופעס" אויספירונגען און די "בלעקפייס" מינסטרעליע פון אפריקאַנער־אַמעריקאַנער אין דער זעלביקער פּעריאָד. די אידן זענען געווען געצוואונגען צו שפּילן די ראָלע פון אַ נידעריגער "זשידק" (קליינער ייד) כּדי צו פאַרווייַלן די פּוילישע עליט.
- אין ליטעראַטור: י. י. זינגערס ראָמאַן "די ברידער אַשכּנזי" אַנטהאַלט אַ באַווייַזטע "מאַיופעס" סצענע וואו אַ פּוילישער אָפיציר הייסט די ברידער מאַקס און יעקב אַשכּנזי צו טאַנצן אַ דערנידעריקנדיקן "מאַיופעס". יעקב זעצט זיך קעגן און ווערט דערשאָסן. די סצענע איז געווען צענזוריטע אין פּוילישע אויסגאַבעס פונעם ראָמאַן.
- אינערליכע יידישע פּאָלעמיקן: אידן האָבן אויך גענוצט דעם טערמין "מאַיופעס" פאַר זייערע אייגענע אינערליכע פּאָלעמיקן, באַצייכענענדיג אַסימילאַציאָניסטן וואָס האָבן געחנפעט צו גויים ווי "מאַיופעס־אידן". דער "מאַיופעס" פון מייער כאַרטאַנער, אַ "קריגס־געזאַנג פון די אַסימילאַנטן" (באדייט "קאמפס־געזאַנג קעגן די אַסימילאַציאָניסטן"), איז אַ ביישפּיל פון ציוניסטן וואָס האָבן פאַרדאַמט אַסימילאַציע ווי "מאַיופעס".
- לודזשער אויפשטאַנד: דער ליד "דאַלוי פּאָליציי", אַ יידישער ליד פון דער 1905 רעוואָלוציע, ווערט פאָרגעשלאָגן ווי אַ סימבאָל פון יידיש־פּוילישער סאָלידאַריטעט אין לודזש, אין קאָנטראַסט צו די אָפטע קאָנפליקטן וואָס "מאַיופעס" רעפּרעזענטירט.
- מאָדערנע באַדייטונג: נאָך די צוויי וועלט־מלחמות און דער ענדע פונעם אַלטן סדר אין פּוילן, האָט "מאַיופעס" איבערגעלעבט, כאָטש עס האָט פאַרלוירן פיל פון זיין בייסנדיקייט. דער טערמין ווערט נאָך מאָלמאַל גענוצט אין רעכט־פליגלדיקע פּוילישע צייטונגען און וועבזייַטלעך צו סיגנאַליזירן אַ מענטשנס יידישן אָפּשטאַם אָדער צו באַציען זיך צו "נידריגע" יידישע אַקטיוויטעטן. די ביטוי "כּדי אַ ייד זאָל דיר מאַיופעס זינגען" איז גענוצט געוואָרן צו דערנידעריקן זעלבסט־וויכטיקע פּאָליאַקן. אין דער היינטיקער אָבסערווירנדער יידישער וועלט, זענען פאַראַן קולות צו באַקומען צוריק "מה יפית" צו זיין פּאַסיקן אָרט צווישן די שבת־זמירות.
זיינע פאַרשידענע באַדייטונגען
ברעט ווערב, אַ מוזיקאָלאָג, שלאָגט פאָר אַז מע קען רעדן פון דריי טייפּס פון "מאַיופעס":
- "שמרוקס מין": אַ סימבאָל פון דער פּויליש־יידישער קאָ־עקסיסטענץ, וואָס איז איינגעוואָרצלט אין דער אַלטער אָרדענונג און האָט נאָך אַ רעזאָנאַנס אין דעם נייעם יאָרהונדערט. דאָס שליסט איין דעם געצוואונגענעם אויפפירונג פון אידן פאַר פאַרווייַלונג.
- מוזיקאַלישע זשאַנער: רעפערירט צו אַ פאַרלוירענער יידישער "נאַציאָנאַלער טאַנץ", וואָס קען זיין פאַרבונדן מיט עטליכע פאַרשיידענע ניגונים. די מערסטע באַקאַנטע פון זיי איז דער קלעזמער "מאַיופעס", אָפט באַקאַנט אונטער אַנדערע נעמען.
- גענערישער "מאַיופעס": מיט דער צייט האָט "מאַיופעס" אין זיין מערצאָל־פאָרעם, "מאַיופעסעס" (majufesy), אָנגענומען די באַדייטונג פון יעדער ליידיקער, פּראַלדיקער, אָדער "אָריענטאַלישער" מוזיק, ספּעציעל אויב פאַרבונדן מיט יידישע קאָמפּאָזיטאָרן אָדער פּערפאָרמערס. פרידעריק שאָפּען האָט גענוצט דעם טערמין אין דעם זינען, באַקלאָגנדיג זיך אַז פּוילישע פאָלקס־מעלאָדיעס וואָס זענען געשפּילט געוואָרן דורך אַ ייד וועלן געוויס זיין "אינטערלייקעדיקט מיט מאַיופעסעס".
ביבליאגראפיע
- חנא שמרוק, ‘מאיופס’ – מושג-מפתח בתולדות היחסים בין יהודים לפולנים.” תרביץ סג(א), תשרי-כסלו תשנ"ד, עמ' 119–133. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/23598979.
- יוסף עופר, ‘מאיופס’, ‘מה-יפית’ ו’יום זה מכובד’.” תרביץ, סג(ד), תמוז-אלול תשנ"ד, עמ' 597. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/23599903.
- Shmeruk, Chone, and Anna Barber, 'Mayufes: A Window on Polish–Jewish Relations', in Gershon David Hundert (ed.), Polin: Studies in Polish Jewry Volume 10: Jews in Early Modern Poland (Liverpool, 1997) Pages 273–286.
- Werb, Bret, 'Musical Afterthoughts on Shmeruk’s ‘Mayufes’', in François Guesnet, Benjamin Matis, and Antony Polonsky (eds), Polin: Studies in Polish Jewry Volume 32: Jews and Music-Making in the Polish Lands (Liverpool, 2020), https://doi.org/10.3828/liverpool/9781906764739.003.0005.
- ↑ איזנשטין, יהודה דוד, 1854-1956, אוצר דינים ומנהגים