אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אליעזר עבד אברהם"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 20:03, 25 נאוועמבער 2024

אֱלִיעֶזֶר, אויך גערופן דַּמֶּשֶׂק אֱלִיעֶזֶר, איז געווען דער קנעכט פון אברהם אבינו און פירער פון זיין ווירטשאפט.

אליעזר ווערט דערמאנט ביים נאמען נאר איינמאל אין די תורה, פאר ברית בין הבתרים^[1], וואו אברהם דערמאנט אז אליעזר וועט אים ירש'ענען אנשטאט קינדער. חז"ל באצייכענען אבער אז ער איז דער קנעכט וואס ווערט דערמאנט אין בראשית כד, וואס רעדט וועגן דאס זוכן א כלה פאר יצחק, דער זון פון אברהם. פארשידענע מדרשים פון חז"ל פארברייטערן איבער זיין לעבן און שאפן.

אידענטיטעט

די ראשונים טייטשן אז אליעזר איז געקומען פון שטאט דמשק^[2]. טייל קלערן אז זיין אריגינעלער נאמען איז געווען דמשק, און אברהם האט אים גערופן אליעזר^[2.1]. איינער פון די אחרונים ערקלערט אז אליעזר איז געווען עלטער ווי אברהם, און אברהם האט געזאגט אז דמשק דער זון פון אליעזר וועט אים ירש'ענען^[2.2].

פארשידענע דעות זענען פארהאן אין די מדרשים איבער זיין אידענטיטעט. אין מדרש רבה שטייט אז ער איז כנען, וואס נח האט אים געשאלטן צו זיין א קנעכט^[3]. דער מדרש לייגט צו אז מיט זיין דינסט פאר אברהם איז ער ארויס פון די קללה פון נח. דער מדרש דערציילט אז דורכאויס זיין שליחות צו געפינען א כלה פאר יצחק האט ער געגלוסט אז יצחק זאל הייראטן זיין טאכטער, און ער האט מרמז געווען פאר אברהם דערויף, אבער אברהם האט דאס אפגעווארפן צוליב די קללה פון נח^[4].

אין תרגום יונתן^[5] שטייט: "אליעזר בר נמרוד". אויך אין ילקוט שמעוני ווערט געברענגט אז אליעזר איז געווען א זון פון נמרוד^[6]. אין פרקי דרבי אליעזר^[7] שטייט אז אברהם האט אים באקומען אלס געשאנק פון נמרוד נאכן ווערן געראטעוועט פון אור כשדים, און נאך וואס ער האט געארבעט צו געפינען א כלה פאר יצחק האט אים אברהם באפרייט, ”ונתן לו הקדוש ברוך הוא שכרו בעולם הזה, בשביל שלא יהא שכר לרשעים בעולם הבא, והקימו למלך, והוא עוג מלך הבשן”. די דעה ווערט אויך דערמאנט אין ילקוט שמעוני^[8].

די בעלי התוספות^[9] האבן זיך געמוטשעט מיט די ווערטער, וויבאלד אין חז"ל ווערט געברענגט אז אליעזר איז אריין לעבעדיגערהייט אין גן עדן^[10], דאקעגן עוג מלך הבשן איז אומגעברענגט געווארן דורך משה. זיי האבן פארענטפערט אז עוג איז א טיטל פאר די קעניגן פון בשן (אזוי ווי פרעה אין מצרים), און אליעזר עבד אברהם איז נישט דער עוג וואס משה האט אומגעברענגט^[א]. אנדערע ווייזן אבער אויף אז דאס איז א מחלוקת צווישן מדרשים, און לויט איין דעה איז אליעזר זעלבסט געווען דער עוג וועמען משה האט אומגעברענגט און ער איז נישט אריין אין גן עדן^[13]. לויט דער אר"י, זענען אליעזר און עוג געקומען פון די זעלבע שורש נשמה, אליעזר פון די גוטע זייט און עוג פון די שלעכטע^[14].

פערזענליכקייט

חז"ל זאגן אז אליעזר איז געווען א "זקן ויושב בישיבה", וועלכער האט שולט געווען אין די תורה פון אברהם, אנגעשעפט דערפון און עס אויסגעלערנט פאר אנדערע^[15].

לויט א מדרש איז אליעזר געווען פון די איינציגסטע וואס זענען אריין לעבעדיגערהייט אין גן עדן^[10]. דער מדרש זאגט אז ער האט אויסגעזען ענליך צו אברהם, און ער האט געוועלטיגט אויף זיין יצר ווי אברהם^[16]. אויף אים ווערן גע'דרש'נט די פסוקים "עבד משכיל"^[17] און "צדיק אוכל לשובע נפשו"^[18].

אין תלמוד בבלי ווערט דערציילט אז אליעזר האט באזוכט אין סדום און האט באוויזן מיט גרויס כיטרישקייט זיך צו ראטעווען פון זייערע פארדארבענע געזעצן, און זיי אפילו אויסנוצן פאר זיינעט וועגן^[19].

חז"ל דערמאנען אז אליעזר באדינט אברהם אויך נאך זיין פטירה, שטייענדיג ביים טיר פון מערת המכפלה^[20]. לויט איין מקור זיצט ער ביים טיר פון גיהנום און שלעפט אהין טייל בעלי עבירה^[21]. לויטן אר"י איז מגולגל געווארן די נשמה פון אליעזר אין כלב בן יפונה^[22]. לויט איין מקור איז אליעזר זעלבסט געווען א גלגול פון חנוך^[23].

טייל מדרשים שטעלן אבער אהער אליעזר אין א מער נעגאטיווע ליכט; ווי דער מדרש אז ער האט באקומען זיין שכר אויף דער וועלט אז א "רשע" זאל נישט קריגן שכר אין עולם הבא^[7], און דער מדרש אז אברהם האט אים אנגערופן א געשאלטענער^[4]. אין ילקוט שמעוני שטייט אז דער קנעכט איז געווען חשוד אויף אלע עבירות פון די תורה^[6].

שליחות'ן

אלס הויפט קנעכט פון אברהם, ווי דער פסוק איז מעיד ”וַיֹּאמֶר אַבְרָהָם אֶל עַבְדּוֹ זְקַן בֵּיתוֹ הַמֹּשֵׁל בְּכָל אֲשֶׁר לוֹ^[24]”, איז אליעזר געשיקט געווארן דורך אברהם צו פארשידענע שליחות'ן.

ווען אברהם איז ארויס צו ראטעווען לוט ביי די מלחמת המלכים, שטייט אז ער האט באוואפנט זיינע 318 ”חֲנִיכָיו יְלִידֵי בֵיתוֹ”^[25]. דער מדרש ברענגט די דעה פון בר קפרא אז דאס מיינט אליעזר אליינס, וואס זיין נאמען איז גימטריה 318^[26]^[ב], אדער איז אליעזר געווען שקול קעגן די 318 קנעכט^[28].

אליעזר איז אויך געווען פון די וואס האבן זיך באטייליגט ביים עקידת יצחק. ווען אברהם אבינו איז געגאנגען מיט זיין זון יצחק צום עקידה, שטייט ”"וַיִּקַּח אֶת שְׁנֵי נְעָרָיו אִתּוֹ"”^[29], חז"ל ערקלערן אז דאס מיינט מען אליעזר דער קנעכט פון אברהם, און ישמעאל דער זון פון אברהם^[30].

ביים געפונען א כלה פאר יצחק

אליעזר און רבקה, מאלעריי פון גוסטאוו דורעי

אליעזר, וואס ווערט נישט דערמאנט מיט זיין נאמען, נאר ווערט באטיטלט דורכאויס די גאנצע געשיכטע "עבד אברהם", איז געשיקט געווארן דורך אברהם צו זיין פאמיליע אין שטאט פון נחור כדי צו געפונען א ווייב פאר יצחק און איר ברענגען קיין ארץ ישראל, וויבאלד ער האט נישט געוואלט אז זיין זון זאל הייראטן א כנענישע מויד און נישט אז זיין זון זאל זיך צוריקקערן צום שטאט פון זיין פאמיליע^[31].

אליעזר האט מיטגענומען צען פון אברהם'ס קעמלען און אסאך מתנות, צירונגען און זילבערנע און גאלדענע כלים. ער איז ארויס קיין ארם נהריים און איז אנגעקומען צום שטאט פון נחור. ער האט זיך געשטעלט ביים ברונעם אויסער די שטאט ווען די וואסער-שעפּערינס קומען, און געבעטן א תפילה צו גאט אז דאס מיידל וועם ער וועט בעטן צו טרינקען פון איר קריגל און זי וועט אפפערן אויך צו אנטרינקען די קעמלען זאל זיין די פאסיגע שידוך פאר יצחק.

נאך איידער ער האט געענדיגט זיין תפילה איז רבקה, א טאכטער פון בתואל - אברהם'ס פלומעניק, ארויס שעפן וואסער, ווען ביים איר בעטן אים צו געבן טרינקען האט זי אנגעטראגן אויך צו אנטרינקען די קעמלען. ערשטוינט און געשפאנט צי זי איז טאקע די ריכטיגע שידוך, האט אליעזר איר אהינגעגעבן א גאלדענע נאזבאנד וואס וועגט א בקע און צוויי ארעמבאנדן וואס וועגן צען גאלד שטיק אויף אירע הענט, און זיך נאכגעפרעגט פון וואו זי שטאמט, און געבעטן צו נעכטיגן אין איר פאטער'ס הויז. זי האט אים דערציילט אז זי איז א טאכטער פון בתואל, א זון פון מלכה - די ווייב פון נחור, אברהם'ס ברודער, און אים פארבעטן צו קומען ביי זיי נעכטיגן. ווען אליעזר האט באקומען דעם ענטפער, האט ער געוואוסט אז זי איז די וואס פאסט צו זיין יצחק'ס ווייב. אליעזר האט געדאנקט און זיך געביקט צו גאט פאר'ן אים פירן אויפ'ן ריכטיגן וועג.

ווען רבקה האט זיך אהיימגעקערט, האבן די הויז געזונד געזען די צירונגען און זיך געוואונדערט דערוועגן. רבקה האט דערציילט וועגן די באגעגעניש מיטן מענטש נעבן ברונעם, און זיי האבן געוואלט וויסן וואו ער געפינט זיך, קלערנדיג אז ער פארמאגט גרויס רייכטום. זיי האבן פארבעטן אליעזר צו קומען נעכטיגן אין זייער הויז, וועלכע זיי האבן ספעציעל גערייניגט. דער ברודער פון רבקה, לבן, האט ארויסגעשטארצט מיט זיין חנופה ווילנדיג באקומען גאלד און דימאנטן.

אליעזר איז אהיים צו רבקה אין שטוב, און געווארן סערווירט עסן, אבער ער האט נישט געוואלט אנהייבן עסן איידער ער האט צוגערעדט אירע עלטערן צום שידוך, צו וואס זיי האבן צוגעשטימט. רבקה'ס עלטערן האבן געוואלט אז זי זאל הערשט גיין ווען זי איז עלטער, אבער ביים אנפרעגן רבקה אליין איז זי איינגעגאנגען יא צו גיין גלייך. אליעזר האט גענומען רבקה קיין ארץ כנען. ווען זיי זענען אנגעקומען צו די וואוינארט פון אברהם און זיין פאמיליע, האט יצחק באמערקט די שיירה זיך דערנענטערן. רבקה האט געקוקט אויף אים און איז אראפגעפאלן פונעם קעמל. צו איר אנפראגע האט אליעזר איר געזאגט אז דאס איז יצחק, און פאר אים האט אליעזר דערציילט אלעס וואס ער האט געטון.

די געשיכטע מיט אליעזר און רבקה ביים ברונעם ווערט דריי מאל ברייט געשילדערט אין די קאפיטל; ווי אליעזר פלאנט אויס די מיסיע, ווי עס שפילט זיך פאקטיש אפ, און ווי אליעזר דערציילט עס דאן איבער פאר רבקה'ס עלטערן. חז"ל דרוקן זיך אויס אויף די אריכות אינעם פרשה, אין צייט וואס אנדערע פרשיות איבער "גופי תורה" זענען געשריבן ברמיזה: ”יפה שיחתן של עבדי בתי אבות מתורתן של בנים”^[32]. פארהאן לייכטע ענדערונגען צווישן די פאקטישע פאסירונגען און די איינצלהייטן וואס אליעזר דערציילט שפעטער איבער, וואס ער האט געטון מיט קלוגשאפט כדי צו איבעררעדן אירע עלטערן צום שידוך^[33].

טייל מדרשים שילדערן אז לבן און בתואל האבן אונטערגעשטעלט א טעלער מיט גיפט צו ערמארדן אליעזר, גלוסטנדיג די פארמעגנס וואס ער האט געטראגן מיט זיך, אדער ווילנדיג אפהאלטן דעם שידוך^[34], אבער די טעלער איז אויפגעטוישט געווארן מיט בתואל'נס, און בתואל איז געשטארבן דערפון^[6], אדער האט אליעזר עס באמערקט און זיך אפגעהאלטן פון עסן דערפון^[35].

חז"ל דרוקן זיך אויס אז אליעזר האט געבעטן "שלא כהוגן", ווייל דאס מיידל וואס טראגט זיך אן וואלט געקענט זיין א הינקעדיגע אדער בלינדע; מען האט אים אבער געענטפערט פון הימל כהוגן^[36].

דער רמב"ם לערנט, באזירט אויף א גמרא^[37], אז דער סימן וואס אליעזר האט זיך געמאכט איז געווען ניחוש וואס איז אסור^[38]. דער ראב"ד רעאגירט גאר שארף: "ואי הוו אינהו הוו מפקי פולסי דנורא לאפיה" (ווען זיי וואלטן געווען, וואלטן זיי געגעבן פייערדיגע שלעק צו זיין פנים). דער מהר"ל ערקלערט פארוואס דאס איז נישט געווען אסור, ווייל דער סימן האט געצייגט אז זי איז א גומלת חסדים, און ער וואלט איר דעריבער אויסגעוועלט אויך ווען נישט דעם ניחוש^[39].

דרויסנדיגע לינקס

מידיע און בילדער איבער אליעזר עבד אברהם אויף וויקיקאמאנס
לוי מנדלזון, אליעזר עבד אברהם: גם תלמיד חכם - גם מנהל משק, אויף בית חב"ד זייטל
הרב אהרן לוי, מה אפשר ללמוד מאליעזר עבד אברהם, אויף הידברות זייטל

נאטיצן

↑ די בעלי התוספות ברענגען נישט די ווערטער "שלא יהא שכר לרשעים בעולם הבא", וואס לויט די גירסא מוז מען זאגן אז אליעזר זעלבסט איז געווען א רשע און איז נישט אריין אין גן עדן^[11]. אדער גייט עס אויף די אפשטאמיגע פון אליעזר, אז זיי האבן זוכה געווען צו די מלוכה איבער בשן כדי דערמיט אפצוצאלן דעם זכות פון אליעזר^[12].
↑ אין סוכה לא, א ווייזט אויס אז אברהם האט יא געהאט 318 קנעכט. דער רבנו בחיי^[27] טייטשט אז אברהם האט טאקע פארמאגט 318 קנעכט, נאר אלס די דין פון "איש הירא ורך הלבב" (דברים כ, ח) איז ער למעשה ארויס קעמפן נאר מיט אליעזר. ענליך שטייט אין מדרש תנחומא הישן, פרשת לך אות ט"ז, אז די אנדערע האבן זיך צוריקגעקערט צוליב זייערע עבירות און בלויז אליעזר האט נישט געהאט קיין זינד.

רעפערענצן

↑ בראשית טו, ב
↑ רש"י, בראשית טו, ב, לויט אונקלוס; רס"ג, רמב"ן, רבינו מיוחס און ספורנו, דארט.
1. ↑ רד"ק, אין צווייטן פירוש
2. ↑ אזנים לתורה, באזירט אויף ספר הישר פרשת וישלח
↑ בראשית רבה, פרשה ס', פסקה ז'; ויקרא רבה, פרשה י"ז, פסקה ה'.
↑ ^4.0 ^4.1 בראשית רבה, פרשה נ"ט, פסקה ט'.
↑ תרגום יונתן, בראשית יד, יד
↑ ^6.0 ^6.1 ^6.2 ילקוט שמעוני, בראשית, רמז ק"ט
↑ ^7.0 ^7.1 פרקי דרבי אליעזר, פרק ט"ז
↑ ילקוט שמעוני, במדבר, רמז תשס"ה. זעט אויך תנא דבי אליהו זוטא פרק כ"ד, אז עוג מלך הבשן האט באדינט אברהם.
↑ דעת זקנים, פרשת חיי שרה
↑ ^10.0 ^10.1 מסכת דרך ארץ זוטא, פרק א': "תשעה נכנסו בחייהם בגן עדן, ואלו הן: חנוך בן ירד, ואליהו ומשיח, ואליעזר עבד אברהם, וחירם מלך צור, ועבד מלך הכושי, ויעבץ בנו של רבי יהודה הנשיא, ובתיה בת פרעה, וסרח בת אשר, ויש אומרים אף רבי יהושע בן לוי".
↑ ילקוט הפלאות, אליעזר עבד אברהם א
↑ פירוש עין טוב, אויף פרקי דרבי אליעזר פרק ט"ז
↑ פירוש הרד"ל, אויף פרקי דרבי אליעזר פרק ט"ז
↑ עץ חיים, שער מ"ט פרק ט'
↑ יומא כח, ב. זעט רבי שלמה הכהן ראבינאוויטש, תפארת שלמה, פרשת חיי שרה, אז דעריבער איז אליעזר געגאנגען און געקומען מיט קפיצת הדרך, כדי ער זאל נישט פארפאסן קיין טאג פון די תורה פון אברהם.
↑ בראשית רבה, פרשה נ"ט, פסקה ח'.
↑ בראשית רבה, פרשה ס', פסקה ב'
↑ במדבר רבה, פרשה כ"א, פסקה כ'
↑ סנהדרין קט, ב
↑ בבא בתרא נח, א
↑ מגלה עמוקות מהדורא תנינא, פרשת וירא, בשם מדרש.
↑ שער הפסוקים פרשת חיי שרה
↑ ילקוט ראובני, פרשת לך
↑ בראשית כד, ב
↑ בראשית יד, יד
↑ בראשית רבה, פרשה מ"ג, פסקה ב'
↑ רבינו בחיי, בראשית יד, יד
↑ נדרים לב, א; תרגום יונתן, בראשית יד, יג
↑ בראשית כב, ג
↑ מדרש זוטא קהלת, פרשה ט.
↑ ספר בראשית, קאַפּיטל כ"ד.
↑ בראשית רבה, פרשה ס', פסקה ח'
↑ מלבי"ם, כד, לז.
↑ בראשית רבה, פרשה ס', פסקה י"ב
↑ תרגום יהונתן, בראשית כד, לג
↑ תענית ד, א
↑ חולין צה, ב
↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות עבודה זרה וחוקות הגויים, פרק י"א, הלכה ד'
↑ גור אריה, בראשית כד, יד

[15] די בעלי התוספות ברענגען נישט די ווערטער "שלא יהא שכר לרשעים בעולם הבא", וואס לויט די גירסא מוז מען זאגן אז אליעזר זעלבסט איז געווען א רשע און איז נישט אריין אין גן עדן^[11]. אדער גייט עס אויף די אפשטאמיגע פון אליעזר, אז זיי האבן זוכה געווען צו די מלוכה איבער בשן כדי דערמיט אפצוצאלן דעם זכות פון אליעזר^[12].

[31] אין סוכה לא, א ווייזט אויס אז אברהם האט יא געהאט 318 קנעכט. דער רבנו בחיי^[27] טייטשט אז אברהם האט טאקע פארמאגט 318 קנעכט, נאר אלס די דין פון "איש הירא ורך הלבב" (דברים כ, ח) איז ער למעשה ארויס קעמפן נאר מיט אליעזר. ענליך שטייט אין מדרש תנחומא הישן, פרשת לך אות ט"ז, אז די אנדערע האבן זיך צוריקגעקערט צוליב זייערע עבירות און בלויז אליעזר האט נישט געהאט קיין זינד.

[1] בראשית טו, ב

[בטוב-2] רש"י, בראשית טו, ב, לויט אונקלוס; רס"ג, רמב"ן, רבינו מיוחס און ספורנו, דארט.
↑ רד"ק, אין צווייטן פירוש

↑ אזנים לתורה, באזירט אויף ספר הישר פרשת וישלח

[3] רד"ק, אין צווייטן פירוש

[4] אזנים לתורה, באזירט אויף ספר הישר פרשת וישלח

[5] בראשית רבה, פרשה ס', פסקה ז'; ויקרא רבה, פרשה י"ז, פסקה ה'.

[ברנטט-6] 4.0 ^4.1 בראשית רבה, פרשה נ"ט, פסקה ט'.

[7] תרגום יונתן, בראשית יד, יד

[ילקוש-8] 6.0 ^6.1 ^6.2 ילקוט שמעוני, בראשית, רמז ק"ט

[פדא-9] 7.0 ^7.1 פרקי דרבי אליעזר, פרק ט"ז

[10] ילקוט שמעוני, במדבר, רמז תשס"ה. זעט אויך תנא דבי אליהו זוטא פרק כ"ד, אז עוג מלך הבשן האט באדינט אברהם.

[11] דעת זקנים, פרשת חיי שרה

[גן-עדן-12] 10.0 ^10.1 מסכת דרך ארץ זוטא, פרק א': "תשעה נכנסו בחייהם בגן עדן, ואלו הן: חנוך בן ירד, ואליהו ומשיח, ואליעזר עבד אברהם, וחירם מלך צור, ועבד מלך הכושי, ויעבץ בנו של רבי יהודה הנשיא, ובתיה בת פרעה, וסרח בת אשר, ויש אומרים אף רבי יהושע בן לוי".

[13] ילקוט הפלאות, אליעזר עבד אברהם א

[14] פירוש עין טוב, אויף פרקי דרבי אליעזר פרק ט"ז

[16] פירוש הרד"ל, אויף פרקי דרבי אליעזר פרק ט"ז

[17] עץ חיים, שער מ"ט פרק ט'

[18] יומא כח, ב. זעט רבי שלמה הכהן ראבינאוויטש, תפארת שלמה, פרשת חיי שרה, אז דעריבער איז אליעזר געגאנגען און געקומען מיט קפיצת הדרך, כדי ער זאל נישט פארפאסן קיין טאג פון די תורה פון אברהם.

[19] בראשית רבה, פרשה נ"ט, פסקה ח'.

[20] בראשית רבה, פרשה ס', פסקה ב'

[21] במדבר רבה, פרשה כ"א, פסקה כ'

[22] סנהדרין קט, ב

[23] בבא בתרא נח, א

[24] מגלה עמוקות מהדורא תנינא, פרשת וירא, בשם מדרש.

[25] שער הפסוקים פרשת חיי שרה

[26] ילקוט ראובני, פרשת לך

[27] בראשית כד, ב

[28] בראשית יד, יד

[29] בראשית רבה, פרשה מ"ג, פסקה ב'

[30] רבינו בחיי, בראשית יד, יד

[32] נדרים לב, א; תרגום יונתן, בראשית יד, יג

[33] בראשית כב, ג

[34] מדרש זוטא קהלת, פרשה ט.

[35] ספר בראשית, קאַפּיטל כ"ד.

[36] בראשית רבה, פרשה ס', פסקה ח'

[37] מלבי"ם, כד, לז.

[38] בראשית רבה, פרשה ס', פסקה י"ב

[39] תרגום יהונתן, בראשית כד, לג

[40] תענית ד, א

[41] חולין צה, ב

[42] משנה תורה לרמב"ם, הלכות עבודה זרה וחוקות הגויים, פרק י"א, הלכה ד'

[43] גור אריה, בראשית כד, יד

[3] רד"ק, אין צווייטן פירוש

[4] אזנים לתורה, באזירט אויף ספר הישר פרשת וישלח

[1]

[2]

[2.1]

[2.2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[א]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[ב]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[11]

[12]

[27]

@@ שורה 4: / שורה 4: @@
 אליעזר ווערט דערמאנט ביים נאמען נאר איינמאל אין די תורה, פאר [[ברית בין הבתרים]]{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|טו|ב}}}}, וואו אברהם דערמאנט אז אליעזר וועט אים [[ירושה|ירש'ענען]] אנשטאט קינדער. [[חז"ל]] באצייכענען אבער אז ער איז דער קנעכט וואס ווערט דערמאנט אין {{תנ"ך|בראשית|כד}}, וואס רעדט וועגן דאס זוכן א כלה פאר [[יצחק]], דער זון פון אברהם. פארשידענע [[מדרש]]ים פון חז"ל פארברייטערן איבער זיין לעבן און שאפן.
-== אידענטיטעט און פערזענליכקייט ==
+== אידענטיטעט ==
 די ראשונים טייטשן אז אליעזר איז געקומען פון שטאט [[דמשק]]{{הערה|1={{תנ"ך|בראשית|טו|ב|מפרש=רש"י}}, לויט [[אונקלוס]]; רס"ג, רמב"ן, רבינו מיוחס און ספורנו, דארט.|שם=בטוב}}. טייל קלערן אז זיין אריגינעלער נאמען איז געווען דמשק, און אברהם האט אים גערופן אליעזר{{הערה|דארט=בטוב|רד"ק, אין צווייטן פירוש}}. איינער פון די אחרונים ערקלערט אז אליעזר איז געווען עלטער ווי אברהם, און אברהם האט געזאגט אז דמשק דער זון פון אליעזר וועט אים ירש'ענען{{הערה|דארט=בטוב|אזנים לתורה, באזירט אויף ספר הישר פרשת וישלח}}.
-פארשידענע דעות זענען פארהאן אין די מדרשים איבער זיין אידענטיטעט. אין [[מדרש רבה]] שטייט אז ער איז [[כנען בן חם|כנען]], וואס [[נח]] האט אים געשאלטן צו זיין א קנעכט{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|ס|ז}}; {{מדרש רבה|ויקרא|יז|ה}}.}}. דער מדרש לייגט צו אז מיט זיין דינסט פאר אברהם איז ער ארויס פון די קללה פון נח. דער מדרש דערציילט אז דורכאויס זיין שליחות צו געפינען א כלה פאר יצחק האט ער געגלוסט אז יצחק זאל הייראטן זיין טאכטער, און ער האט מרמז געווען פאר אברהם דערויף, אבער אברהם האט דאס אפגעווארפן צוליב די קללה פון נח{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|נט|ט}}.}}.
+פארשידענע דעות זענען פארהאן אין די מדרשים איבער זיין אידענטיטעט. אין [[מדרש רבה]] שטייט אז ער איז [[כנען בן חם|כנען]], וואס [[נח]] האט אים געשאלטן צו זיין א קנעכט{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|ס|ז}}; {{מדרש רבה|ויקרא|יז|ה}}.}}. דער מדרש לייגט צו אז מיט זיין דינסט פאר אברהם איז ער ארויס פון די קללה פון נח. דער מדרש דערציילט אז דורכאויס זיין שליחות צו געפינען א כלה פאר יצחק האט ער געגלוסט אז יצחק זאל הייראטן זיין טאכטער, און ער האט מרמז געווען פאר אברהם דערויף, אבער אברהם האט דאס אפגעווארפן צוליב די קללה פון נח{{הערה|שם=ברנטט|{{מדרש רבה|בראשית|נט|ט}}.}}.
-אין [[תרגום יונתן]]{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|יד|יד|מפרש=תרגום יונתן}}}} שטייט: "אליעזר בר נמרוד". אויך אין ילקוט שמעוני ווערט געברענגט אז אליעזר איז געווען א זון פון נמרוד{{הערה|{{ילקוט שמעוני|בראשית|קט}}}}. אין [[פרקי דרבי אליעזר]]{{הערה|{{פרקי דרבי אליעזר|טז}}}} שטייט אז אברהם האט אים באקומען אלס געשאנק פון [[נמרוד]] נאכן ווערן געראטעוועט פון [[אור כשדים]], און נאך וואס ער האט געארבעט צו געפינען א כלה פאר יצחק האט אים אברהם באפרייט, {{ציטוטון|ונתן לו הקדוש ברוך הוא שכרו בעולם הזה, בשביל שלא יהא שכר לרשעים בעולם הבא, והקימו למלך, והוא [[עוג מלך הבשן]]}}. די דעה ווערט אויך דערמאנט אין [[ילקוט שמעוני]]{{הערה|{{ילקוט שמעוני|במדבר|תשסה}}. זעט אויך {{תנא דבי אליהו|זוטא|כד}}, אז עוג מלך הבשן האט באדינט אברהם.}}.
+אין [[תרגום יונתן]]{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|יד|יד|מפרש=תרגום יונתן}}}} שטייט: "אליעזר בר נמרוד". אויך אין ילקוט שמעוני ווערט געברענגט אז אליעזר איז געווען א זון פון נמרוד{{הערה|שם=ילקוש|{{ילקוט שמעוני|בראשית|קט}}}}. אין [[פרקי דרבי אליעזר]]{{הערה|שם=פדא|{{פרקי דרבי אליעזר|טז}}}} שטייט אז אברהם האט אים באקומען אלס געשאנק פון [[נמרוד]] נאכן ווערן געראטעוועט פון [[אור כשדים]], און נאך וואס ער האט געארבעט צו געפינען א כלה פאר יצחק האט אים אברהם באפרייט, {{ציטוטון|ונתן לו הקדוש ברוך הוא שכרו בעולם הזה, בשביל שלא יהא שכר לרשעים בעולם הבא, והקימו למלך, והוא [[עוג מלך הבשן]]}}. די דעה ווערט אויך דערמאנט אין [[ילקוט שמעוני]]{{הערה|{{ילקוט שמעוני|במדבר|תשסה}}. זעט אויך {{תנא דבי אליהו|זוטא|כד}}, אז עוג מלך הבשן האט באדינט אברהם.}}.
 די [[תוספות|בעלי התוספות]]{{הערה|דעת זקנים, פרשת חיי שרה}} האבן זיך געמוטשעט מיט די ווערטער, וויבאלד אין חז"ל ווערט געברענגט אז אליעזר איז אריין לעבעדיגערהייט אין גן עדן{{הערה|שם=גן-עדן}}, דאקעגן עוג מלך הבשן איז אומגעברענגט געווארן דורך משה. זיי האבן פארענטפערט אז עוג איז א טיטל פאר די קעניגן פון [[בשן]] (אזוי ווי [[פרעה]] אין [[מצרים]]), און אליעזר עבד אברהם איז נישט דער עוג וואס משה האט אומגעברענגט{{ביאור|די בעלי התוספות ברענגען נישט די ווערטער "שלא יהא שכר לרשעים בעולם הבא", וואס לויט די גירסא מוז מען זאגן אז אליעזר זעלבסט איז געווען א רשע און איז נישט אריין אין גן עדן{{הערה|ילקוט הפלאות, אליעזר עבד אברהם א}}. אדער גייט עס אויף די אפשטאמיגע פון אליעזר, אז זיי האבן זוכה געווען צו די מלוכה איבער בשן כדי דערמיט אפצוצאלן דעם זכות פון אליעזר{{הערה|פירוש עין טוב, אויף פרקי דרבי אליעזר פרק ט"ז}}.}}. אנדערע ווייזן אבער אויף אז דאס איז א מחלוקת צווישן מדרשים, און לויט איין דעה איז אליעזר זעלבסט געווען דער עוג וועמען משה האט אומגעברענגט און ער איז נישט אריין אין גן עדן{{הערה|פירוש הרד"ל, אויף פרקי דרבי אליעזר פרק ט"ז}}. לויט דער [[אר"י]], זענען אליעזר און עוג געקומען פון די זעלבע שורש נשמה, אליעזר פון די גוטע זייט און עוג פון די שלעכטע{{הערה|[[s:עץ חיים/שער מט/פרק ט|עץ חיים, שער מ"ט פרק ט']]}}.
+== פערזענליכקייט ==
+חז"ל זאגן אז אליעזר איז געווען א "זקן ויושב בישיבה", וועלכער האט שולט געווען אין די תורה פון אברהם, אנגעשעפט דערפון און עס אויסגעלערנט פאר אנדערע{{הערה|{{בבלי|יומא|כח|ב}}. זעט [[רבי שלמה הכהן ראבינאוויטש]], תפארת שלמה, [https://shitufta.org.il/Tiferet_Shlomo/,_on_Torah,_Chayei_Sara?selectedunittext=23 פרשת חיי שרה], אז דעריבער איז אליעזר געגאנגען און געקומען מיט [[קפיצת הדרך]], כדי ער זאל נישט פארפאסן קיין טאג פון די תורה פון אברהם.}}.
-=== זיין גרויסקייט ===
-חז"ל זאגן אז אליעזר איז געווען א {{ציטוטון|זקן ויושב בישיבה}}, וועלכער האט שולט געווען אין די תורה פון אברהם, אנגעשעפט דערפון און עס אויסגעלערנט פאר אנדערע{{הערה|{{בבלי|יומא|כח|ב}}. זעט {{ספריא|רבי שלמה הכהן ראבינאוויטש|תפארת שלמה|Tiferet_Shlomo%2C_on_Torah%2C_Chayei_Sara.24|פרשת חיי שרה|ללא}}, אז דעריבער איז אליעזר געגאנגען און געקומען מיט [[קפיצת הדרך]], כדי ער זאל נישט פארפאסן קיין טאג פון די תורה פון אברהם.}}.
 לויט א מדרש איז אליעזר געווען פון די איינציגסטע וואס זענען אריין לעבעדיגערהייט אין [[גן עדן]]{{הערה|מסכת דרך ארץ זוטא, [http://www.daat.ac.il/daat/toshba/zuta/1-2.htm פרק א']: "תשעה נכנסו בחייהם בגן עדן, ואלו הן: חנוך בן ירד, ואליהו ומשיח, ואליעזר עבד אברהם, וחירם מלך צור, ועבד מלך הכושי, ויעבץ בנו של רבי יהודה הנשיא, ובתיה בת פרעה, וסרח בת אשר, ויש אומרים אף רבי יהושע בן לוי".|שם=גן-עדן}}. דער מדרש זאגט אז ער האט אויסגעזען ענליך צו אברהם, און ער האט געוועלטיגט אויף זיין יצר ווי אברהם{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|נט|ח}}.}}. אויף אים ווערן גע'דרש'נט די פסוקים "עבד משכיל"{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|ס|ב}}}} און "צדיק אוכל לשובע נפשו"{{הערה|{{מדרש רבה|במדבר|כא|כ}}}}.
@@ שורה 24: / שורה 22: @@
 חז"ל דערמאנען אז אליעזר באדינט אברהם אויך נאך זיין פטירה, שטייענדיג ביים טיר פון [[מערת המכפלה]]{{הערה|{{בבלי|בבא בתרא|נח|א}}}}. לויט איין מקור זיצט ער ביים טיר פון [[גיהנום]] און שלעפט אהין טייל בעלי עבירה{{הערה|מגלה עמוקות מהדורא תנינא, פרשת וירא, בשם מדרש.}}. לויטן [[אר"י]] איז [[גלגול נשמות|מגולגל]] געווארן די [[נשמה]] פון אליעזר אין [[כלב בן יפונה]]{{הערה|שער הפסוקים פרשת חיי שרה}}. לויט איין מקור איז אליעזר זעלבסט געווען א גלגול פון [[חנוך]]{{הערה|ילקוט ראובני, פרשת לך}}.
-== זיינע שליחות'ן לויט מדרשי חז"ל==
+טייל מדרשים שטעלן אבער אהער אליעזר אין א מער נעגאטיווע ליכט; ווי דער מדרש אז ער האט באקומען זיין שכר אויף דער וועלט אז א "רשע" זאל נישט קריגן שכר אין עולם הבא{{הערה|שם=פדא}}, און דער מדרש אז אברהם האט אים אנגערופן א געשאלטענער{{הערה|שם=ברנטט}}. אין [[ילקוט שמעוני]] שטייט אז דער קנעכט איז געווען חשוד אויף אלע עבירות פון די תורה{{הערה|שם=ילקוש}}.
+== שליחות'ן ==
 אלס הויפט קנעכט פון אברהם, ווי דער פסוק איז מעיד {{ציטוטון|וַיֹּאמֶר אַבְרָהָם אֶל עַבְדּוֹ זְקַן בֵּיתוֹ הַמֹּשֵׁל בְּכָל אֲשֶׁר לוֹ{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כד|ב}}}}}}, איז אליעזר געשיקט געווארן דורך אברהם צו פארשידענע שליחות'ן.
@@ שורה 35: / שורה 35: @@
 אליעזר, וואס ווערט נישט דערמאנט מיט זיין נאמען, נאר ווערט באטיטלט דורכאויס די גאנצע געשיכטע "עבד אברהם", איז געשיקט געווארן דורך אברהם צו זיין פאמיליע אין שטאט פון נחור כדי צו געפונען א ווייב פאר יצחק און איר ברענגען קיין ארץ ישראל, וויבאלד ער האט נישט געוואלט אז זיין זון זאל הייראטן א [[ארץ כנען|כנענישע]] מויד און נישט אז זיין זון זאל זיך צוריקקערן צום שטאט פון זיין פאמיליע{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כד|לאנג=יא}}.}}.
-אליעזר האט מיטגענומען אסאך מתנות, [[צירונג]]ען און [[זילבער]]נע און [[גאלד]]ענע כלים. ער איז ארויס קיין [[ארם נהריים]] און איז אנגעקומען צום שטאט פון נחור. ער האט זיך געשטעלט ביים ברונעם אויסער די שטאט ווען די וואסער-שעפּערינס קומען, און געבעטן א תפילה צו גאט אז דאס מיידל וועם ער וועט בעטן צו טרינקען פון איר קריגל און זי וועט אפפערן אויך צו אנטרינקען די קעמלען זאל זיין די פאסיגע שידוך פאר יצחק.
+אליעזר האט מיטגענומען צען פון אברהם'ס קעמלען און אסאך מתנות, [[צירונג]]ען און [[זילבער]]נע און [[גאלד]]ענע כלים. ער איז ארויס קיין [[ארם נהריים]] און איז אנגעקומען צום שטאט פון נחור. ער האט זיך געשטעלט ביים ברונעם אויסער די שטאט ווען די וואסער-שעפּערינס קומען, און געבעטן א תפילה צו גאט אז דאס מיידל וועם ער וועט בעטן צו טרינקען פון איר קריגל און זי וועט אפפערן אויך צו אנטרינקען די קעמלען זאל זיין די פאסיגע שידוך פאר יצחק.
+נאך איידער ער האט געענדיגט זיין תפילה איז [[רבקה]], א טאכטער פון [[בתואל]] - אברהם'ס פלומעניק, ארויס שעפן וואסער, ווען ביים איר בעטן אים צו געבן טרינקען האט זי אנגעטראגן אויך צו אנטרינקען די קעמלען. ערשטוינט און געשפאנט צי זי איז טאקע די ריכטיגע שידוך, האט אליעזר איר אהינגעגעבן א גאלדענע נאזבאנד וואס וועגט א בקע און צוויי ארעמבאנדן וואס וועגן צען גאלד שטיק אויף אירע הענט, און זיך נאכגעפרעגט פון וואו זי שטאמט, און געבעטן צו נעכטיגן אין איר פאטער'ס הויז. זי האט אים דערציילט אז זי איז א טאכטער פון בתואל, א זון פון מלכה - די ווייב פון [[נחור אחי אברהם|נחור]], אברהם'ס ברודער, און אים פארבעטן צו קומען ביי זיי נעכטיגן. ווען אליעזר האט באקומען דעם ענטפער, האט ער געוואוסט אז זי איז די וואס פאסט צו זיין יצחק'ס ווייב. אליעזר האט געדאנקט און זיך געביקט צו גאט פאר'ן אים פירן אויפ'ן ריכטיגן וועג.
-נאך איידער ער האט געענדיגט זיין תפילה איז רבקה, א טאכטער פון [[בתואל]] - אברהם'ס פלומעניק, ארויס שעפן וואסער, ווען ביים איר בעטן אים צו געבן טרינקען האט זי אנגעטראגן אויך צו אנטרינקען די קעמלען. ערשטוינט און געשפאנט צי זי איז טאקע די ריכטיגע שידוך, האט אליעזר איר אהינגעגעבן צירונגען און זיך נאכגעפרעגט פון וואו זי שטאמט, און געבעטן צו נעכטיגן אין איר פאטער'ס הויז. זי האט אים דערציילט אז זי איז א טאכטער פון בתואל, א זון פון מלכה - די ווייב פון [[נחור אחי אברהם|נחור]], אברהם'ס ברודער, און אים פארבעטן צו קומען ביי זיי נעכטיגן. אליעזר האט געדאנקט און זיך געביקט צו גאט פאר'ן אים פירן אויפ'ן ריכטיגן וועג.
+ווען רבקה האט זיך אהיימגעקערט, האבן די הויז געזונד געזען די צירונגען און זיך געוואונדערט דערוועגן. רבקה האט דערציילט וועגן די באגעגעניש מיטן מענטש נעבן ברונעם, און זיי האבן געוואלט וויסן וואו ער געפינט זיך, קלערנדיג אז ער פארמאגט גרויס רייכטום. זיי האבן פארבעטן אליעזר צו קומען נעכטיגן אין זייער הויז, וועלכע זיי האבן ספעציעל גערייניגט. דער ברודער פון רבקה, [[לבן]], האט ארויסגעשטארצט מיט זיין [[חנופה]] ווילנדיג באקומען גאלד און דימאנטן.
-אליעזר איז אהיים צו רבקה אין שטוב און צוגערעדט אירע עלטערן צום שידוך, זיי האבן צוגעשטימט. רבקה'ס עלטערן האבן געוואלט אז זי זאל הערשט גיין ווען זי איז עלטער, אבער ביים אנפרעגן רבקה אליין איז זי איינגעגאנגען יא צו גיין גלייך. אליעזר האט גענומען רבקה קיין [[ארץ כנען]].
+אליעזר איז אהיים צו רבקה אין שטוב, און געווארן סערווירט עסן, אבער ער האט נישט געוואלט אנהייבן עסן איידער ער האט צוגערעדט אירע עלטערן צום שידוך, צו וואס זיי האבן צוגעשטימט. רבקה'ס עלטערן האבן געוואלט אז זי זאל הערשט גיין ווען זי איז עלטער, אבער ביים אנפרעגן רבקה אליין איז זי איינגעגאנגען יא צו גיין גלייך. אליעזר האט גענומען רבקה קיין [[ארץ כנען]]. ווען זיי זענען אנגעקומען צו די וואוינארט פון אברהם און זיין פאמיליע, האט יצחק באמערקט די שיירה זיך דערנענטערן. רבקה האט געקוקט אויף אים און איז אראפגעפאלן פונעם קעמל. צו איר אנפראגע האט אליעזר איר געזאגט אז דאס איז יצחק, און פאר אים האט אליעזר דערציילט אלעס וואס ער האט געטון.
-ווען זיי זענען אנגעקומען צו די וואוינארט פון אברהם און זיין פאמיליע, האט יצחק באמערקט די שיירה זיך דערנענטערן. רבקה האט געקוקט אויף אים און איז אראפגעפאלן פונעם קעמל. אליעזר האט איר באוויזן אז דאס אז דער זון פון זיין האר, און פאר אים האט ער דערציילט אלעס וואס איז מיט זיי געווען, און יצחק האט חתונה געהאט מיט רבקה.
+די געשיכטע מיט אליעזר און רבקה ביים ברונעם ווערט דריי מאל ברייט געשילדערט אין די קאפיטל; ווי אליעזר פלאנט אויס די מיסיע, ווי עס שפילט זיך פאקטיש אפ, און ווי אליעזר דערציילט עס דאן איבער פאר רבקה'ס עלטערן. [[חז"ל]] דרוקן זיך אויס אויף די אריכות אינעם פרשה, אין צייט וואס אנדערע פרשיות איבער "גופי תורה" זענען געשריבן ברמיזה: {{ציטוטון|יפה שיחתן של עבדי בתי אבות מתורתן של בנים}}{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|ס|ח}}}}. פארהאן לייכטע ענדערונגען צווישן די פאקטישע פאסירונגען און די איינצלהייטן וואס אליעזר דערציילט שפעטער איבער, וואס ער האט געטון מיט קלוגשאפט כדי צו איבעררעדן אירע עלטערן צום שידוך{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כד|לז|אן=ספר|מפרש=מלבי"ם}}.}}.
-די געשיכטע מיט אליעזר און רבקה ביים ברונעם ווערט דריי מאל ברייט געשילדערט אין די קאפיטל; ווי אליעזר פלאנט אויס די מיסיע, ווי עס שפילט זיך פאקטיש אפ, און ווי אליעזר דערציילט עס דאן איבער פאר רבקה'ס עלטערן. [[חז"ל]] דרוקן זיך אויס אויף די אריכות אינעם פרשה, אין צייט וואס אנדערע פרשיות איבער "גופי תורה" זענען געשריבן ברמיזה: {{ציטוטון|יפה שיחתן של עבדי בתי אבות מתורתן של בנים|{{מדרש רבה|בראשית|ס|ח}}}}. פארהאן לייכטע ענדערונגען צווישן די פאקטישע פאסירונגען און די איינצלהייטן וואס אליעזר דערציילט שפעטער איבער, וואס ער האט געטון מיט קלוגשאפט כדי צו איבעררעדן אירע עלטערן צום שידוך{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כד|לז|אן=ספר|מפרש=מלבי"ם}}.}}.
+טייל מדרשים שילדערן אז לבן און בתואל האבן אונטערגעשטעלט א טעלער מיט גיפט צו ערמארדן אליעזר, גלוסטנדיג די פארמעגנס וואס ער האט געטראגן מיט זיך, אדער ווילנדיג אפהאלטן דעם שידוך{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|ס|יב}}}}, אבער די טעלער איז אויפגעטוישט געווארן מיט בתואל'נס, און בתואל איז געשטארבן דערפון{{הערה|שם=ילקוש}}, אדער האט אליעזר עס באמערקט און זיך אפגעהאלטן פון עסן דערפון{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כד|לג|מפרש=תרגום יהונתן}}}}.
-חז"ל דרוקן זיך אויס אז אליעזר האט געבעטן {{ציטוטון|שלא כהוגן}}, ווייל דאס מיידל וואס טראגט זיך אן וואלט געקענט זיין א הינקעדיגע אדער בלינדע; מען האט אים אבער געענטפערט פון הימל כהוגן{{הערה|{{בבלי|תענית|ד|א}}}}.
+חז"ל דרוקן זיך אויס אז אליעזר האט געבעטן "שלא כהוגן", ווייל דאס מיידל וואס טראגט זיך אן וואלט געקענט זיין א הינקעדיגע אדער בלינדע; מען האט אים אבער געענטפערט פון הימל כהוגן{{הערה|{{בבלי|תענית|ד|א}}}}.
-דער [[רמב"ם]] לערנט, באזירט אויף א גמרא{{הערה|{{בבלי|חולין|צה|ב}}}}, אז דער סימן וואס אליעזר האט זיך געמאכט איז געווען [[ניחוש]] וואס איז אסור{{הערה|{{רמב"ם|עבודה זרה|יא|ד}}}}. דער [[רבי אברהם בן דוד פון פושקירה|ראב"ד]] רעאגירט גאר שארף: {{ציטוטון|ואי הוו אינהו הוו מפקי פולסי דנורא לאפיה}}. דער [[רבי יהודה ליוואי|מהר"ל]] ערקלערט פארוואס דאס איז נישט געווען אסור, ווייל דער סימן האט געצייגט אז זי איז א [[חסד|גומלת חסדים]], און ער וואלט איר דעריבער אויסגעוועלט אויך ווען נישט דעם ניחוש{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כד|יד|מפרש=גור אריה}}}}.
+דער [[רמב"ם]] לערנט, באזירט אויף א גמרא{{הערה|{{בבלי|חולין|צה|ב}}}}, אז דער סימן וואס אליעזר האט זיך געמאכט איז געווען [[ניחוש]] וואס איז אסור{{הערה|{{רמב"ם|עבודה זרה|יא|ד}}}}. דער [[רבי אברהם בן דוד פון פושקירה|ראב"ד]] רעאגירט גאר שארף: "ואי הוו אינהו הוו מפקי פולסי דנורא לאפיה" (ווען {{טערמין|זיי|אליעזר און יהונתן|יהונתן}} וואלטן געווען, וואלטן זיי געגעבן פייערדיגע שלעק צו זיין פנים). דער [[רבי יהודה ליוואי|מהר"ל]] ערקלערט פארוואס דאס איז נישט געווען אסור, ווייל דער סימן האט געצייגט אז זי איז א [[חסד|גומלת חסדים]], און ער וואלט איר דעריבער אויסגעוועלט אויך ווען נישט דעם ניחוש{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|כד|יד|מפרש=גור אריה}}}}.
-==דרויסנדע לינקס==
+==דרויסנדיגע לינקס==
 {{ויקישיתוף בשורה|Category:Eliezer}}
 * לוי מנדלזון, [https://he.chabad.org/library/article_cdo/aid/2366411 אליעזר עבד אברהם: גם תלמיד חכם - גם מנהל משק], אויף בית חב"ד זייטל